به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه نشست بررسی علمی نقش علما و مراکز دینی در قبال رعایت و پیشبرد حقوق انسانی در جوامع اسلامی پیش از ظهر امروز دوشنبه 14 مردادماه 1398 با حضور اساتید و اندیشمندان در دفتر کمیسیون حقوق بشری اسلامی ایران در قم برگزار شد.

در ابتدای این نشست محمدحسن ضیائی فر، دبیر کمیسیون حقوق بشر اسلامی ایران به سخنرانی پرداخت و گفت: در کشور ما روز حقوق بشر اسلامی زیاد مورد توجه نیست و نهادهای رسمی در این روز معمولا به صورت شعاری و سطحی با حقوق بشر برخورد می کنند و بیشتر به کلیات می پردازند و همین امر موجب شده در سطح جامعه نیز اهتمامی به این موضوع آن گونه که باید، صورت نگیرد.

وی افزود: این روز، فرصتی است که یقه حاکمان اسلامی گرفته شود که چرا به وظایف شان در راستای حکومت اسلامی عمل نمی کنند و با توجه به این که اسلام توصیه به رعایت حقوق جامعه اسلامی کرده است، ولی حاکمان در این موارد کوتاهی کرده اند.

دبیر کمیسیون حقوق بشر اسلامی ایران با بیان این که در این جلسه بیشتر به دنبال این هستیم که نقش علما و مراکز دینی در قبال رعایت و پیشبرد حقوق انسانی در جوامع اسلامی را بررسی و مورد بحث قرار دهیم، ادامه داد: یکی از موارد حقوق انسانی قضیه سیل اخیر در کشور بود که حوزه های علمیه، طلاب و مراکز دینی در این عرصه خوب وارد شده و خدماتی را نیز ارائه کردند.

وی خاطرنشان کرد: حال برخی از مخالفان و منتقدان عملکرد حوزه های علمیه این نقد را مطرح کرده اند که آیا وظیفه طلاب و حوزه های علمیه این است که در امور خدماتی وارد شوند یا باید محتواهای غنی دینی برای نجات جامعه و افراد تدوین و و ترویج کنند؛ که در پاسخ باید گفت که خدمات اجتماعی یکی از کارکردهای مهم است که در سطح جهانی و در ادیان مختلف یهود، مسیحیت، زرتشت، بودایی ها و ... نیز به آن توجه شده و مراکزی نیز برای ارائه خدمات اجتماعی به مردم و افراد آسیب دیده راه اندازی شده است.

ضیائی فر با تأکید بر این که خدمات اجتماعی در جهان از امور مطلوب و پسندیده است و حوزه های علمیه نیز در این زمینه ورود خوبی داشته اند، بیان داشت: اما باید ببینیم که این گونه حضور اجتماعی کفایت می کند یا این که باید خدمات دیگری نیز در کنار این حضور اجتماعی ارائه شود که جای بحث دارد.

وی ارزیابی ظرفیت های مراکز دینی برای ورود در حقوق بشر، بررسی وضعیت بالفعل مراکز دینی و چالش های پیش روی مراکز دینی را ضروری عنوان کرد.

در ادامه نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد مهدی کریمی نیا، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم با بیان این که بررسی نقش علما و مراکز دینی در قبال رعایت و پیشبرد حقوق انسانی در جوامع اسلامی نیاز به تبیین و تحلیل حقوق دارد، گفت: مصادیق بسیار زیادی در حقوق بشر مطرح است که ما برای این مصادیق می توانیم ادله فراوانی از کتاب و سنت ارائه کنیم.

وی افزود: ادله ما چه خاص و چه عام بسیاری از این حقوق را پوشش می دهد و اگر نگاهی به قوانین مدنی، مجازات اسلامی و ... داشته باشیم می بینیم که بسیاری از قوانین با هدف حقوق بشر تدوین شده اند.

حجت‌الاسلام‌والمسلمبن محمدحسین طالبی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه نیز در این نشست با بیان این که حقوق بشر یک بحث فلسفی و انسان شناسانه است، اظهار داشت: خاستگاه حقوق بشر، حقوق انسانی است و تمام قوانینی که در دنیا برای اداره جامعه وضع می شود، بنیاد اصلی ان استیفای حقوق بشر است.

وی ادامه داد: حقوق بشر در اسلام نیز همان حقوق بشر در غرب است ولی تفاوت های جزئی و درصدی دارد که منشأ ان اختلافات دینی است، از این باب که اسلام آزادی معنوی و دین داری را جزو حقوق بشر می داند، ولی در جوامع غربی، آزادی معنوی و دین داری جزو حقوق بشر تلقی نمی شود.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در کنار هم قرار گرفتن علوم انسانی، فلسفی، کلامی و اسلامی در بحث حقوق بشر یکی از نیازهای امروز جامعه است، گفت: یکی از علت های عدم ورود مراکز حوزوی و دینی به مباحث حقوق بشر نیز سختی این کار است.

وی با بیان این که مسأله حقوق بشر یکی از مسائل عقلی دنیای اسلام است و ظرفیت های مراکز دینی در مورد آموزه حقوق بشر نیز بسیار است، خاطرنشان کرد: لازم است هم این ظرفیت ها شناسایی و برخی متون و مطالب مورد نیاز از دل مراکز دینی استخراج شود و هم این که هماهنگی با مسئولان حوزه جهت انجام پژوهش های علمی در بحث حقوق بشر و تولید رشته حقوق بشر صورت پذیرد.

خانم نرجس رودگر، عضو هیأت علمی جامعه المصطفی یکی دیگر از سخنرانان این نشست بود که مطالبی را در مورد عدم همکاری و هماهنگی نهادهای علمی و نهادهای اجرایی ارائه داد و بیان داشت: یکی از مشکلات اصلی در بحث حقوق بشر این است که این نهادها هر کدام برای خود کار می کنند و برای رفع مشکلات و نیازهای جامعه برنامه ریزی مشترک ندارند.

محمدعلی حاجی ده آبادی، عضو هیأت علمی دانشگاه قم نیز در این نشست بیان داشت: یکی از مشکلات موجود این است که فضای نظریه پردازی در کشور ما رایج نیست و بیشتر نقد است، در حالی که اگر نظریه پردازی مورد توجه قرار گیرد هم نقدها مطرح می شود و هم نظریات جدیدی در کنار نقدها به دست می آید.

وی با بیان این که هنوز ادبیات علمی ما رشد کافی پیدا نکرده و با آنچه که باید باشد، بسیار فاصله دارد، افزود: ما باید به این رشد برسیم و به سمت آینده پژوهی در حیطه حقوق بشر اسلامی حرکت کنیم تا بتوانیم پاسخگویی مسائل پیش رو باشیم.

در بخش دیگری از نشست بررسی نقش علما و مراکز دینی در قبال رعایت و پیشبرد حقوق انسانی در جوامع اسلامی حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی فیروزی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان این که از گذشته عالمان دینی مدافع حقوق مردم بودند، افزود: این یکی از کارکردهای مهم علمای گذشته بود.

وی تأکید کرد: حوزه باید مسئولیت تاریخی خود در رابطه با مسائل و مشکلات نظام اسلامی را ایفا کند، مطالبه گر باشد و از نهادهای مختلف حقوق مردم را مطالبه کند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی مسئولیت حوزه و عالمان دین در عرصه بین الملل را مهم تر ارزیابی کرد و گفت: حوزه باید تعاملات بیشتری در عرصه بین الملل داشته باشد تا بتواند با رعایت موازین دینی و شرعی، اسناد حقوق بشری را برای اجرا در جامعه بررسی کند.

وی بررسی پرونده حقوق بشری ایران در کنار کشورهایی همچون سودان، کره شمالی و ... در عرصه بین الملل را شایسته ندانست و بیان داشت: باید کارهای علمی و عملیاتی قوی تری در مسأله حقوق بشر صورت گیرد تا آبروی جمهوری اسلامی ایران که پیرو مکتب اهل بیت(ع) است حفظ شود و این امر، تلاش بیش از پیش نهادها و مراکز دینی را می طلبد.

محمد رضا بیات، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران نیز در این نشست با تأکید بر این که افراد باید احساس ضرورت پرداختن به بحث حقوق بشر در مسائل فلسفی و علمی را در خود ایجاد کنند، اظهار داشت: امروزه شاهد نقدهای بسیاری در مسأله تحقق حقوق بشر هستیم و برای مقابله با این نقدها باید کارهای میدانی انجام پذیرد.

وی ارائه سرفصل های آموزشی در موضوع حقوق بشر و تشکیل کارگروه هایی برای جمع آوری مقالات، پایان نامه ها و رساله های مرتبط با موضوع حقوق بشر جهت بررسی را ضروری عنوان کرد.

در ادامه نشست حجت الاسلام والمسلمین عباسعلی براتی، عضو هیأت علمی جامعه المصطفی راه اندازی رشته علمی حقوق بشر اسلامی در حوزه های علمیه و دانشگاه ها را ضروری دانست و گفت: ما هنوز حقوق بشر را به عنوان یک رشته علمی تلقی نکردیم، در حالی که حقوق بشر با هر دیدگاهی اعم از علمی، سیاسی، امنیتی و ... باشد، بهانه ای برای وارد نشدن به این موضوع وجود ندارد.

وی با بیان این که در بحث حقوق بشر با یک مشکل شناختی و معرفتی مواجه هستیم، ادامه داد: در بحث حقوق بشر باید احساس خود کم بینی و ضعف را برطرف کنیم و عالمانه به موضع وارد شویم.

در پایان ضیائی فر، دبیر کمیسیون حقوق بشر اسلامی ایران با بیان این مطلب که متأسفانه موضوع حقوق بشر را برخی از مقامات عالی کشور سیاسی می بینند و گارد سیاسی نسبت به آن دارند، گفت: این مسأله باعث شده جنبه علمی این موضوع مورد غفلت قرار گیرد.

وی برخورد های نسنجیده و نامناسب با مسأله حقوق بشر از سوی برخی مقامات را چالش اول کمیسیون حقوق بشر دانست و افزود: عقیده ما بر این است که در حوزه حقوق بشر باید با متانت، ادب و سنجیده و صحیح برخورد شود و گاردگیری سیاسی مشکلاتی را در پی خواهد داشت.

دبیر کمیسیون حقوق بشر اسلامی ایران دومین چالش پیش روی کمیسیون را، استفاده ابزاری از حقوق بشر عنوان کرد و ادامه داد: متأسفانه مسأله حقوق بشر برای برخی افراد تبدیل به رانت شده و این افراد از قبیل حقوق بشر برای خود خدماتی دریافت می کنند و به دنبال منافع شخصی هستند که این امر موجب می شود از ورود دیگر افراد به این حوزه جلوگیری کنند.

وی خاطرنشان کرد: حوزه های علمیه باید برای پاسخ به چالش های موجود در زمینه حقوق بشر به کمیسیون حقوق بشر اسلامی کمک کنند تا بتوانیم با تمام قوا به خروجی های خوبی برای ارائه حقوق بشر دست پیدا کنیم.

313/60