عدالت در جامعه اسلامی

به گزارش خبرگزاری حوزه از کاشان، حجت‌الاسلام والمسلمین حبیب یوسفی، استاد حوزه علمیه در یادداشتی با عنوان «خطاب‌های قرآن به مومنان» نوشت: برای برپایی عدالت در جامعه اسلامی مومنان باید با دوری از هوا و هوس، ایمان به خداوند متعال را جدی بگیرند و بدانند که خدا بر همه امور ظاهر و پنهان آنان آگاه است.

متن یادداشت حجت‌الاسلام والمسلمین یوسفی به شرح ذیل است:

خطاب‌های قرآن کریم به مومنین

برای برپایی عدالت در جامعه اسلامی مومنین باید از هوا و هوس دوری کرده و ایمان به خدا را جدی نموده و بدانند که خدا بر همه امور ظاهر و پنهان آنان آگاه است.

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا قَوَّامِینَ بِالْقِسْطِ شُهَداءَ لِلَّهِ وَ لَوْ عَلی‏ أَنْفُسِکُمْ أَوِ الْوالِدَیْنِ وَ الْأَقْرَبِینَ إِنْ یَکُنْ غَنِیًّا أَوْ فَقِیراً فَاللَّهُ أَوْلی‏ بِهِما فَلا تَتَّبِعُوا الْهَوی‏ أَنْ تَعْدِلُوا وَ إِنْ تَلْوُوا أَوْ تُعْرِضُوا فَإِنَّ اللَّهَ کانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیراً.( النساء (۱۳۵)

ترجمه

ای کسانی که ایمان آورده‌‏اید کاملا قیام به عدالت کنید، برای خدا گواهی دهید اگر چه (این گواهی) به زیان خود شما یا پدر و مادر یا نزدیکان شما بوده باشد، چه اینکه اگر آنها غنی یا فقیر باشند خداوند سزاوارتر است که از آنها حمایت کند، بنا بر این از هوی و هوس پیروی نکنید که از حق منحرف خواهید شد و اگر حق را تحریف کنید و یا از اظهار آن اعراض نمایید خداوند به آنچه انجام می‌‏دهید، آگاه است.

قوامین جمع قوام «صیغه مبالغه» به معنی «بسیار قیام کننده» است، یعنی باید در هر حال و در هر کار و در هر عصر و زمان، قیام به عدالت کنید و قائم معمولا به چیزی می‌گویند که عمود بر زمین بوده باشد و کمترین میل و انحرافی به هیچ طرف نداشته باشد، یعنی باید آن چنان عدالت را اجرا کنید که کمترین انحرافی به هیچ طرف پیدا نکند.

در این آیه، یک اصل اساسی و یک قانون کلی در باره اجرای عدالت در همه موارد بدون استثناء ذکر شده و به تمام افراد با ایمان فرمان می‌دهد که در همه امور قیام به عدالت کنند.

سپس به عنوان نمونه و برای تاکید مطلب مساله «شهادت» را مطرح کرده، می‌فرماید: در مورد شهادت باید همه ملاحظات را کنار بگذارید و فقط به خاطر خدا شهادت به حق بدهید، اگر چه به زیان شخص شما یا پدر و مادر و یا نزدیکانتان تمام شود. (شُهَداءَ لِلَّهِ وَ لَوْ عَلی‏ أَنْفُسِکُمْ أَوِ الْوالِدَیْنِ وَ الْأَقْرَبِینَ‏).

چون اجرای عدالت و بحق قضاوت کردن کار سختی است این آیه شریفه می‌فرماید: مؤمن واقعی کسی است که در برابر حق و عدالت، هیچگونه ملاحظه‏‌ای نداشته باشد و حتی منافع خویش و بستگان خویش را به خاطر اجرای عدالت نادیده بگیرد و چون هوا و هوس و اغراض شخصی موجب انحراف از عدالت می‌شود، با تاکید دستور می‌‏دهد که «از هوای و هوس پیروی نکنید تا مانعی در راه اجرای عدالت ایجاد نگردد».

(فَلا تَتَّبِعُوا الْهَوی‏ أَنْ تَعْدِلُو)

بار دیگر به خاطر اهمیتی که موضوع اجرای عدالت دارد، روی این دستور تکیه کرده می‌فرماید: اگر مانع رسیدن حق به حقدار شوید و یا با سخنان دوپهلو و مجمل حق را تحریف نمائید و یا پس از آشکار شدن حق از آن اعراض کنید، خداوند از اعمال شما کاملا آگاه است.

(وَ إِنْ تَلْوُوا أَوْ تُعْرِضُوا فَإِنَّ اللَّهَ کانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیراً).

جالب توجه اینکه در ذیل آیه تعبیر به خبیر شده است نه علیم، زیرا «خبیر» معمولا به کسی می‌گویند که از جزئیات و ریزه‌‏کاری‌های یک موضوع آگاه است، اشاره به اینکه خداوند کوچکترین انحراف شما را از حق و عدالت به هر بهانه و دستاویزی که باشد حتی در آنجا که لباس حق بجانب بر آن می‌پوشانید می‌داند و کیفر آن را خواهد داد! آیه یاد شده توجه فوق‌العاده اسلام را به مساله عدالت در هر شکل و هر صورت کاملا روشن می سازد و انواع تاکیداتی که در این چند جمله به کار رفته است نشان می‌دهد که اسلام تا چه اندازه در این مساله مهم انسانی و اجتماعی، حساسیت دارد.

به امید آنکه بتوانیم با کمک الهی در همه امور قیام و اقدام جدی به عدالت داشته باشیم.

حبیب یوسفی