خدایا روزه مرا در این ماه مورد قدردانى و پذيرش قرار ده، كه مورد رضا وپسند تو و رسولت باشد،  وفروع آن بر اصول استوار باشد، به حق آقاى ما محمد و خاندان پاكش، و ستایش ويژه پروردگار جهانیان است.

وداع با ماه میهمانی خدا  و درخواست قبولی اعمال

این دعا، دعای آخر از دعاهاي روزانه ماه مبارک رمضان است، و حکم وداع با ماه مبارک رمضان را دارد؛ بعد از یک ماه روزه و نشستن بر سر سفره ضیافت خدا، اکنون این ماه رو به اتمام است، ووقت خداحافظي ونوعي دل كندن از محبوب است.

بي ترديد روزه های ماه مبارک وقتی در تابستان و روزهای گرم و بلند قرار میگیرد از ثواب بیشتری برخوردار است. روزی عیسی(ع)مادر خود مریم را پس از مرگش در خواب دید و از وی پرسید: آیا دوست داری به دنیا برگردی؟ مریم پاسخ داد: آری، تا در شبهاي بسيار سرد زمستان نماز بخوانم، و در روزهای بسيار گرم تابستان روزه بگیرم؛ فرزندم، راه ترسناك است!^[1].

امير مؤمنان علي(ع)فرمود: من روزه گيري در تابستان، مهمانداري وشمشيرزني در راه خدا را دوست دارم^[2].

گرچه نعمت هاي الهی در تمام طول سال ودر همه عمر وجود دارد، اما ماه مبارک ضیافت ویژه الهی است، و مائده خاص خداوندی، ويژه اين ماه است.

حال که توفيق روزه را در این ماه داشتیم، از خداوند می خواهیم كه به لطف وكرمش آن را به شايستگي بپذيرد، ومورد قدر دانی قرار دهد، از اين رو با زبان تضرع مي گوييم: «اللهمّ اجْعَلْ صیامی فیهِ بالشّكْرِ والقَبولِ» خدایا روزه مرا در این ماه مورد قدردانى و پذيرش قرار ده.

برخی اوقات کار در همین دنیا جبران می شود، وپيش از آخرت در دنيا آثارش را مي بيند، وگاهي پاداش منحصر در دنيا مي شود، وگاه پاداش در آخرت است، شاید بتوان گفت که فرق شکر و قبول آن است که شکر قدردانی در دنیا است اما قبول آثارش و بازتابش در عالم آخرت است. البته شکر را نیز می توان اعم از دنیا وآخرت دانست. بنابراين ما آثار پربركت روزه را در دنيا وآخرت مي خواهيم، گرچه پاداش اصلي وكامل آن در آخرت است.

چگونه اعمال عبادی مورد رضایت خدا و رسولش قرار می گیرد

در فراز بعدی می خوانیم:« على ما تَرْضاهُ ویَرْضاهُ الرّسولُ»

در اين فراز از خداوند می خواهیم که روزه و عبادت ما به گونه ای باشد که مورد رضایت وپسند خدا و پیامبر(ص) باشد، يعني آداب وشرايط آن را رعايت كرده باشبم، وآثار وبازتاب آن بر رفتار فردي، اجتماعي، سياسي، اقتصادي وفرهنگي ما نمايان گردد.

یعنی آنكه روزه را براي انجام دستور خدا ودر چهار چوب شرع مقدس بگيريم، و قانون مند و شریعت مدار باشد.

اگر كسي روزه را به عنوان رژیم غذایی براي لاغري ودرمان بيماري خويش استفاده  کند ديگر عبادت نخواهد بود، گرچه از نظر علمی آثار مثبت روزه برای همگان ثابت وروشن شده است که روزه در درمان وپبشگيري بیماری ها مؤثر است. پیامبر اسلام(ص) 1400 سال پيش فرمود: «روزه بگیرید تا سلامت بمانید.»^[3] اما سلامتي تن از دست آوردهاي روزه است، نه آنكه روزه را بخاطر آن بگيريم، روزه را به قصد قربت وبخاطر نزديك شدن به خدا وانجام بندگي وطاعت بايد گرفت، گرچه اين آثار مثبت ومهم تندرستي را نيز به ارمغان مي آورد، به قول شاعر:

نام احمد نام جمله انبياست ***چونكه صد آمد نود هم پيش ماست

اگر کسی پی خورشید برود خود به خود بدنش گرم می شود. اگر انسان به هدف بالاتر برسد هدف های جزئی نيز در ضمن آن  بدست می آید، بنابراين کسی که برای خدا روزه بگیرد سلامتی به دنبالش می آید.

اين رمز بندگي در همين است كه بايد در چهارچوب شريعت بود، ودر احكام شرعي چيزي كم وزياد نكرد، مثلا امساك (آب وغذا نخوردن) آخرين روز ماه مبارك رمضان واجب، ولي امساك روز پس از آن حرام است .

شریعتمداری شرط قبولی اعمال

در فراز سوم می خوانیم:« مُحْكَمَةً فُروعُهُ بالأصُولِ» وفروع آن بر اصول استوار باشد.

اصل ريشه واساس وپايه هر چيزي را گويند، ما پایه ای داریم که بر اساس آن اموری مترتب می شود، آن پايه را اصل،  وامور ريشه گرفته از آن را فروع آن نامند.

مانند اصول فقه وخود فقه؛ اصول فقه پایه است و قواعد کلی استنباط احكام شرعي را شامل است، كه از آن به عنوان علم اصول ياد می شود، مسائل فرعی فقه كه بر اساس آن اصول استنباط می شود را فروع مي نامند، وانجام اين كار تنها بر عهده فقيه ومجتهد است.

ريشه علم اصول به خود امامان معصوم ع مي رسد، امام رضا(ع)می فرماید: « بر ما است که اصول (و مطالب پایه) را به شما بگوییم و بر شما است که از آن فروع را بدست آوريد ».^[4] امام صادق (ع)می فرماید:« بر ما است که اصول (ومطالب پایه) را بر شما بگوییم و برشماست كه تفریع (و اجتهاد) کنید.»^[5]

ریشه استنباط احكام واجتهاد از همین جا شکل گرفته است، از همین جا اهمیت فقاهت و اجتهاد و عملکرد کار فقیه مشخص می شود، علم فقه موضوعی تخصصی است، و از همین رو علت لزوم مراجعه به مرجع تقلید آشکار می شود. علت تقلید آن است که انسان به حكم عقل باید به متخصص فن مراجعه کند. چگونه در مسائل روزمره سراغ متخصص می رویم، کسی که ناراحتي قلبي دارد سراغ چشم پزشک نمیرود، و کسی که مشکل مغز و اعصاب دارد سراغ دندان پزشك نمیرود، وهمه به متخصص در رشته مورد نظر خود مراجعه می کنند. بحث فقه ولزوم تقليد از مرجع نیز این گونه است.

متأسفانه گاهي با برخی از افراد مواجه مي شويم كه زیر بار تقلید نمی روند، وحال آنكه اگر شناخت درستي از مسئله داشته باشند عقلشان حكم به لزوم تقليد مي كند، ويا آنكه برخی دیگر را مي بينيم كه با حداقل معلوماتي که از عربی و آیات قرآن وروايات دارند مغرور شده وخود را بی نیاز از تقلید می بینند، و این هم غلط است و ضلالت خويش وگمراهي ديگران را سبب مي شوند.

در این فراز از دعا تعبیر این است: :« مُحْكَمَةً فُروعُهُ بالأصُولِ» وفروع آن بر اصول استوار باشد. حالا که من روزه گرفته ام احکامش بر پایه اصول باشد، يعني روزه من در آوردی نباشد و بر پایه احكام شرع قرار گرفته باشد.

پس از آن مي گوييم: « بحقّ سَیّدِنا محمّدٍ وآلهِ الطّاهِرین» به حق آقاى ما محمد و خاندان پاكش.

در اينجا اشاره به عصمت وطهارت پيامبر واهل بيت او شده است كه در سوره احزاب بدان تصريح شده است: «إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهيرا»^[6].

خداوند فقط مى‏خواهد پليدى و گناه را از شما اهل بيت دور كند و كاملا شما را پاك سازد.

ودر پايان دعا مي خوانيم: «والحمدُ للهِ ربّ العالمین» و ستایش خاص پروردگار جهانیان است.

تمام حمد از آن پروردگار عالمیان است؛ حمد وسپاس هر چيزي را نماييم ستايش آفريده را كرده ايم، و تعريف و ستايش هر آفريده اي به حمد و ستايش آفريدگار بر مي گردد.

حجت‌الاسلام محمد امین پورامینی-نمی از یم رمضان