به گزارش خبرگزاری حوزه، مرحوم آیت الله محمدعلی ناصری از اساتید اخلاق حوزه در یکی از دروس اخلاق خود به موضوع «حب و بغض الهی» پرداختند که متن آن بدین شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم؛ «خوف و رجا» از مفاهیم بنیادین در سلوک معنوی به شمار می‌روند و هر یک از زیرساخت متمایزی برخوردارند.
زیربنای خوف، «غضب الهی» است و رجا بر پایه «محبت» استوار است.
حقیقت آن است که همه چیز از محبت نشأت می‌گیرد. این معنا در کلام گهربار امام صادق علیه‌السلام آشکار می‌شود.
هنگامی که از ایشان درباره حب و بغض پرسیدند: «آیا این دو از ایمان هستند؟» حضرت با قاطعیت فرمودند: «وَ هَلِ الإیمانُ إلاّ الحُبُّ و البُغْضُ؟!» (مگر ایمان چیزی جز حب و بغض است؟!)
* محبت به ولایت اهل بیت (ع)، موجب نجات انسان است
از دیدگاه امام صادق علیه‌السلام، جوهره ایمان همین محبت و بغض است؛ محبت به خداوند متعال و اولیای الهی، و عداوت و بغض نسبت به دشمنان خدا و اولیای او.
برترین اولیای الهی، چهارده معصوم علیهم‌السلام هستند که سلام و لعن نیز از همین اصل سرچشمه می‌گیرد.
به واسطه محبت، بر آنان سلام می‌فرستیم و آرزوی محشور شدن با ایشان را داریم، و بر دشمنانشان لعن می‌کنیم که این نیز ریشه در حب و بغض الهی دارد.
محبت و بغض دارای درجات متفاوتی است. برای مثال، ما دوستدار امیرالمؤمنین علیه‌السلام هستیم و سلمان فارسی نیز دوستدار آن حضرت بود، اما این دو محبت بسیار متفاوت‌اند.
ما با سلمان و امثال او قابل مقایسه نیستیم، اما امیدواریم مشمول شفاعت اهل بیت علیهم‌السلام قرار گیریم.
هر مصیبت و سختی که بر ما وارد می‌شود، از نفس اماره است که شیطان درونی انسان محسوب می‌شود. پیامبر اکرم صلی‌الله علیه وآله در این باره فرموده‌اند: «نفس هر انسانی، شیطان اوست.»
هوای نفس و تمایلات شهوانی، همان نفس اماره‌ای است که انسان را به سوی شیطان سوق می‌دهد، اما محبت به ولایت اهل بیت علیهم‌السلام، هرچند اندک، موجب نجات انسان خواهد شد.
البته اگر پیروی از نفس و شیطان افزایش یابد، همین نور محبت نیز از قلب رخت برمی‌بندد و انسان به شقاوت می‌رسد.
در روایات آمده است که «هر گناه، مانند نقطه‌ای سیاه در قلب انسان ظاهر می‌شود. اگر توبه کنیم، این نقطه پاک می‌شود، اما اگر به گناه ادامه دهیم، در اثر کثرت معصیت، قلب به طور کامل سیاه می‌شود».
در چنین وضعیتی، دیگر هیچ اقدامی سودمند نخواهد بود.
* درس بزرگ برای تمام بشریت
کسانی که به جنگ امام حسین علیه‌السلام رفتند، همگی مسلمان بودند، اما به دلیل کثرت گناه و تناول لقمه حرام، اصلاح قلوبشان دشوار شده بود.
شایسته نیست انسانی که توانایی کسب سعادت ابدی را دارد، به خاطر لذت‌های زودگذر دنیوی، خود را به عذاب ابدی دچار سازد.
باید مراقب باشیم محبت اهل بیت علیهم‌السلام را از دست ندهیم، زیرا بدون این محبت، اعمال ما ارزشی نخواهد داشت.
با توبه، ترک گناه، انجام واجبات و توسل به ائمه اطهار علیهم‌السلام می‌توانیم این محبت را حفظ کنیم.
رسول خدا صلی‌الله علیه وآله از اصحاب خود پرسیدند: «آیا می‌دانید ایمان چه کسی کامل‌تر است؟»
آنان پاسخ دادند: «نه، نمی‌دانیم.»
حضرت فرمودند: «إِنَّ أَکْمَلَ اَلْمُؤْمِنِینَ إِیمَاناً أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً» (کامل‌ترین مؤمنان از نظر ایمان، خوش‌اخلاق‌ترین آنهاست).
انسان نباید بدرفتار و بداخلاق باشد.
پیامبر اکرم صلی‌الله علیه وآله همچنین فرمودند: «ما یُوضَعُ فی مِیزانِ امرئٍ یَومَ القِیامَةِ أفضَلُ مِن حُسنِ الخُلقِ» (در روز قیامت، چیزی که بیش از همه موجب سنگینی کفه حسنات می‌شود، حسن خلق است).
آن حضرت در حدیث دیگری می‌فرمایند: «أَقْرَبُکمْ مِنِّی مَجْلِساً یوْمَ الْقِیامَةِ أَحْسَنُکمْ خُلُقاً وَخَیرُکمْ لِأَهْلِهِ» (در روز قیامت، نزدیک‌ترین افراد به من کسانی هستند که خوش‌اخلاق‌ترند و با خانواده خود به نیکی رفتار می‌کنند).
امام صادق علیه‌السلام روایت می‌کنند که به حضرت داوود وحی شد:
«یا داودُ! إِنّکَ تَزعَمُ أَنّکَ تُحِبُنی فإن کُنتَ تُحِبُنی فأَخْرِجْ حُبَ الدُنیا عن قَلبِک فإنَّ حُبی و حُبها لا یَجْتَمِعان فی قَلبٍ» (ای داوود! تو گمان می‌کنی مرا دوست داری؟ اگر واقعاً مرا دوست داری، محبت دنیا را از قلبت بیرون کن، زیرا محبت من و محبت دنیا در یک قلب جمع نمی‌شوند).
این پیام به داوود نبی علیه‌السلام، درسی برای تمام بشریت است.
* دنیا فی‌نفسه خوب است، اما نباید هدف قرار گیرد
باید توجه داشت که خود دنیا، به عنوان مخلوق خداوند، نیکوست، اما محبت و دلبستگی افراطی به آن ناپسند است.
اگر دنیا هدف انسان باشد، مذموم است، اما اگر وسیله‌ای برای رسیدن به کمال و خدمت به خلق باشد، ممدوح خواهد بود.
امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام سی و شش حلقه چاه داشتند که ثمره همه آنها را به فقرا می‌بخشیدند.
ابن عباس نقل می‌کند: روزی امیرالمؤمنین علیه‌السلام به من فرمودند: «من چاهی نیمه‌کاره حفر کرده‌ام، بیا برویم آن را تکمیل کنیم.» وقتی به محل مورد نظر رسیدیم، دیدم چاهی تا نیمه حفر شده است.
حضرت به درون چاه رفتند و مشغول کندن شدند، و من خاک‌ها را بالا می‌کشیدم. حضرت به سنگی برخورد کردند و با ضربه‌ای محکم، آن را شکافتند.
ناگهان آب فوران کرد. حضرت به من دستور دادند ایشان را با طناب بالا بکشم. همان‌طور که بالا می‌آمدند، سطح آب نیز پشت سر ایشان بالا می‌آمد. در همان حال، حضرت صیغه وقف چاه را جاری ساختند.
ابن عباس گفت: «چرا عجله می‌کنید؟ بگذارید از چاه خارج شوید، سپس وقف کنید.» حضرت فرمودند: «می‌خواهم پشیمان نشوم و هرچه زودتر این کار خیر انجام شود.»
«فدک» نیز که درآمد سرشاری داشت، توسط حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها به فقرا بخشیده می‌شد.
مقصود آن است که دنیا فی‌نفسه خوب است، اما نباید هدف قرار گیرد، بلکه باید وسیله‌ای برای کسب کمالات معنوی باشد.
اگر دنیا هدف شود، دلبستگی می‌آورد و انسان به جای انفاق مال، به اندوختن ثروت روی می‌آورد.
اخیراً یکی از ثروتمندترین افراد فوت کرد و فرزندان او فقط آمبولانس و چند تن از همسایگان و آشنایان را برای تشییع جنازه خبر کردند، اما خودشان در مراسم تشییع پدر شرکت نکردند، زیرا همگی از یکدیگر بیم داشتند که مبادا حق ارث یکدیگر را تصاحب کنند.
اندوختن مال، چنین پیامدهایی دارد و هر انسانی باید خود به فکر سرنوشت خویش باشد.
* مؤمن باید خیرخواه همگان باشد
رسول خدا صلی‌الله علیه وآله فرمودند: «بنده طعم ایمان را نخواهد چشید، مگر اینکه به مقامی برسد که خیر همگان را خواستار باشد.»
یعنی هر آنچه برای خود می‌پسندی، برای دیگران نیز بپسند. متأسفانه این روحیه در میان ما کمرنگ شده است.
بسیاری همه چیز را برای خود می‌خواهند، حتی اگر به قیمت آسیب رساندن به دیگران، غش در معامله و رباخواری باشد.
اگر انسان با خداوند متعال دوست شود و محبت او را در دل جای دهد، همه چیز خواهد داشت.
خداوند متعال در حدیث قدسی می‌فرماید: «عَبْدِی أَطِعْنِی أَجْعَلْکَ مِثْلِی، أَنَا حَیٌّ لاَ أَمُوتُ أَجْعَلُکَ حَیّاً لاَ تَمُوتُ، أَنَا غَنِیٌّ لاَ أَفْتَقِرُ أَجْعَلُکَ غَنِیّاً لاَ تَفْتَقِرُ، أَنَا مَهْمَا أَشَاءُ یَکُونُ أَجْعَلُکَ مَهْمَا تَشَاءُ یَکُونُ»
(ای بنده من! مرا اطاعت کن تا تو را همچون خودم گردانم. من زنده‌ای هستم که نمی‌میرم، تو را نیز زنده‌ای می‌گردانم که نمیری. من بی‌نیازی هستم که فقیر نمی‌شوم، تو را نیز بی‌نیازی می‌گردانم که فقیر نشوی. من هرچه اراده کنم، محقق می‌شود، تو را نیز چنان می‌کنم که هرچه بخواهی، محقق شود).
خداوند هرچه اراده کند، تحقق می‌یابد، و اگر انسان در مسیر اطاعت الهی گام بردارد، به مقامی می‌رسد که هر آنچه بخواهد، خداوند به او عطا می‌فرماید.
نظر شما