به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، کرسی علمی ترویجی «امکان سنجی حقوق شهروندی اسلامی» با ارائه حجت‌الاسلام حسین جوان آراسته دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ و نقد حجت‌الاسلام مجتبی الهی خراسانی عضو هیئت علمی مرکز تخصصی آخوند خراسانی؛ حجت الاسلام مصطفی دانش پژوه دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برگزار شد.
حجت‌الاسلام جوان آراسته ارائه این موضوع را از مباحث بسیار مهم در حوزه حقوق و وسیله ای برای سنجش مشروعیت حکومت‌ها در تعاملات با مردم دانست و گفت: حقوق شهروندی همان حقوق بنیادین بشر است و خمیر مایه حقوق شهروندی بر پایه عنصر تابعیت شکل می گیرد که این یک رابطه حقوقی ،سیاسی و معنوی بین فرد و کشورش ایجاد می کند.
وی در ادامه اضافه کرد: حقوق شهروندی در مدار ملیت و تابعیت است ولی حقوق بشر یک دائره فرا ملیتی وجهانی دارد و با تابعیت پیوند نمی خورد.
دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با تاکید بر اینکه تعریف از حقوق بشر با رویکرد عرفی به حق بنیادی انسان اشاره می‌کند مطرح کرد: تعریف از حقوق بشر با رویکرد اسلامی تعریفی است که همراه با فطرت اسلامی است و قبل از تعریف حقوق بشر باید انسان را تعریف کرد و فطرت را در نظر گرفت که در این صورت حقوق در نظر گرفته شده حقوق جامعی خواهد بود.
حجت الاسلام جوان آراسته سه دیدگاه مختلف در این زمینه را اینگونه بیان کرد: نگاه اول که بین حقوقدان ها رایج است پیوند شهروندی با تابعیت که همان حقوق شهروندی ملی است ،نگاه دوم این که حقوق شهروندی ملی می توان داشت ولی از آن فراتر حقوق شهروندی و اسلامی است ،نگاه بعدی که برخی از اندیشمندان آن را قبول دارند این است که در اسلام تابعیت وجود ندارد و تابعیت ملی را به رسمیت نمی شناسند .
وی افزود : با توجه به دیدگاه آخر بعضی تقسیم بندی دیگری از حقوق شهروندی دارند و آن را به امی و ملی تقسیم کرده اند ومبنای آنها تفاوت بین تابعیت و شهروندی است و تابعیت را اعم از شهروندی می دانند.
دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تابعیت ملی با رویکرد اسلامی را همه مسلمانان و کافران دارای پیمان دانست و مطرح کرد: در حقوق اسلامی تابعان دولت را دو گونه مسلمانان و کافران اهل پیمان تشکیل می دهند و به همین علت مفهوم ملت و شهروندی مفهومی گسترده تر از اصطلاحات رایج دارد .
وی به شهروند اروپایی اشاره کرد و گفت: امروزه در کنار شهروند ملی شکل دیگری از آن را می توان دید که فراتر از مرز است و تعمیم آن به یک گستره وسیعی است و آن شهروند اروپایی است.
حجت‌الاسلام جوان آراسته عنوان کرد: این تقسیم بندی بر اساس رویکرد اعتقادی نیست بلکه فرد در اثر تابعیت فرامین دولت را می پذیرد و دولت نیز تبعه بودن او را به رسمیت می شناسد.
حجت‌الاسلام الهی خراسانی که به عنوان ناقد در این کرسی علمی ترویجی حضور داشت در ادامه به تفاوت حقوق شهروندی و حقوق بشر اشاره کرد و گفت: حقوق شهروندی تابع یک نوع تعهد متقابل بین انسانها است و یک موجودیت اجتماعی است در حالیکه حقوق بشر اینگونه نیست.
عضو هیئت علمی مرکز تخصصی آخوند خراسانی مطرح کرد: در عنوان این بحث معنای قید اسلامی بودن باید مشخص شود، تعبیر حق شهروند اروپایی در ارائه بحث ناقض موضوع است چون اسلامی بودن می تواند خاستگاه حق التکلیف باشد.منبع تدوینی ما آموزه‌های اسلامی است و اشاره به هیچ قلمرو و منطقه خاصی ندارد.
وی با تاکید بر اینکه حقوق شهروندی اسلامی هیچ قلمرو خاصی ندارد افزود: حقوق شهروندی اسلامی انواع و بخش هایی دارد، اگر معنای دوم را درست بدانیم در حقوق شهروندی اسلامی که اسلامی را به‌عنوان منطقه‌ای و کشورهای اسلامی و متناظر با حقوق شهروندی اروپایی می داند اشکال هایی ایجاد می‌شود.
حجت‌الاسلام دانش پژوه ناقد دیگر این کرسی علمی ترویجی به واژه شهروندی اشاره کرد و گفت : واژه شهروندی در ادبیات امروز معنای متعددی دارد و معنای مورد نظر بحث ما دو کاربرد دارد یک مساوی و مترادف با تابعیت و دو اخص از تابعیت و رابطه عموم و خصوص مطلق با یکدیگر دارند.
وی با توجه به تقسیم بندی تابعیت از قول بعضی که آن را به امی و ملی تقسیم کرده اند اضافه کرد: در تابعیت امی به تعبیر قرآن هر مسلمانی تبعه دولت دارالاسلام است و لازمه ذاتی ایمان است و حتی ممکن است مسلمان در دارالحرب باشد که دولت اسلامی وظیفه دفاع از او را دارد.
حجت‌الاسلام دانش پژوه در تعریف حقوق بشر تصریح کرد: بعضی معتقدند که حق بشر حقی است که به طبیعت انسان بر میگردد و هر حقی را که دولت یا مجموعه دولت برای همه انسانها در نظر بگیرد و وضع کند را حقوق بشر می نامند ، که اینگونه نیست و حقوق بشر فقط حقوق طبیعی نیست.
لازم به ذکر است دبیر علمی کرسی علمی ترویجی حجت‌الاسلام علی شریفی استاد جامعة المصطفی بود.
خبرنگار: مرضیه اسماعیل زاده
