به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین محمدحسین رفیعی در نشست «قرآن و نظریه های پایان تاریخ» که در بخش حوزوی سی و یکمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم تهران برگزار شد گفت: در زمینه پایان تاریخ نظریه های مختلفی مطرح است.
مدیرکل قرآن و حدیث جامعه المصطفی العالمیه افزود: در قرآن کریم در زمینه پایان تاریخ معارف فراوانی وجود دارد. در حوزه مسایل پایان تاریخ، در دو بخش، نظریاتی در عرصه های علمی مطرح شده است. یک بخش، نظریات پایان تاریخ عالم است که سرانجام این عالم چه خواهد شد و چه اتفاقات و رویدادهایی در پایان عالم رخ می دهد که شامل همه کرات و سیارات و... است .
وی تصریح کرد: سوال دوم این است که در حوزه پایان تاریخ انسان بر روی کره زمینه چه روی می دهد و یا آخرین انسان کره زمین چه کسی خواهد بود؟ این مساله در عرصه سیاست و حکومت مطرح می شود.
پژوهشگر تاریخ بیان کرد: در زمینه پایان تاریخ عالم، دیدگاه قرآن کریم و اندیشمندان مشترک است. اکثر دانشمندان علوم طبیعی و برخی دانشمندان به صورت خاص در خصوص پایان تاریخ عالم دیدگاه هایی عرضه کردند که ناظر به آن است که تمام قدرت و انرژی عالم زمانی به اتمام می رسد. اینکه این پایان به چه شکلی انجام می شود دیدگاه های متعددی مطرح شده است.
حجت الاسلام والمسلمین رفیعی اظهارکرد: دیدگاه غالب آن است که با توجه به فعل و انفعالات و فواصلی که بین اجرام آسمانی رخ می دهد و در قرآن نیز به آن اشاره شده است و از گسترش زمین خبر داده است باعث می شود که کمبود انرژی و حرارت در عالم رخ دهد و با توجه به توسعه عالم، این انرژی به صفر مطلق می رسد و به فروپاشی عالم ختم می شود.
وی گفت: برخی پژوهشگران بیان می کنند که عالم در نهایت به ابتدای خود که از مجموعه ای از گازهای بهم پیوسته تشکیل شده بود می رسد. در این دیدگاه زمین از این حالت خود خارج می شود و شرایط زیستی درکره زمین از بین خواهد رفت و خورشید و ماه نور خود را از دست می دهند و همه چیز انرژی خود را از دست می دهند و تصادمات عظیمی در عالم رخ می دهد و مدارها از اعتبار خارج می شود. در کل باید گفت که با پدیده ای به عنوان سرگردانی اجرام آسمانی مواجه می شویم.
قرآن از غنی ترین منابع در حوزه نظریه های پایان تاریخ عالم است
مدیرکل قرآن و حدیث جامعه المصطفی العالمیه افزود: وقتی این مساله را با آیات قرآن تطبیق می دهیم می بینیم که تقریبا قرآن کریم این مساله را تایید می کند. قرآن از غنی ترین منابع در حوزه نظریه های پایان تاریخ عالم است. دانشمندان هنوز نتوانسته اند جزییات پایان عالم را ترسیم کنند ولی قرآن کریم در صدها آیه به ویژه در سوره های مکی به جزییات پایان عالم اشاره می کند.
وی تصریح کرد: قرآن کریم کلید واژه ای در خصوص پایان زمین دارد که بیان می دارد « یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَالسَّمَاوَاتُ وَبَرَزُوا لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ». در بیان قرآنی تغییر در ماهیت زمین و آسمان ها رخ می دهد. این دگرگونی در آیات و سوره های مختلف بیان شده است. قرآن کریم در اینجا دیدگاه های کاملا جزیی را بیان می کند که پژوهشگران می توانند در این حوزه کار کنند.
پژوهشگر تاریخ بیان کرد: در ادبیات دینی ما از بحث پایان تاریخ به عنوان اشراط الساعه یاد می شود که بخشی از این تحولات، پیش و پس از قیامت است.
حجت الاسلام والمسلمین رفیعی اظهارکرد: بحث شکافته شدن همه اجرام آسمانی از مهمترین مباحث قرآنی است که در آیات متعددی بیان شده است. حرکت دورانی و سرگردانی اجرام آسمانی یکی از این مسایل است که قرآن در آیه « یَوْمَ تَمُورُ السَّمَاءُ مَوْرًا» از آن خبر داده است. مور به معنی سرگردانی است.
وی گفت: قرآن در این آیه بیان می دارد که آسمانها یک حالت حیران و سرگردان دارند. یعنی از مدار خود خارج می شوند.
مدیرکل قرآن و حدیث جامعه المصطفی العالمیه افزود: اتفاق دیگری که رخ می دهد آن است که همه اجرام آسمانی داغ و گداخته می شود. خداوند در سوره معراج در آیه « یَوْمَ تَکُونُ السَّمَاءُ کَالْمُهْلِ» و آیه بعدی آن «وَتَکُونُ الْجِبَالُ کَالْعِهْنِ» به این مطلب اشاره دارد.
وی تصریح کرد: اتفاق دیگر آنکه نظمی که در عالم حاکم است و فواصل بین ستاره ها و سیاره ها و مداری که با قواعد و قوانین خاصی جا نمایی شده اند از کارایی خود خارج می شوند و همه قواعد علم فیزیک از بین می رود. خداوند در آیه « وَانْشَقَّتِ السَّمَاءُ فَهِیَ یَوْمَئِذٍ وَاهِیَةٌ» به این مساله اشاره دارد. یعنی هرچه در عالم می بینیم دیگر از کارایی خود خارج می شوند.
پژوهشگر تاریخ بیان کرد: اتفاق دیگر، پیچیده شدن آسمان ها و زمین است که خداوند در آیه « یَوْمَ نَطْوِی السَّمَاءَ کَطَیِّ السِّجِلِّ لِلْکُتُبِ کَمَا بَدَأْنَا أَوَّلَ خَلْقٍ نُعِیدُهُ وَعْدًا عَلَیْنَا إِنَّا کُنَّا فَاعِلِینَ» به آن اشاره دارد. یعنی همه اجرام آسمانی در هم مچاله می شوند.
حجت الاسلام والمسلمین رفیعی اظهارکرد: در خصوص زمین نیز به تحولات مختلف کره زمین اشاره شده است. از جمله آیه شریفه « إِذَا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزَالَهَا»؛ برخی مفسرین این اتفاق را پیش و برخی پس از قیامت تفسیر کرده اند.
وی گفت: همچنین آیه « یَا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمْ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَیْءٌ عَظِیمٌ» نیز به این مساله اشاره دارد. البته برخی مفسران احتمال داده اند که این زلزله پس از قیامت رخ می دهد.
فروپاشی کوه ها
مدیرکل قرآن و حدیث جامعه المصطفی العالمیه افزود: موضوع دیگر، بحث فروپاشی کوه ها است. در خصوص کوه ها و ماهیت کوه ها نیز مباحث فراوان است. ده ها آیه در قرآن در خصوص ماهیت کوه ها بیان شده است. ولی بحث شکافتن هر کدام از این آیات نیازمند تخصص و فرصت است ولی قرآن کریم به شکل کاملا جزیی به حوادث پایان تاریخ اشاره می کند.
وی تصریح کرد: یکی از این اتفاقات «یَوْمَ تَرْجُفُ الْأَرْضُ وَالْجِبَالُ وَکَانَتِ الْجِبَالُ کَثِیبًا مَهِیلًا» است که در آن از روان شدن کوه ها سخن گفته می شود و در آیه «وَحُمِلَتِ الْأَرْضُ وَالْجِبَالُ» که در اینجا از خورد شدن کوه ها سخن گفته شده است و در آیه «فَدُکَّتَا دَکَّةً وَاحِدَة»ً از کوبیده شدن کوه ها سخن به میان آمده و در آیه و و«َبُسَّتِ الْجِبَالُ بَسًّا» به ریز شدن کوه ها اشاره دارد. در آیه دیگر از غباری شدن کوه ها سخن به میان آمده است.
پژوهشگر تاریخ بیان کرد: قرآن کریم در یک آیه دیگر « فَیَذَرُهَا قَاعًا صَفْصَفًا» بیان می کند که خداوند کوه ها از جای خود می کند و به گرد و غبار مبدل می شود و زمین نیز مسطح می شود.
حجت الاسلام والمسلمین رفیعی اظهارکرد: در خصوص دریاها و عالم انسان ها و حیوانات و حیث طبیعی موجودات آیات متعددی بیان شده است. ولی سرجمع همه این مباحث آن است که این عالم پایانی دارد و این چرخه عالم طبیعی به پایان خود می رسد و در این پایان همه اجزای عالم ماهیت دگرگونه ای خواهند داشت. هم در علم به این ماهیت اشاره شده است و هم در قرآن کریم به این مباحث اشاره شده است.
وی گفت: بخش دیگر، مرتبط به پایان تاریخ عالم در حوزه ماهیت و هویت انسان است. در این زمینه به نظریاتی در حوزه علوم سیاسی و جامعه شناسی و روابط بین الملل اشاره می کنیم.
مدیرکل قرآن و حدیث جامعه المصطفی العالمیه افزود: در عرصه پایان تاریخ انسان دیدگاه های در عرصه سیاست و روابط بین الملل اشاره شده است که عموم این موارد پس از فروپاشی شوروی رخ داد. پس از فروپاشی شوروی با یک تمدن و حوزه تمدنی و زیرساخت ها و ساختارهای تمدنی مواجه هستیم.
وی تصریح کرد: از سال ۱۹۹۱ به این سوی بسیاری از نظریات روابط بین الملل به این سمت حرکت کرد که از انگاره لییبرال دموکراسی به عنوان آخرین سیستم حکومتی بشر یاد کند و نظریات پایان تاریخ را بر این اساس جمع بندی کردند.
پژوهشگر تاریخ بیان کرد: از اولین افرادی که وارد این فضا شد، می توان به فرانسیس فوکویاما اشاره کرد. وی از اواخر دهه ۱۹۷۰ وارد این فضا شد و دیدگاه پایان تاریخ خود را در اوایل دهه ۹۰ بیان کرده است و در کتاب پایان تاریخ و سرنوشت آخرین انسان این بحث را مطرح می کند.
حجت الاسلام والمسلمین رفیعی اظهارکرد: مسیر حرکت غرب و آنچه به عنوان تصمیم گیرندگان عالم شامل آمریکا و اتحادیه اروپا به نوعی تایید این نظریه است. شاید بگوییم هانتینگتون نظریه چرخش تمدن را مطرح می کند ولی نتیجه ای که از این بحث می گیرد همین بحث است و به حاکمان غربی توصیه می کند که جهان را به سمتی هدایت کند که نگاه لیبرال دموکراسی به نظریه غالب و حاکم کل جهان مبدل شود.
وی گفت: این دیدگاه مبتنی بر مسایل مختلفی است که شامل خانواده و حجاب، جمعیت و آموزش و... است که در کل جهان نیز در حال پیاده سازی است. آنها به دنبال مهار جمعیت کشورها و خانواده ها در کشورها هستند که دیدگاه های آنها کاملا ثبت و ضبط و ارایه شده است.
حجت الاسلام والمسلمین رفیعی افزود: هدف آنها یک عنصر است و آن هم تفوق لیبرال دموکراسی در کل عالم است. یعنی تا زمانی که حتی یک موجود در جامعه جهانی زندگی می کند باید با دیدگاه لیبرال دموکراسی زندگی کند. آنها به دنبال استیلای این دیدگاه در عرصه فرهنگ ها، حکمرانی، نظامی، اقتصادی و مسایل اجتماعی، تکنولوژی، آرمان شهر، قوانین و مقررات و سبک زندگی و... هستند.
وی تصریح کرد: این دیدگاه ابزارهای مختلفی نیز برای پیاده کردن این نظریات در جهان هستند که به شدت در حال به کار بردن آنها هستند.
پژوهشگر تاریخ بیان کرد: نگاه قرآن به پایان تاریخ انسان نظریه خاص خود را دارد. آیات زیادی در قرآن کریم پایان تاریخ انسان و سرنوشت آخرین انسان بر روی کره زمین را مطرح می کند که مجموعه آنها این است که قرآن یک مرام و مقرراتی را به عنوان مقررات اصلی در عالم در نظر می گیرد و یک حاکم و فرمانروایی را برای پیاده سازی این مقررات در نظر می گیرد و یک جامعه شهروندی را نیز ترسیم می کند.
حجت الاسلام والمسلمین رفیعی اظهارکرد: در حوزه فرادستی آیاتی وجود دارد که یکی از آنها آیه « هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَی وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ» است. یعنی مقاومت ها در این حوزه ها جواب نمی دهد و یک سری مقررات یعنی دین حق در کل عالم استیلا می یابد.
وی گفت: در زمینه حکمرانی پایان تاریخ نیز آیات مهمی وجود دارد که مهمترین آیه، « وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ» است. یعنی قرآن در یک سطح عالی حاکمان را مشخص می کند و مستضعفین را ورثان مدینه الهی بیان می کند.
