به گزارش خبرگزاری حوزه، به مناسبت فرارسیدن سالروز امور تربیتی و تربیت اسلامی و در روزهایی که جامعه به شدت نیازمند تعمیق فرهنگی و تربیتی است، گفتگو در مورد ارزشهای اسلامی و راهکارهای انتقال آن به نسلهای آینده به یک ضرورت تبدیل شده است. در این راستا، حجتالاسلام حسین محمدی، امام جمعه غرب اصفهان، (رهنان) در گفتوگو با حوزهنیوز، به تبیین مهمترین اصول تربیتی و راهکارهای عملی در این زمینه میپردازد.
ضمن تشکر از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید، در آغاز بفرمایید هدف از تشکیل روز امور تربیتی و تربیت اسلامی چه بود؟
هشتم اسفند، یادآور روز امور تربیتی، یادمانِ آن اقدام سترگ و ارزشمندی است که در سال ۱۳۵۹ به همت شهیدان والامقام، رجایی و باهنر، بنیان نهاده شد، هدفِ این نهاد، گسترش و تعمیق ارزشهای اسلامی در نظام آموزش و پرورش بود، تا دانشآموزان عزیز این مرز و بوم، با رغبت و اشتیاق به سوی ارزشهای والای اسلامی گام بردارند.
همگان نیک میدانیم که بقای هر جامعهای، در گرو مجموعهای از باورها، ارزشها و رفتارهایی است که باید به نسلهای آتی منتقل گردند؛ ارزشها و رفتارهایی که ریشه در دین و انسانیت دارند.
اگر در این مهم غفلت ورزیم و نتوانیم این باورها و ارزشها را به نسلهای بعد منتقل کنیم، دچار گسست نسلی خواهیم شد و چه بسا هنجارها و ارزشهای امروز، به ناهنجاری و ضد ارزش بدل شوند. امور تربیتی و ستاد آن، با همین هدف والا شکل گرفت و در طول زمان، با فراز و نشیبهایی به مسیر خود ادامه داد.
در راستای این اهداف چه اقداماتی صورت گرفت؟
تاسیس معاونت پرورشی در مدارس، اقامه نمازهای جماعت، گنجاندن مباحث تربیتی در کتب درسی، برگزاری جشنهای تکلیف و اردوهای تربیتمحور، همگی در طول این سالها، به همت این ستاد، در مدارس به انجام رسید.
بر اساس نظریههای تربیتی اسلامی، کدام یک از اصول اساسی باید در آموزش و پرورش مورد توجه قرار گیرد تا دانشآموزان به ارزشهای اسلامی نزدیکتر شوند؟
یکی از اصول اساسی که در نظریه تربیت اسلامی باید مورد توجه قرار گیرد تا دانشآموزان عزیز، هر چه بیشتر به ارزشهای اسلامی نزدیک شوند، این است که به این باور راسخ برسیم و این باور باید در دل معلمان، فرهنگیان، مسئولین، روحانیت و خانوادهها ریشه بدواند که جوان و نوجوان ما، دانشآموز ما، قرار است در یک جامعه جهانی بسیار بزرگ، در تمدن نوین اسلامی، نقشی بیبدیل ایفا کند.
ما وقتی آینده جامعه را روشن میبینیم، حکومت جهانی امام زمان (عج) را در پیش رو داریم؛ پس باید نوجوان و جوانی تربیت کنیم که تراز او، تراز تمدن اسلامی جهانی باشد.
بیشک، برای تحقق این امر، جوانان ما باید با مکتب حسینی، فرهنگ عاشورایی، روحیه ایثار و شهادت و مقدم بر همه اینها، با روحیه توحیدی و معرفت الهی تربیت شوند. در وجود جوانان و نوجوانان ما باید این ارزشها تقویت شود تا از همین اصول تربیتی، حسین فهمیدهها، شهید حججیها، علی لندیها، بهنام محمدیها و آرمان علیوردیها برخیزند و اینان، خروجیهای نظام تربیتی ما باشند.
تحلیل شما از تأثیر وضعیت فعلی نظام آموزشی بر ارزشهای اسلامی در نسل جوان چیست و چه راهکارهایی برای بهبود آن پیشنهاد میکنید؟
به نظر میرسد که کار بسیار است و تلاشها باید مضاعف شود، گرچه وضعیت خوبی هم داریم و گواه آن، اعتکاف دهها هزار جوان و نوجوان در همین استان اصفهان و شاید صدها هزار نفر در کل کشور است. حضور پرشور جوانان در مراسم اعتکاف، راهپیماییها، اردوهای راهیان نور، هیئتهای مذهبی و اردوهای جهادی، همگی نشان از وضعیت نسبتاً خوب تربیتی دارد. البته این وضعیت، ایدهآل و مطلوبِ به معنای واقعی کلمه نیست و هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب، فاصله داریم و باید تلاشها غنیتر، فراگیرتر و عمیقتر شوند.
راه رسیدن به این هدف، برقراری ارتباط موثرتر و همراهی بیشتر بین مسجد، مدرسه و منزل است؛ به تعبیر برخی، “سه میم” (مسجد، مدرسه، منزل) باید همافزایی بیشتری داشته باشند. به نظر میرسد مدلهای برنامهریزی تربیتی که در مدارس یا سایر مجموعههای فرهنگی وجود دارد، باید تفکر محور باشند.
چه مدلهایی از برنامههای تربیتی در مدارس میتوانند به حفظ و تقویت ارزشهای اسلامی کمک کنند و آیا تجربهای موفق در این زمینه وجود دارد؟
امروزه، جوانان و نوجوانان ما با حجم عظیمی از اطلاعات روبرو هستند، اما فرصتی برای تحلیل، تفکر و تعقل به آنها داده نمیشود. کتاب عزیز قرآن کریم، این کتاب تعلیم و تربیت، مرتباً توصیه میکند: «أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ»، «أَفَلَا یَعْقِلُونَ»، «أَفَلَا یَتَفَکَّرُونَ»؛ چرا فکر نمیکنید؟ چرا تعقل نمیکنید؟ چرا تدبر نمیکنید؟
به نظرم، باید قطعاً در همه برنامهریزیهای تربیتی، به بحثهای تفکر محور توجه ویژهای شود؛ چرا که گاهی یک ساعت یا یک لحظه تفکر، که در روایت آمده از هفتاد سال عبادت بالاتر است، میتواند مسیر سعادت انسان را باز کند؛ تفکر در آسمانها و زمین، در خلقت آنها، در قدرت خداوند و توجه به رب العالمین. البته، بنده نمیگویم از کارهای ویترینی که جذابیت دارند نباید استفاده کنیم؛ چرا که نباید از جوان و نوجوان خود غافل شویم. اما به نظر میرسد باید بستر را برای تفکر و تحلیل فراهم کنیم تا نوجوان و جوان ما، اهل تحلیل و تفکر باشند.
نقش معلمان در انتقال ارزشهای اسلامی به دانشآموزان چیست؟
ما بر این باوریم و بسیاری از معلمان عزیز نیز به همین باور اعتقاد دارند که معلمی، شغل انبیاست؛ همانگونه که امام عظیمالشأن فرمودند. اگر ما این را باور داشته باشیم، باید بدانیم که کار انبیا، تزکیه و تعلیم بوده است: «یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ». یعنی هم تزکیه، هم تعلیم؛ و تزکیه، مقدم بر تعلیم است. پس قطعاً یک معلم، باید تربیت و پرورش را مقدم بر تعلیم بداند، معلم، باید خود، مُهذّب و منظّم باشد و به مسائل پایبند باشد تا در کنار تعلیم، بتواند معارف و ارزشهای اسلامی و انسانی را به دانشآموزان نشان دهد.
تجربه ثابت کرده است که در بسیاری از موارد، حرفشنوی دانشآموز از معلم، حتی از پدر و مادر هم بیشتر است و اگر معلمان عزیز، فرزندان را امانت بدانند، در تربیت مستقیم و غیرمستقیم آنها دغدغهمند خواهند بود، تلاش و همت بیشتری خواهند گماشت. البته، باید فراغ بال بیشتری برای معلمان فراهم شود و دغدغههای مادی آنها را کاهش داد تا فرصت بیشتری برای دانشآموزان و نیازمندیهای آنها بگذارند. معلمان عزیز ما نیز باید به روزرسانی شوند؛ همانگونه که شبهات در بحثهای تربیتی به روزرسانی میشود و هر روز، اتفاقات جدیدی رخ میدهد. قطعاً معلمان عزیز ما نیز باید آموزشهای بیشتری ببینند تا بتوانند به روزتر با نوجوانان و دانشآموزان کار کنند.
سعه صدر و حوصله داشتن، برای همه ما – از بنده روحانی گرفته تا خانواده، پدر و مادر و معلم – بسیار موثر است تا با حوصله و سعه صدر بتوانیم با جوانان عزیز برخورد و همراهی داشته باشیم.
نقش رسانهها و فضای مجازی در تضعیف یا تقویت ارزشهای اسلامی در جوانان چیست و چه اقداماتی باید در این زمینه صورت گیرد؟
به نظر میرسد که اگرچه رسانه را ابزاری فوقالعاده قوی میدانیم که میتواند انسان و جامعه را رشد دهد، اما با توجه به اینکه ما حکمرانی و مدیریت جدی در فضای رسانه نداریم، لذا در بسیاری از موارد، ضربه زده و فضای مجازی، به قتلگاه اعتقادات جوانان ما بدل شده است که اگر بتوانیم حکمرانی در این فضا ایجاد کنیم ( که در این زمینه، بسیار عقب هستیم ) و مدیریت داشته باشیم و سواد رسانهای را به نوجوانان آموزش دهیم، قطعاً رسانه، میتواند در بحث تربیت، مؤثرترین مسئله باشد؛ به شرطی که نوجوان ما با چشم باز و هوش بیدار وارد فضای مجازی و رسانه شود.
کسانی که در بحث تعلیم و تربیت و پرورش تلاش میکنند، نباید خود را بینیاز از رسانه بدانند؛ بلکه عمدهترین جایی که میتوانند کار کنند، همان فضای رسانه است؛ چرا که عمدهترین جنگی هم که دشمن شروع کرده، در رسانه است، لذا دفاع ما و جنگ ما، آفند و پدافند ما نیز باید در همان رسانه باشد و امیدواریم که انشاءالله خدای متعال کمک کند و توفیق دهد به همه کسانی که در عرصه تربیت تلاش میکنند؛ اعم از مدارس، آموزش و پرورش، معلمان عزیز، مربیان، روحانیت، رسانهها، آموزش و پرورش و صدا و سیما و جاهای مختلف.
گفتوگو از: سمیرا گلکار
نظر شما