به گزارش خبرگزاری حوزه، در ایام سالگرد عروج ملکوتی علامه ذوالفنون فقیه، فیلسوف و عارف ربانی آیت الله حسن زاده آملی هستیم.
ایشان در علوم عقلی و نقلی متبحر و دارای تالیفات بسیاری در فلسفه و کلام، عرفان، هیئت و نجوم، ریاضیات، شعر و ادب و... سایر علوم اسلامی بود.
علامه از اساتیدی چون مهدی الهی قمشهای، علامه شعرانی، علامه طباطبایی و سید محمدحسن الهی بهره برد و از علامه شعرانی، اجازه اجتهاد و اجازه نقل حدیث دریافت کرد.
او، سپس به تدریس آثار فلسفی و عرفانی مانند اشارات، اسفار اربعه و شرح فصوص قیصری و شرح منظومه پرداخت. وی، همچنین حدود ۱۷ سال ریاضیات و هیأت تدریس کرد.ایشان آثار بسیاری در فلسفه، عرفان، ریاضی، نجوم، ادبیات فارسی و عربی دارد و برخی از مهمترین آثار فلسفی و عرفانی چون اسفار اربعه، اشارات، شفا و شرح فصوص الحکم را تصحیح کرده و بر آنها شرح و حاشیه نگاشته است. نهجالبلاغه و کشف المراد را تصحیح کرده است. دیوان اشعاری نیز از ایشان به جای مانده است.
توصیه هایی از علامه حسن زاده آملی به طلاب علوم دینی و سایر مومنین
انسان کاری مهمتر از خودسازی ندارد و ساختن هر چیز را مایه ای به حسب آن چیز لازم است مثلا دیوار را سنگ و گل باید و انسان را علم و عمل.
انسان تا به لقاء الله نرسیده است به کمال مطلوب اش نائل نشده است و لقاءالله به معنی اعتصاف انسان به اوصاف الهی و تعلق او به خلایق است.
مرد جستجوی باش نه گفتگوی. از دریا بخواه نه از جوی. از فضول کلام چون فضول طعام دست بدار. سبکبار باش نه سبکسر و سبکسار. خلوت شب را از دست مده و به حقیقت بگو الهی آمدم تا کامروا گردی.
سخن و خوراک و خواب باید به قدر ضرورت باشد. نمی گویم مقدس نباش؛ ولی مقدس عاقل باش. خویشتن را تفویض به حق کن و او را وکیل خود بگیر که تواناتر و داناتر و با وفاتر و مهربان تر و پاینده تر از او نخواهی یافت حسبنا الله و نعم الوکیل.
تا دهان بسته نشود دل باز نمی شود! و تا عبدالله نشوی؛ عندالله نمی شوی.
الهی! آزمودم تا شکم دایر است، دل بایر است. «یا مَن یُحیی الارض المیته» دلِ دایرم ده.
آن چه در عرفان عملی مهم است سه چیز است:
الف - طهارت و دوام آن
ب - همت
ج - استقامت
شایسته است بر تو که از معاشرت های خالی از تعلیم با مردم بکاهی، و ویژه با ثروتمندان و مترفین و دنیا خواهان، باید آنچه را که آخرت را از یاد تو می برد و میل و رغبت به دنیا را در تو ایجاد می کند، رها کنی، و با صالحان و پارسایان و اهل عبادت همراه گردی؛ زیرا این عمل به طور کلی در تهذیب نفس مؤثر است.
در نزد اولیاء الله مجرب است که إکثار ذکر شریف «یا حیّ و یا قیّوم یا من لا اله الّا انت» موجب حیات عقل است. وقتی با خدایت خلوت کن که بدن استراحت کرده باشد و از خستگی بدر آمده باشد و در حال امتلاء و اشتها نباشد. در آن حال با کمال حضور و مراقیت و ادب مع الله، خداوند سبحان را بدان ذکر شریف میخوانی. عدد ندارد؛ اختیار مدت با خود جنابعالی است، مثلا در حدود بیست دقیقه یا بیشتر و بهتر اینکه (تعدادش) کمتر از یک اربعین نباشد؛ بیشترش چه بهتر.
دستوراتی که در نماز به جا آورده شود و گفته شود، بندبند آن همه آموزنده است، و هر بند آن راه و رشته ای در خداشناسی است، و آیین و روش آموزش زندگی و بندگی است.این قدر به زور بازویتان متّکی نباشید، رزق را باید از جای دیگر بدهند.
برادرم حرف این و آن را مزن، دم فروبند و تماشا کن. بنگر و عبرت بگیر. به فکر خود باش. دست توسل به دامن خاتم اوصیاء و اولیاء امام زمان مهدی موعود حجة بن الحسن العسکری علیهما السلام دراز کن که گردنه های سهمگین و هولناک در پیش داری و آن بزرگوار امیر کاروان است. از افراط و تفریط بپرهیز [ اهدنا الصراط المستقیم] گوی. از پیروی نفس حذر کن. از اوباش بگریز و پاسبان حرم دل باش.
برادرم! قدم اول در سلوک توبه و پاکی از گناه و دوری از گفتار ناپاک، کردار و اندیشه های ناشایسته و خوی های نکوهیده است. بدانید دنیا دار شکار است و شکارچی ها خیلی ناقلا هستند. بسیار هستند که می خواهند شما جوان ها را شکار کنند. مواظب خودتان باشید.
با خلق خدا مهربان باش. از سخنان ناهنجار گرچه به مزاح باشد بر حذر باش. خلاف مگو گرچه به مطایبت باشد. از قسم خوردن هم اگر چه به راست، احتراز کن. چو ایستاده ای دست افتاده گیر و تا می توانی نماز را در اول وقت به جای آر.
انسان بیدار همواره کشیک نفس می کشد و پاسبان حرم دل است و واردات و صادرات دهان خود را می پاید و دار هستی را کارخانه ای بزرگ می یابد که با عمّال بیشمار و ما یعلم جنود ربک الا هو دست هم گرفته در کارند تا انسان بسازند و از عالمی تحویل به عالم دیگر دهند و می گوید که مروت نباشد که کفران شود و جبران نشود.
آداب سائر الی الله
سخنی چند در آداب سائر الی الله بیاوریم - که پا در کفش بزرگان کنیم و تشبه به آنان که من تشبه بقوم فهو منهم - آرزو بر جوانان عیب نیست!
۱ - قرآن که صورت کتیبه انسان کامل - اعنی (::مقصودم) حقیقت محمدیه - است، به اندازه ای که از ان بهره برده ای، به حقیقت خاتم (ص) تقرب یافته ای، اقرا و ارقه (بخوان و بالارو).
رسول الله (ص) فرمود: ان هذا القرآن مادبه، فتعلموا مادبته ما التطعتم و ان اصفرا البیوت لجوف اصفر من کتاب الله تعالی. پس ای اخوان صفا و خلان وفا! به مادبه ای ایید که فیها ما تشتهی الانفس و تلذ الاعین.
۲ - ای عبادالرحمن! تا سوره فرقان از عباد الرحمن الذین یمشون علی الارض تا آخر سوره، هر یک دستور العملی کاملی است.
۳ - در باب سیزدهم و باب بیستم ارشاد القلوب دیلمی آمده است که: قال النبی (ص): یقول الله تعالی: من احدث و لم یتوضا فقد جفانی، و من احدث و توضا و لم نصل رکعتین فقد جفانی، و من صلی رکعتین و لم یدعنی فقد جفانی، و من احدث و توضا و صلی رکعتین و دعانی فلم اجبه فی ما یسال من امر دینه و دنیاه، فقد جفوته و لست برب جاف.
حالا که در این عمل سهل رخیص چنین نتیجه عظیم و نفیس است، خوشا حال آن که از علو همت خود بعد از دادی این دستور از حق تعالی مطلبی بخواهد که آن را زوال و نفاد نباشد، اعنی حلوت ذکر و لذت لقا وشرف حضور بخواهد، و زبان حالش این باشد که:
ما از تو نداریم به غیر از تو تمنا
حلوا به کسی ده که محبت نچشیده است.
۴ - و کلوا و اشربوا و لا تسرفوا انه لا یحب المسرفین فضول طعام، ممیت (::میرانده) قلب است و مفضی (::کشاننده) به سرکشی نفس و طغیان اوست، و از جل خصال مؤ من، جوع (::گرسنگی) است. نه چندان بخور کز دهانت بر آید
نه چندان که از ضعف جانت بر آید
۵ - همان طور که فضول طعام، ممیت قلب است، فضول کلام نیز از قلب قاسی بر خیزد. از رسول الله (ص) روایت است: لا تکثروا الکلام بغیر ذکر الله، فان کثره الکلام بغیر ذکر الله، قسو القلب، ان ابعد الناس من الله القلب القاسی.
۶ - محاسبت نفس، که امام کاظم (ع) فرمود: لیس منامن لم یحاسب نفسه فی کل یوم، فان عمل حسنا، استزادالله، و ان عمل سیئا، استغفرالله تعالی منه و تاب الیه.
۷ - مراقبت و این مطلب عمده است. قال الله تعالی: و کان الله علی کل شی رقیبا. و قال النبی (ص) لبعض اصحابه: عبدالله کانک تراه، فان لم تکن تراه، فهو یراک.
۸ - الادب مع الله تعالی فی کل حال در باب چهل و نهم کتاب ارشاد القلوب دیملی آمده است: روی ان النبی (ص) خرج الی غنم له و راعیها عریان یفلی ثیابه، فلما راه مقبلا لبسها، فقال النبی (ص): امض فلا حاجه لنا فی رعایتک.فقال. و لم ذلک؟! ) فقال: انا اهل بیت لا نستخدم من لا یتادب مع الله و لا یستحیی منه فی خلوته.
۹-العزله. سلامت در عزلت است. با خلق باش و نباش.
هرگز میان حاضر و غائب شنیده ای
من در میان جمع ودلم جای دیگر است
۱۰ - التهجد، و من اللیل فتهجد به نافله لک عسی ان یبعک ربک مقاما محمودا و قل رب ادخلنی مدخل صدق و اخرجنی مخرج صدق و اجعل لی من لدنک سلطانا نصیرا.
۱۱ - التفکر، قال الله تعالی: الذین یذکرون الله قیاما و قعودا و علی جنوبهم و یتفکرون فی خلق السموات و الارض، ربنا ما خلقت هذا باطلا سبحانک فقنا عذاب النار.
۱۲ - ذکر الله تعالی فی کل حال قلبا و لسانا. قوله سبحانه: و اذکر ربک فی نفسک تضرعا و خیفه و دون الجهر من القول بالغدو و الاصلا و لا تکن من الغافلین ان الذین عند ربک لا یستکبرون عن عبادته و یسبحونه و له یسجدون.
۱۳ - ریاضت در طریق علم و عمل بر نهجی (شیوه ای) که در شریعت محمدیه (ص) مقرر است و بس، که علم و عمل برای طیران به اوج کمال و عروج به معارج به منزلت دو بالند.
۱۴ - اقتصاد یعنی میانه روی در مطلق امور حتی در عبادت.
۱۵ - مطلب در دو کلمه است: تعظیم امر خالق، و شفقت با خلق. فرزانه آن که خواهد تعظیم امر خالق دیگر که باز دارد از خلق شر و شورش
گفتار بسیار است، ولی دو صد گفته چون نیم کردار نیست، تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.
منابع:
کتاب ارزشمند نامه ها و برنامه و الهی نامه مرحوم علامه حسن زاده آملی
نظر شما