خبرگزاری حوزه به مناسبت سالروز قیام ۱۵ خرداد، گفتوگویی ویژه با عبدالله باکیده، کارگردان سینما و تلویزیون، انجام داده است تا ظرفیتهای این واقعه تاریخی را برای تبدیل شدن به آثار نمایشی در قالبهای مختلف سینما، تئاتر و تلویزیون بررسی کند.
باکیده که خود از شاهدان عینی وقایع آن روزها بوده، نگاه ویژهای به اهمیت این قیام در شکلگیری انقلاب اسلامی و نقش آن در تاریخ معاصر ایران دارد.
در این مصاحبه، باکیده به تفصیل دربارهی فرصتهای عظیم دراماتیک و تصویری قیام ۱۵ خرداد صحبت کرده و تاکید کرده است که این حادثه نه فقط یک رخداد سیاسی، بلکه مجموعهای پر از قصهها، شخصیتها و رویدادهای پرفراز و نشیب است که میتواند به تولید آثاری فاخر و تاثیرگذار در حوزه فرهنگ و هنر منجر شود.
او معتقد است که این موضوع مهم تاکنون به درستی در سینما و تلویزیون به تصویر کشیده نشده و نیازمند همت مضاعف دستاندرکاران تولید آثار نمایشی است.
باکیده همچنین به خاطرات شخصی خود از آن روزهای پرالتهاب اشاره کرده و از ناکافی بودن توجه جدی به این نقطه عطف تاریخی در رسانهها و تولیدات هنری گلایه کرده است. او معتقد است اگر این واقعه توسط فیلمسازان حرفهای با نگاهی عمیق و بدون وابستگیهای سیاسی روایت شود، میتواند اثری ماندگار و فراگیر در تاریخ و فرهنگ ایران به جای بگذارد. این گفتوگو فرصتی است برای بازخوانی اهمیت قیام ۱۵ خرداد و نقش آن در شکلدهی به تاریخ معاصر ایران.
با توجه به اهمیت تاریخی قیام ۱۵ خرداد و تأثیر عمیقی که این رویداد بر شکلگیری انقلاب اسلامی داشته است، به نظر شما ظرفیتهای این اتفاق بزرگ برای تبدیل شدن به آثار نمایشی در قالب سینما، تئاتر و تلویزیون چگونه است؟ آیا ما تاکنون توانستهایم از این ظرفیت به نحو مطلوب بهرهمند شویم؟
قیام ۱۵ خرداد یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران است که به واقع مقدمه و جرقه اولیهی انقلاب اسلامی به شمار میرود. طبیعتاً این واقعه که حامل پیامهای قوی و دراماتیک بود، ظرفیت عظیمی برای تبدیل شدن به آثار نمایشی دارد.
از نظر من، این حرکت اولیه بسیار اثرگذار و سرنوشتساز بود، زیرا توانست خشم و مقاومت مردم علیه رژیم شاهنشاهی را به شکلی سازمانیافته و گسترده نمایان سازد.
در خاطرات شخصی خودم، به عنوان یک نوجوان در آن زمان، یادم هست که چطور فضای شهر به شدت متحول شد؛ از شنیدن خبر دستگیری امام خمینی تا بسته شدن مغازهها و شکلگیری تجمعات مردمی که تا میدان خراسان ادامه داشت. این تصاویر که در ذهن من نقش بستهاند، پر از لحظات پرتنش و صحنههای طبیعی و پرتحرک هستند که میتوانند به بهترین شکل در قالب یک اثر سینمایی یا نمایشی به تصویر کشیده شوند.
اما متأسفانه، ما در حوزه تولید آثار نمایشی مربوط به این واقعه، موفقیت قابل توجهی نداشتهایم. بخش عمده آثار موجود به بازنمایی صرف اعلامیهها، سخنرانیها و چند صحنه کلیشهای محدود شده است، در حالی که عمق و گستره اتفاقات روز ۱۵ خرداد بسیار وسیعتر و پیچیدهتر است.
آن روز نه فقط یک اعتراض سیاسی، بلکه مجموعهای از داستانها و شخصیتهای مختلف داشت که هر کدام میتوانستند به تنهایی موضوع یک فیلم یا سریال فاخر باشند. در مقایسه با آثار انقلابهای دیگر دنیا، مثلاً آثاری که درباره انقلاب آمریکا یا فرانسه ساخته شده، ما هنوز نتوانستهایم آنچنان که باید به هسته و روح واقعه ۱۵ خرداد بپردازیم.
به اعتقاد من، این موضوع نیازمند یک عزم ملی و سازمانیافته است که توسط فیلمسازان حرفهای، پژوهشگران تاریخی و هنرمندان برجسته انجام شود تا بتوانند این واقعه را با تمام پیچیدگیها و انسانیتهایش به تصویر بکشند.
با توجه به اینکه بخشهایی از این موضوع تاکنون در قالب انیمیشن یا آثار کوتاه کودکانه مطرح شده است، به نظر شما این گونه پرداختها تا چه اندازه میتوانند در فرهنگسازی و ماندگاری این واقعه تأثیرگذار باشند؟ و آیا رسانه سینما ابزار مؤثرتری در این زمینه محسوب میشود؟
پرداخت به موضوع ۱۵ خرداد در قالب انیمیشن یا آثار کودکانه قطعاً یک حرکت مثبت و لازم است و به نوعی پایهگذاری آشنایی نسلهای جدید با این رویداد بزرگ محسوب میشود. اما به دلیل ذات و محدودیتهای این گونه آثار، تأثیر عمیق و ماندگاری که یک فیلم سینمایی یا سریال تلویزیونی میتواند داشته باشد، در انیمیشنهای کوتاه کمتر دیده میشود.
وقتی یک اثر سینمایی فاخر و حرفهای ساخته میشود، ماندگاری آن در حافظه جمعی جامعه بسیار بیشتر خواهد بود و میتواند به شکلی قدرتمندتر و دقیقتر مفاهیم و جریانات آن دوران را منتقل کند.
اگر به نمونههای موفق سینمایی جهان نگاه کنیم، درمییابیم که اثرات این فیلمها به مراتب فراتر از یک مقاله یا سخنرانی بوده است. به طور مثال، فیلمهای تاریخی که به انقلابها یا وقایع بزرگ پرداختهاند، نه تنها توانستهاند مخاطب را به صورت عاطفی درگیر کنند، بلکه در شکلدهی هویت جمعی و حفظ تاریخ نیز نقش مهمی ایفا کردهاند. متأسفانه در ایران، ما هنوز به این سطح نرسیدهایم و به جای پرداختن به اصل ماجرا، بیشتر به سطحینگری و بازگویی صرف چند نکته بسنده کردهایم.
در نهایت، برای اینکه واقعهای مانند ۱۵ خرداد به عنوان یک نقطه عطف تاریخی در ذهن نسلهای بعدی باقی بماند، نیازمند آثار هنری حرفهای، مستند و عمیق هستیم که نه فقط از منظر سیاسی بلکه از لحاظ انسانی، اجتماعی و فرهنگی نیز بتواند ابعاد مختلف آن را به تصویر بکشد. اینگونه آثار میتوانند ضمن تأثیرگذاری روانی قوی، موجب حفظ و انتقال میراث تاریخی به شکل صحیح و ماندگار شوند.
با توجه به اهمیت بسیار بالای این رویداد در تاریخ معاصر ایران، چه موانع و مشکلاتی بر سر راه تولید آثار فاخر درباره قیام ۱۵ خرداد وجود دارد؟ و برای رفع این موانع چه راهکارهایی را پیشنهاد میکنید؟
یکی از بزرگترین موانع، نبود هماهنگی و همافزایی میان نهادهای مختلف فرهنگی، سینمایی و رسانهای است.
برای ساخت یک اثر فاخر و ماندگار، نیازمند همکاری کامل بین پژوهشگران تاریخی، هنرمندان، فیلمسازان و تهیهکنندگان هستیم. در بسیاری از مواقع، محدودیتهای مالی، سلیقههای خاص و فشارهای مختلف باعث شده که موضوع به شکل کامل و عمیق به تصویر کشیده نشود و کارها سطحی و کلیشهای باقی بماند. همچنین کمبود پژوهشهای دقیق و مستند در حوزه تاریخ انقلاب و بیتوجهی به روایتهای دست اول نیز یکی دیگر از مشکلات است.
برای رفع این موانع، پیشنهاد من تشکیل یک سازمان یا نهاد تخصصی است که به صورت مستقل و حرفهای، با بهرهگیری از مشاوران متخصص و پژوهشگران برجسته، تولید آثار نمایشی درباره این واقعه مهم را مدیریت و حمایت کند. این نهاد باید فارغ از هرگونه وابستگیهای سیاسی یا ایدئولوژیک، به دنبال روایت حقیقی و جامع از وقایع باشد تا بتواند بهترین آثار ممکن را به جامعه ارائه دهد.
همچنین تشویق فیلمسازان حرفهای و جوان به پرداختن به این موضوع و فراهم آوردن امکانات مالی و هنری لازم برای آنها ضروری است.
باید فضای حمایت از خلاقیت و نوآوری در حوزه تولید آثار تاریخی ایجاد شود تا هنرمندان بتوانند بدون ترس و محدودیت، داستانهای واقعی و انسانی این روزها را به بهترین شکل روایت کنند. تنها در این صورت است که میتوان امیدوار بود که قیام ۱۵ خرداد و تمامی زوایای آن به شکل شایسته و درخور اهمیت تاریخی آن به نسلهای آینده منتقل شود.
انتهای پیام
نظر شما