خبرگزاری«حوزه»، غدیر خم نام سرزمینی است بین مکه و مدینه که گرچه امروزه متروکه به حساب می آید، اما زمانی شاهد یکی از بزرگترین وقایع جهان اسلام یعنی سالروز نصب امیرالمومنین علی(ع) به جانشینی حضرت رسول(ص) بوده است که این واقعه بسیار مهم در هجدهم ذی الحجه سال دهم هجرت و در آخرین ماه های حیات نورانی نبی مکرم اسلام رخ داده است.
گرچه متاسفانه در طول تاریخ برخی کوشیدند که این مساله از تاریخچه اسلامی حذف و فراموش و یا تحریف شود ، اما آن قدر سند و دلیل محکم بر آن وجود دارد که هیچ عقل سلیمی و منصفی ، توان انکار و یا تردید در آن را ندارد.
از سویی خطبه پیامبر اکرم(ص) در این روز و حدیث غدیر خود خود یكی از دلایل بسیار روشنِ ولایت و خلافت بلافصل امام علی(ع) بعد از ارتحال رسول الله (ص) است.
وقتی مراسم حجه الوداع در ماه آخر سال دهم هجرت به پایان رسید، مسلمانان، اعمال حج را از پیامبر (ص) آموختند و در این هنگام، حضرت رسول تصمیم گرفت، مکه را به سوی مدینه ترك کند.
در بین راه و هنگامی كه كاروان عظیم مسلمین از بلاد مختلف به منطقه ای به نام جحفه نزدیک شد، امین وحی حضرت جبرئیل(ع) در نقطه ای به نام غدیرخم بر پیامبر رحمت فرود آمد و بدین سبب آیه ابلاغ بر قلب نازنین حضرتش نازل شد.
(یَا أیُّها الرَّسُولُ بَلِّغْ ما اُنْزِلَ إِلَیْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللّهُ یَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ ؛ ای رسول! آنچه كه از سوی خدا به تو فرستاده شده، به مردم ابلاغ كن و اگر ابلاغ نكنی رسالت خدا را تكمیل نكرده ای، خداوند تو را از آسیب مردم حفظ می كند).
از لحن و صراحت آیه مشخص است که خدای متعال انجام امر خطیری رابر عهده پیامبر(ص) قرار داده به طوری كه هم سنگ رسالت و موجب یأس دشمنان اسلام معرفی شده و به راستی چه امر مهم و خطیری بالاتر از این كه در برابر دیدگان ده ها هزار نفر، مولی الموحدین علی(ع) را از جانب پروردگار به مقام خلافت و وصایت نصب كند.
به این ترتیب به وسیله نبی اعظم (ص) دستور توقف کاروان صادر شد و امر شدكسانی كه جلوی كاروان بودند، از حركت باز ایستادند و آنها كه دنباله كاروان بودند، به آنها بپیوندند.
آن گونه که از منابع تاریخی استنباط می شود آن موقع ، وقت ظهر و هوا به شدّت گرم بوده، به طوری که بخشی از مردم قسمتی از ردای خود را بر سر و قسمتی را زیر پا انداختند.
برای پیامبر هم سایبانی، به وسیله چادری كه روی درخت افكنده بودند، تشكیل شد، آن حضرت بر روی نقطه بلندی كه از جهاز شتر ترتیب داده شده بود، قرار گرفت و با صدای بلند و رسا خطبه ای معروف غدیر خم را ایراد فرمود.
ایشان در ابتدای این خطبه پس از حمد و سپاس خدای متعال، جمعیت انبوه حاضران را خطاب قرار داده و نقل به این مضمون عباراتی فرمودند مبنی بر این که آیا من وظیفه ام را در برابر شما انجام داده ام که همه مردم با صدای بلندی حضرت را تصدیق فرمودند و اعلام داشتند که ما گواهی می دهیم که تو رسالت خود را به خوبی انجام دادی.
در ادامه بعد از چند سوال و جواب به این طریق ، پیامبر فرمودند : مردم! من دو چیز نفیس و گرانمایه در میان شما می گذارم، ببینم بعد از من چگونه با این دو یادگار من رفتار می نمایید که در این هنگام گویا یک نفر یا چند نفر پرسیدند این دو چیز نفیس چیست که حضرت در جواب فرمود: یکی كتاب خداست و دیگری عترت و اهل بیت من است. خداوند به من خبر داده كه این دو هرگز از هم جدا نخواهند شد.
بعد ایشان مردم را توصیه فرمودند که بر این دو پیشی نگیرید و در عمل به فرمان آن ها کوتاهی نکنید چه آن که در غیر این صورت هلاک می شوید، بعد حضرت رسول(ص) دست امیرالمومنین علی(ع) را گرفته و آن قدر بالا بردند که به تصریح برخی روایات حتی سفیدی زیر بغل هر دو برای مردم نمایان گشت و او را به همه مردم معرفی نموده و بعد از عباراتی، آن جمله معروف را بیان نمودند که"مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِی مَوْلاهُ؛ اَللّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ وَ عادِ مَنْ عاداهُ یعنی هر كس من سرپرست و مولای او هستم علی مولای او است. خداوندا! كسانی كه علی را دوست دارند، دوست بدار و آنانی كه او را دشمن بدارند دشمن بدار.
اساساً یكی از علل و زمینه های جاودانه بودن حدیث غدیر و ولایت امیرمومنان علی(ع)، نزول دو آیه مهم از آیات قرآن پیرامون این واقعه است و لذا از آن جا که ما معتقدیم قرآن ابدی و جاودانی و معجزه ختمیه پیامبر اکرم(ص) است، لذا واقعه تاریخی غدیر نیز هیچ گاه فراموش شدنی و کتمان پذیر نبوده و نیست.
از سویی اگر ما به کتب معتبر تاریخی از شیعه و سنی نگاه کنیم متوجه می شویم که روز 18 ذی الحجه به نام روز غدیر در تاریخ اسلام مشهور شده که در این روز مردم در سرزمین غدیرخم با حضرت علی(ع) بیعت کردند.
نکته مهم و حایز اهمیت این است که ریشه عید بزرگ غدیر به سیره نورانی شخص پیامبر(ص) برمی گردد به این جهت که در همین روز حضرت رسول(ص) به مهاجرین و انصار و بلكه به همسران خویش دستور دادند كه نزد علی(ع) بروند و به خاطر ولایت و امامت، به او تبریك بگویند
در اهمیت غدیر خم، همین اندازه بس كه این واقعه تاریخی را 110 تن از صحابه رسول الله (ص) نقل کرده اند که البته باید توجه داشت که این سخن بدان معنا نیست که از آن گروه عظیم فقط همین ها ، حدیث غدیر را نقل کرده اند بلکه مراد آن است که فقط در کتب علمای به نام اهل سنت، نام صد و ده نفر از بزرگترین صحابه به چشم می خورد.
به هر صورت آن چه مسلم است این که غدیر خم فراتر از یک واقعه تاریخی، برای ما یادآور یک آرمان بنیادین است و آن هم این که هیچ مسلمان واقعی ای نمی تواند و حق ندارد که از ولایت و امامت دست بردارد چه آن که ولایت امیرمومنان و التزام به آن دستوری مستقیم از ناحیه پروردگار عالم است.
از این منظر، ایام غدیریه و دهه امامت و ولایت بهترین فرصت است که با دغدغه و احساس مسئولیت وارد عمل شده و بتوانیم آموزه های غدیر و ولایت را به خوبی برای عموم مردم جامعه خود بعد در گستره بزرگ جامعه اسلامی تبیین و تشریح کنیم و حقانیت امام علی(ع) را با زبان منطق و استدلال و روحیه وحدت گرایانه به همگان اعلام بداریم.
در احادیث بسیاری از اهل بیت(ع) بر این حقیقت مسلم تاکید شده که اگر مردم در همان صدر اسلام با امام علی(ع) بیعت می کردند و بر سر عهد و پیمان خود تا آخر می ایستادند، ظلم، معصیت و اختلاف در جهان اساساً محلی از اعراب نداشت
به همین خاطر است که ما با بهره گیری از درس مکتب حضرات معصومین (ع) معتقد هستیم که خداوند در عالم، روزی بالاتر و بهتر از روز عید غدیر خم خلق نکرده است و از این روست که این عید را عیدالله الاکبر می دانیم و این همه در احادیث و روایات بر تعظیم و بزرگداشت آن تاکید ویژه شده است.
حجت الاسلام و المسلمین حسن رضایی مهر رئیس مرکز مطالعات و پژوهش های حوزه علمیه قم
نظر شما