به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در اهواز، قاعده لاضرر از جمله قواعد فقهی است که در مباحث مختلف و حقوق آثار فراوانی دارد.

قاعده «لاضرر» به این معناست که در اسلام هیچ ضرر و اِضراری وجود ندارد.

پیامبر اکرم(ص) در این رابطه می‌فرمایند؛ «لاضَرر و لا ضِرار فی الاسلام» یعنی در دین اسلام نه می‌شود به خود ضرر وارد نمود و نه به دیگران ضرر وارد کرد. (وسائل الشیعه)

اهل لغت برای ضرر معانی متعددی ذکر نموده و آن را در مقابل نفع قرار داده‌اند. یا آن را به معنای سوء حال یا عمل مکروه و یا نقص تفسیر کرده‌اند.

این قاعده یکی از مشهورترین قواعد فقهی است که در بسیاری از ابواب فقه به آن استدلال می‌شود و بسیاری از فقهای متأخر در مورد آن رساله‌های مستقلی نوشته‌اند که در آن به وضعیت قاعده از حیث معنا و مفهوم، مدرک و فروع آن پرداخته‌اند.

ضرر و ضرار دو کلمه مترادف هستند و اینکه در حدیث تکرار شده از باب تأکید است، همچنین باید گفت که ضرر برای مواردی استعمال می‌گردد که یک نفر به دیگری ضرر می‌رساند، تا منفعتی ببرد! امّا ضرار در موردی است که با ضربه زدن به دیگری نفعی متوجه خودش نگردد.

از نظر ابن اَثیر؛ ضرر به معنای نقص حق است. اما راغب اصفهانی در کتاب «مفردات» ضرر را به بدی حال معنا کرده است.

لازم به ذکر است که کلمه ضرر در اکثر موارد برای نفس و مال استفاده می‌شود و کاربرد آن در مورد آبرو و حیثیتِ افراد کمتر است.

اما کلمه «ضرار» بر وزن فِعال مصدر باب مفاعله بوده و دلالت بر وارد کردن ضرر از طرفین به یکدیگر دارد به تعبیر دیگر در کلمه ضرار طرفینی بودن با توجه به مفاعله مفروض است.

و امّا از نظر مستند بودن و دلیل پشتوانه قوی و محکمی دارا می‌باشد از کتاب و سنت و اجماع تا عقل که بر آن دلالت دارند.

علاوه بر وجود آیات و روایات متعدد در مورد این قاعده، دلایل عقلی محکمی نیز وجود دارد که می‌توان ادعا کرد این قاعده در زمره مستقلات عقلیه نیز قرار می‌گیرد.

مهم‌ترین روایت در این خصوص روایت مربوط به داستان سمره بن جندب است.

جناب فخرالمحققین، فرزند علامه حلی، در کتاب «ایضاح الفوائد» ادعای تواتر کرده و شیخ اعظم انصاری(ره) نیز در بررسی سند روایت نظر ایشان را مطرح و آن را نقد نکرده است.

البته سخن پیرامون این قاعده مهم فقهی بسیار است که إن‌شاءالله در مطلبی جداگانه به زوایای آن خواهیم پرداخت.

هدف از نوشتن این چند سطر، آن بود که بگوییم در دوران کنونی که شیوع ویروس کرونا فراگیر شده و امکان انتقال پنهانی آن به‌مراتب زیاد و گسترده است، بیاییم با رعایت نکات بهداشتی و اجرای دستورالعمل‌های ستاد مقابله با کرونا، ضرری به خود و دیگران نرسانیم تا إن‌شاءالله به یاری خداوند متعال کرونا را شکست دهیم.

یادداشت: حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ محمدحسن انصاری

انتهای پیام./