به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، دکتر حسین رمضانی، مدیر مرکز مطالعات پیشرفت و تمدن پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در سمینار علمی که با موضوع حکمرانی متعالی اسلامی برگزار شد، گفت: ما باید کلیه ادبیات پیشین را نسبت به مسئله حکمرانی در معنای جدیدش بازخوانی کنیم؛ مبتنی بر مبانی، ساختارها و منظومه‌های معرفتی و ارزشی مان به یک درکی از مسئله حکمرانی برسیم.
وی افزود: در دروه معاصر وقتی ادبیات را بررسی می‌کنیم، مشاهده می‌کنیم که در سه لایه معنایی بروز یافته است.
مدیر مرکز مطالعات پیشرفت و تمدن پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار داشت: حکمرانی در لایه اول که در واقع عام ترین و گسترده‌ترین لایه معنایی است، ناظر به تدبیر امر عامه، مسئله دولت و ملت، نقش مردم و جامعه مدنی در شکل گیری قدرت، چیستی حاکم، شبکه قدرت، روش‌های انتقال قدرت، جایگاه وجودی و اعتباری دولت مرد در نظام اجتماعی و از این قبیل مسائل می‌پردازد.
وی خاطرنشان کرد: در دومین لایه معنایی، مفهوم حکمرانی به مثابه مفهومی مدرن و معاصر ناظر به فرایند تصمیم سازی و تصمیم گیری در فضای تعامل میان دولت، جامعه مدنی و مردم یا بخش خصوصی در عرصه‌های مختلف است؛ این لایه شامل ابعاد علمی، معرفتی، اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و سایر حوزه‌های اجتماعی می‌شود.
رمضانی تصریح کرد: در سومین لایه معنایی، مفهوم حکمرانی محدود به یک حوزه مشخص از علوم اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و مدیریت عمومی و دولتی است که به صورت خاص نظام اداری، تهذیب گری ساختارها، فرایندهای اداری و اجراعی معطوف است.
وی در ادامه بحث گفت: در سه لایه معنایی ذکر شده ارتباط طولی برقرار می‌باشد؛ البته لایه مورد نظر بحث این جلسه، معطوف به لایه معنایی دوم است.
مدیر مرکز مطالعات پیشرفت و تمدن پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تأکید کرد: مفاهیم حاکمیت، حکومت و دولت در نسبت با مفهوم حکمرانی باید باز شناسایی شوند؛ می‌بایست خطوط تمایز بین این مفاهیم را شناسایی و بیان کنیم تا از خلط مفهومی جلوگیری شود.
وی به عنوان داشت: مفهوم حاکمیت در فضای کلی به معنای عالی‌ترین مرجع یا مقرره است که به وسیله دولت مسلط برای اعمال سلطه به کار گرفته می‌شود.
رمضانی با اشاره به مفهوم حاکمیت در دوره‌های مختلف خاطرنشان کرد: در دوره پیشامدرن، حاکمیت عموماً مبتنی بر دیدگاه قانون طبیعی عقل بر عاطفه بود؛ در فضای اجتماعی و نظام سیاسی دوران پیشامدرن در رساله جمهوری، ظهور فیلسوف پادشاه مشاهده کردیم.
وی افزود: ظهور نگاه فیلسوف پادشاه نوع نگاه پدر سالارانه و از بالا به پایین را در حوزه نظام حکمرانی، حکومتی و حاکمیتی ایجاد کرده است؛ این نظام تا عصر جدید نیز حاکم بوده و با ظهور رویکردهای نوین در حکومت و حکومت داری و بر اساس ایده‌ها و ادبیات دموکراسی یا حکومت مردم بر مردم، نوع نگاه از بالا به پایین نفی شده و خواست عمومی مبنای حاکمیت قرار می‌گیرد.
مدیر مرکز مطالعات پیشرفت و تمدن پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به مفهوم حکومت تأکید کرد: ساختار و سازمان اجتماعی که بر مبنای حاکمیتی اعمال می‌شود نظام تدبیر اجتماعی و سیاسی را شکل می‌دهد.
رمضانی با اشاره به مفهوم دولت اظهار داشت: دولت مفهوم عام جامع اعتباری ست که در فضای یک حاکمیت و ساختار اجتماعی حکومت محقق می‌شود؛ بنابراین دولت مفهومی عام تر از حاکمیت و حکومت دارد.
وی با اشاره به مفهوم حکمرانی خاطرنشان کرد: حکمرانی یک مفهوم سیاسی محض نیست بلکه در سپهر علوم اجتماعی در معنای عام ظهور یافته و در چنین سطحی با رویکردهای میان رشته‌ای مورد مطالعه و تحقیق قرار گرفته است؛ دامنه‌ی معنایی مفهوم حکمرانی و رویکردهای مطالعاتی معطوف با آن وسیع‌تر از مفهوم حکومت است.
مدیر مرکز مطالعات پیشرفت و تمدن پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان مفهوم حکمرانی هرمی افزود: این نوع حکمرانی رویکردِ از بالا به پایین دارد، روابط میان اعضا مبتنی بر رابطه استخدام است، اعضا کاملاً وابسته در یک شبکه هرمی از بالا به پایین قرار دارند، ابزارهای حل اختلاف در ایجاد هماهنگی در این نوع حکمرانی قوانین و فرمان‌ها هستند، نظام اداره مبتنی بر قوانین و فرمان‌هایی است که از رأس هرم صادر می‌شود، فرهنگ عام این نوع حکمرانی، فرهنگ فرمانبرداری می‌باشد.
وی در ادامه به بیان مفهوم حکمرانی بازاری پرداخت و تصریح کرد: این نوع حکمرانی رویکردهای نئولیبرالیسمی دارد، در فضای اقتصادی بسیار گسترده شده، مبنا در این حکمرانی قیمت و ارزش کالایی می‌باشد، در این رویکرد هر چیزی به یک کالا تبدیل می‌شود، بنیاد روابط میان اعضا قراردادها و حقوق مالکیت است، اعضا کاملاً مستقل از یک دیگر هستند، منطق انضباط بخش در حکمرانی بازاری نظام رقابت می‌باشد، ابزارهای حل اختلاف و ایجاد هماهنگی چانه زنی است.
رمضانی با اشاره به حکمرانی شبکه ای خاطرنشان کرد: مبنای این نوع از حکمرانی اعتماد است، بنیان روابط میان اعضا مبادله‌ی منابعی است که افراد در اختیار دارند، سطح وابستگی میان اعضا وابستگی متقابل می‌باشد، ابزارهای حل اختلاف و ایجاد هماهنگی فرهنگ گفت و گو و دیپلماسی است، فضای مجازی و سایبری عموماً مبتنی بر چنین رویکردی می‌باشد.
وی بیان داشت: رویکردهای ذکر شده عرصه‌های جدیدی از حکمرانی را فرا روی مدیران و تصمیم گیران اجتماعی قرار داده است و تصمیم گیران اجتماعی می‌بایست در این فضاها به تأمل بپردازند.
مدیر مرکز مطالعات پیشرفت و تمدن پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: نوعی دیگر از حکمرانی نیز وجود دارد تحت عنوان حکمرانی خوب که فضای همکاری میان کنشگران حکمرانی را ساماندهی می‌کند.
وی اظهار داشت: برای حکمرانی عرصه‌های متعددی ذکر شده که اصول معینی در آنها محقق می‌گردد.
رمضانی تأکید داشت: حکمرانی متعالی شامل تصمیم سازی و تصمیم گیری، نهاد سازی، تنظیم گری، قاعده گذاری، اقدامات تدبیری و راهبردی است که ذیل پذیرش و تبعیت از ولایت الله، هدایت امام معصوم و زعامت ولی فقیه جامع الشرایط به عنوان ولی امر حاکم اسلامی قابل تحقق است.
وی اظهار داشت: حکمرانی متعالی در چهارچوب معارف، ارزش‌ها، قانون اسلام و شرع مقدس با به کارگیری بهینه ظرفیت منابع و نیروی‌های انسانی، منابع مادی و معنوی و از طریق وظایف حکومتی (قانون گذاری، اجرای قوانین و تطبیق اجرا با قوانین) به وسیله استقرار دولت اسلامی موجب دستیابی به بیشترین حد ممکن از مقاصد دینی و پیشرفت جامعه اسلامی در کارآمدترین نحوه ممکن می‌شود.
مدیر مرکز مطالعات پیشرفت و تمدن پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی خاطرنشان کرد: حکمرانی وسیله‌ای برای رشد وجودی و تعالی انسان و جامعه است از این رو هدف حکمرانی متعالی، تعالی یافتن مردم و جامعه اسلامی می‌باشد.
وی افزود: حکمرانی متعالی و تعالی بخش محدود به ماهیت و عملکرد حاکمیت و دولت اسلامی نیست، گرچه دولت و حاکمیت نقش محوری در شکل گیری حکمرانی در تعامل متقابل مردم و بخش عمومی دارد.
رمضانی اظهار داشت: سپهر حکمرانی متعالی کلیت فضای پیوند و تعامل دولت مردان و بخش عمومی را در ابعاد ساختاری و تدبیری شامل می‌شود.
وی ادامه داد: برای درک کامل حکمرانی متعالی می‌بایست آن را در چهارچوب بن مایه‌ها و مبانی معرفتی، نظری، ارزشی و هنجاری مطالعه و ملاحظه نمود.
مدیر مرکز مطالعات پیشرفت و تمدن پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: در فضای اجتماعی حکمرانی در نظام اجتماعی شکل می‌گیرد لذا حکمرانی یک کنش ناظر به محیط است؛ بنابراین باید لایه‌های محیط شناسایی شوند.
وی به بیان لایه‌های مختلف محیط پرداخت و گفت: محیط ابعاد مختلفی دارد که شامل محیط نظام علمی، عینی، درونی، بیرونی، ابعاد مادی و معنوی و انسانی می‌شود.
رمضانی خاطرنشان کرد: در نظام عینی با چالش‌هایی روبه‌رو هستیم که حکمرانی معطوف به حل آنها می‌باشد؛ ما آن چالش‌ها را در زمینه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی تبدیل به مسائل در ادبیات علمی می‌کنیم.
وی بیان داشت: در نظام علمی با مسائل و در نظام عینی با چالش‌ها روبه‌رو هستیم.
مدیر مرکز مطالعات پیشرفت و تمدن پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: در نظام درونی محیط با فرایندها و در نظام بیرونی با نیازها روبه رو می‌باشیم؛ نیازها محیط و فرایندهای بایسته قابل تحقق را در درون یک محیط اجتماعی به ما معرفی می‌کنند.
وی اظهار داشت: در محیط مادی و معنوی آنچه مورد توجه قرار می‌گیرد این است که متغیرات لازم برای استفاده از محیط مادی و معنوی را کسب نمائیم.
رمضانی تأکید داشت: در نسبت با محیط انسانی با کاربران حکمرانی روبه‌رو هستیم.
وی اظهار داشت: در نظام علمی که با مسائل سروکار داریم در اصل حکمرانی به لحاظ ساختاری باید جامع‌ترین نگاه به مسائل را به دست آوریم؛ درک ما از حکمرانی نظام علمی، معطوف به مسائلی که متوجه آنها هستیم باید براساس اصل جامعیت تحقق یابد.
مدیر مرکز مطالعات پیشرفت و تمدن پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی خاطرنشان کرد: در نظام عینی که با چالش‌ها درگیر هستیم مسئله حائز اهمیت این است که حکمرانی بتواند ما را به پایداری در مواجه با حل چالش‌ها از طریق نظام علمی برساند.
