خبرگزاری حوزه، مصرف دخانیات، به‌عنوان یکی از معضلات بزرگ جوامع بشری در جهان است که سالانه جان میلیون‌ها نفر را می‌گیرد. علاوه بر عواقب وخیم سلامتی، مصرف دخانیات بار سنگینی بر اقتصاد و جامعه و فرهنگ تحمیل می‌کند. ازاین‌رو، مبارزه با این پدیده شوم، وظیفه‌ای انسانی، ایمانی و ملی بر عهده‌ی تک‌تک افراد و مسئولان در هر جامعه‌ای است.
در این یادداشت، به بررسی مسئولیت اجتماعی و دینی و ملی ما برای کاهش مصرف دخانیات می‌پردازیم.
مسئولیت اجتماعی:
دخانیات، قاتل خاموش میلیون‌ها انسان در سراسر جهان است. ازنظر اجتماعی، ما به‌عنوان اعضای یک جامعه، همگی در قبال سلامت و رفاه یکدیگر مسئول هستیم که از سلامت خود و دیگران محافظت کنیم زیرا این ماده‌ی سمی، نه‌تنها به‌سلامتی فرد مصرف‌کننده آسیب می‌رساند، بلکه بر سلامت اطرافیان او نیز تأثیر منفی می‌گذارد و آن‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهد. دود دست‌دوم دخانیات حاوی بیش از ۷۰۰۰ ماده شیمیایی است که می‌تواند باعث بیماری‌های تنفسی، سرطان و سایر مشکلات سلامتی شود.
بنابراین، ما وظیفه‌داریم که برای کاهش مصرف دخانیات در جامعه تلاش کنیم. این امر را می‌توان از طریق روش‌های مختلفی در سطوح متفاوت انجام داد، ازجمله این راهکارها:
- افزایش آگاهی: می‌توانیم با افزایش آگاهی مردم از مضرات مصرف دخانیات و فواید ترک آن، آن‌ها را به ترک سیگار تشویق کنیم. این امر را می‌توان از طریق رسانه‌ها، آموزش‌های عمومی، برنامه‌های پیشگیری و کمپین‌های اطلاع‌رسانی انجام داد.
- ترویج سبک زندگی سالم: تشویق مردم به انجام فعالیت‌های ورزشی، گذراندن اوقات فراغت به‌صورت سالم و پرهیز از استرس، می‌تواند در کاهش تمایل به مصرف دخانیات مؤثر باشد.
- حمایت از سیاست‌های ضد دخانیات و محدودیت‌های قانونی: ازجمله افزایش مالیات بر دخانیات، ممنوعیت تبلیغات دخانیات و ایجاد فضاهای عاری از دود، از تلاش‌های دولت برای کاهش مصرف دخانیات حمایت کنید.
- حمایت‌های اجتماعی از افراد سیگاری: می‌توانیم با ارائه حمایت‌های لازم به افراد سیگاری در ترک سیگار به آن‌ها کمک کنیم. این حمایت‌ها می‌تواند شامل مشاوره‌های روانشناسی و گروه‌های حمایتی و تسهیلات لازم برای ترک سیگار باشد.
- ایجاد محیطی عاری از دخانیات: می‌توانیم با ایجاد محیطی عاری از دخانیات در مکان‌های عمومی مانند رستوران‌ها، کافه‌ها و محل کار، افراد را از مضرات دود دست‌دوم دخانیات محافظت کنیم.
- ترک سیگار: اگر سیگار می‌کشید، برای ترک آن به دنبال کمک باشید. منابع زیادی برای کمک به شما در ترک سیگار وجود دارد، ازجمله خطوط تلفن، برنامه‌های مشاوره و داروها.
مسئولیت دینی:
در بسیاری از ادیان، حفظ سلامتی و احترام به بدن به‌عنوان هدیه‌ای الهی از اهمیت بالایی برخوردار است. ازاین‌رو، مصرف دخانیات که به‌طور مستقیم به‌سلامت انسان آسیب می‌رساند، مغایر با آموزه‌های دینی بسیاری از مذاهب به شمار می‌رود.
در ادامه به بررسی دیدگاه برخی از ادیان برجسته در مورد مصرف دخانیات می‌پردازیم:
اسلام:
- در دین اسلام، مصرف دخانیات حرام تلقی می‌شود. دلیل این امر آن است که به بدن انسان که به‌عنوان امانت الهی در اختیار او قرارگرفته، آسیب می‌رساند و موجب هدر رفتن مال و تضییع نعمت‌های الهی می‌گردد.
- در عصر ظهور اسلام نامی از برخی مواد مخدر و یا مشتقات مشابه آن در میان نبود اما با توجه به دستورات کلی صادره در فقه و تعالیم اسلامی در کمال وضوح مشاهده می‌شود که برخلاف تصور در همان زمان نیز کلیه مسائل مهم و حیاتی موردتوجه بوده و مطابق دستورات و احکام عینی جهت‌یابی صحیحی در تمام جهات صورت گرفته است. تحریم مطلق مسکرات که یک دستور عینی و نیز کلی به‌صورت اعم است، تنها شامل حال مشروبات الکلی نیست از نمونه‌های این موارد است. استعمال هر ماده‌ای که به‌نوعی در مرکز مغزی به‌خصوص بر مرکز تعقل اثرات سوء بگذارد و باعث تضعیف در فعالیت و وظایف فیزیولوژی بدن شود، حرام است.
- قرآن کریم در آیه 56 سوره اعراف می‌فرماید: "وَلاَ تُفْسِدُوا فِی الأَرْضِ" به معنی "در زمین فساد نکنید." برخی از مفسران، مصرف دخانیات را یکی از مصادیق فساد در زمین دانسته‌اند.
- پیامبر اسلام (ص) در روایتی می‌فرمایند: "هر کس که به بدن خود آسیب برساند، در آتش جهنم خواهد بود."
مسیحیت:
- در دین مسیحیت، مصرف دخانیات به‌عنوان یک عمل غیراخلاقی که به‌سلامتی انسان آسیب می‌رساند، مورد مذمت قرارگرفته است؛ زیرا بدن انسان به‌عنوان معبد روح‌القدس شناخته می‌شود و بنابراین باید از آن مراقبت کرد.
- در کتاب اول قرنتیان فصل 6 آیه 19 آمده است: "شما نمی‌دانید که بدن شما معبد روح‌القدس است که در شما ساکن است، روحی که از خدا گرفته‌اید؟"
- مصرف دخانیات به این معبد مقدس آسیب می‌رساند و ازاین‌رو مغایر با آموزه‌های مسیحیت است.
یهودیت:
- در دین یهودیت، حفظ سلامتی یک اصل اساسی است.
- در کتاب لاویان فصل 11 آیه 4 آمده است: "هیچ حیوانی که سم شکافته و جویدن نشخوار می‌کند را نخورید."
- این آیه به‌طورکلی به‌عنوان دستوری برای پرهیز از مصرف هر چیزی که برای سلامتی مضر است، تفسیر می‌شود.
- مصرف دخانیات نیز به‌وضوح سلامتی را به خطر می‌اندازد و ازاین‌رو با آموزه‌های یهودیت مغایرت دارد.
وظایف شرعی و اخلاقی ما:
با توجه به آنچه گفته شد، مصرف دخانیات ازنظر شرعی در بسیاری از ادیان مذموم شمرده‌شده و پیروان هر یک از این ادیان موظف هستند که از مصرف دخانیات پرهیزکرده و برای کاهش این معضل در جامعه تلاش کنند.
برای ترک آن، راهکارهای مختلفی ارائه‌شده است. در اینجا به برخی از این راهکارها به‌طور خلاصه اشاره می‌کنیم:
1. افزایش آگاهی و تقویت ایمان:
- با تقویت ایمان به خدا و باور به یاری او در ترک دخانیات، می‌توان انگیزه لازم برای رهایی از این عادت مضر را به دست آورد.
- بامطالعه آیات و روایات مربوط به مضرات دخانیات و فواید ترک آن نیز می‌تواند در تقویت ایمان و اراده افراد و افزایش آگاهی مؤثر باشد. حضرت علی علیه‌السلام فرمودند: «ارزش مرد، به‌اندازه همت اوست و شجاعت او، به قدر ننگی که احساس می‌کند». ترک هر عادتی، از روی علم و آگاهی و به کار انداختن عقل و اراده ممکن است؛ حتی ترک سخت‌ترین نوع آن.
2. دعا و توسل:
- ازجمله راهکارهای مؤثر در ترک دخانیات، دعا و توسل به ائمه اطهار (ع) و اولیای الهی است.
- ذکر و مناجات با خداوند متعال نیز می‌تواند در تقویت روحیه و اراده افراد برای ترک دخانیات مفید باشد.
- امام علی علیه‌السلام در نهج‌البلاغه فرمودند: «هیچ‌کس بیهوده آفریده نشد تا به بیهودگی بپردازد و او را به حال خود وانگذاشته‌اند تا خود را سرگرم کارهای بی‌ارزش نماید». انسان، جانشین خداوند بر روی زمین و دارای قدرت عقل و اراده‌ای نیرومند است تابه کمک آن، گمراهی را از رستگاری بازبشناسد. آیا شایسته است انسان با چنین مقام و منزلتی از روبه‌رو شدن با مشکلات زندگی بهراسد و برای فراموش کردن و گریز از ناکامی‌ها و سختی‌های زندگی، به‌جای توکل و توسل به خدای عزوجل، بردباری و ایستادگی، به کارهای بی‌ارزشی چون اعتیاد به دخانیات روی آورد؟
3. استغفار و توبه:
- ازآنجاکه مصرف دخانیات گناهی شرعی محسوب می‌شود، استغفار و توبه از خداوند برای این گناه، می‌تواند زمینه‌ساز ترک آن و بخشش الهی باشد.
- انجام اعمال نیک و خیرات نیز می‌تواند در جبران این گناه و تسهیل امر ترک دخانیات مؤثر باشد.
4. استفاده از جایگزین‌های سالم:
- برای رفع عادت به دخانیات، می‌توان از جایگزین‌های سالمی مانند آدامس نیکوتین، آب‌نبات‌های گیاهی یا چای‌های گیاهی استفاده کرد.
- ورزش و فعالیت‌های بدنی نیز می‌توانند به تخلیه انرژی و کاهش تمایل به دخانیات کمک کنند.
5. کمک گرفتن از متخصصان:
- در صورت نیاز، می‌توان از متخصصان ترک اعتیاد و مشاوران مذهبی برای ترک دخانیات کمک گرفت.
- استفاده از گروه‌های حمایتی ترک دخانیات نیز می‌تواند در این زمینه مفید باشد.
6. امربه‌معروف و نهی از منکر در جامعه:
امربه‌معروف و نهی از منکر یکی از راه‌های کنترل و مبارزه با کج‌روی‌های اجتماعی است که کارایی مؤثری دارد. این فریضه الهی، به ما تکلیف می‌کند که فضیلت‌ها را در جامعه گسترش دهیم، نیکی هار ا پاس بداریم و هیچ‌گاه در برابر آن‌ها، سکوت نکنیم. در همان حال، از ما می‌خواهد به‌موقع و با رفتاری شایسته، رذیلت‌ها و کردارهای بد را به هم گوشزد کنیم و از کنار آنان به‌راحتی و با بی‌اعتنایی نگذریم. به‌این‌ترتیب، اگر هر یک از ما یکدیگر را از پیامدهای ناگوار فردی و اجتماعیِ کارهای ناشایستی چون روی‌آوری به دخانیات، آگاه کنیم، گرایش به رفتارهای ضداخلاقی در جامعه کاهش می‌یابد و بدین ترتیب، از اشاعه مفاسد اجتماعی جلوگیری می‌شود.
مسئولیت ملی:
مصرف دخانیات، علاوه بر آسیب‌های فردی و اجتماعی، بار سنگینی را بر دوش نظام سلامت کشور می‌گذارد. هزینه‌های درمان بیماری‌های ناشی از دخانیات، سالانه مبالغ هنگفتی را به کشور تحمیل می‌کند. ازاین‌رو، مبارزه با مصرف دخانیات، به‌عنوان یک ضرورت ملی، باید در دستور کار مسئولان و برنامه‌ریزان کشور قرار گیرد.
- علاوه بر تلاش‌های فردی، لازم است که مسئولان نظام کشور نیز در زمینه کاهش مصرف دخانیات مشارکت فعال داشته باشند.
- ممنوعیت فروش و عرضه دخانیات، افزایش مالیات بر دخانیات و ارائه برنامه‌های آموزشی و فرهنگی برای ترویج ترک سیگار ازجمله اقداماتی هستند که می‌توان در سطح جامعه انجام داد.
با عمل به این راهکارها و تلاش‌های فردی و اجتماعی و به یاری آموزه‌های دینی، می‌توان امیدوار بود که شاهد کاهش چشمگیر مصرف دخانیات در جامعه و ارتقای سطح سلامت عمومی باشیم.
نتیجه‌گیری
مصرف دخانیات مشکلی جدی است که سلامت و رفاه جامعه را به خطر می‌اندازد. همگی ما به‌عنوان اعضای جامعه و پیروان ادیان مختلف، مسئولیت اجتماعی و دینی داریم که برای کاهش مصرف دخانیات تلاش کنیم.
هر فرد در جامعه می‌تواند با انتخاب‌های درست خود، در مبارزه با مصرف دخانیات سهیم باشد. ترک سیگار، پرهیز از مصرف قلیان، خودداری از استعمال دخانیات در مکان‌های عمومی و تشویق دیگران به ترک این عادت، ازجمله اقداماتی هستند که هر فرد می‌تواند انجام دهد.
با افزایش آگاهی، حمایت از افراد سیگاری و ایجاد محیطی عاری از دخانیات، می‌توانیم به ساختن جامعه‌ای سالم‌تر و عاری از دخانیات کمک کنیم.
یادداشت: فاطمه عباسی ترابی
