خبرگزاری حوزه | در تاریخ تحولات سیاسی و امنیتی خاورمیانه، شهادت همواره فراتر از یک واقعه فردی، بهمثابه یک نقطه عطف راهبردی عمل کرده است.
شهید آگاهانه و با هدف مقدس و به تعبیر قرآن «فی سبیل الله» انتخاب میکند. شهادت فنا شدن انسان برای نیل به سرچشمه نور و نزدیک شدن به هستی مطلق است. خداوند میفرماید: «وَ لاتَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ» (آلعمران، ۱۶۹)؛ حیاتی که زنده میکند و زندگی میبخشد.
فرهنگ ایثار و شهادتطلبی در تاریخ معاصر با نهضت امام خمینی (ره) آغاز شد؛ در برهه جنگ تحمیلی گسترش یافت و در سطح ملی و وطنی به اوج خود رسید. در بیانات حضرت آیتالله خامنهای (مدظله العالی)، فرهنگ ایثار و شهادت از اساسیترین الزامات شکلگیری تمدن نوین اسلامی معرفیشدهاست. شهادت فرماندهان مقاومت، بهویژه چهرههایی همچون حاج قاسم سلیمانی، سید عباس موسوی، عماد مغنیه، سید حسن نصرالله و دیگر شهدای محور مقاومت، واکنشهای احساسی و اجتماعی گستردهای ایجاد کرد و موجب بازتعریف معادلات قدرت در سطح منطقهای شد. براساس فرمایشات مقام معظم رهبری، نتایج نشان میدهد، تضمین ارزشهای فطری در چارچوب توحید محوری، همراه با تعمیق و تقویت روحیه گذشت، توجه به عدالتخواهی و عزتمندی در جهت آزادیخواهی امت اسلامی، از مهمترین راهبردهای اجتماعی برای دستیابی به توسعه تمدن نوین اسلامی به شمار میآید. همچنین، استقلال در میادین علم، توسعه و مقابله و خنثیکردن فتنهها بهواسطه دشمنشناسی از برجستهترین راهبردهای مکتب ایثار و شهادت در تحقق و شکوفایی تمدن نوین اسلامی است.
شهادت فرماندهان کلیدی مقاومت، اغلب موجب فعالسازی ظرفیتهای پنهان در جبهه مقاومت شده است. بهعنوان نمونه، شهادت حاج قاسم سلیمانی در ژانویه ۲۰۲۰، موجب انسجام داخلی در ایران شد و به تقویت همگرایی میان گروههای مقاومت در عراق، سوریه، لبنان و یمن انجامید. این همگرایی، ساختار جدیدی از همکاریهای امنیتی و اطلاعاتی را رقم زد که در برابر نفوذ آمریکا و رژیم صهیونیستی ایستادگی مؤثرتری ایجاد کرد.
در واقع، شهادت بهمثابه محرک بازآرایی ژئوپلیتیکی است؛ زیرا تغییر رفتار بازیگران منطقهای را رقم زد. شهادتهای هدفمند، بهویژه توسط قدرتهای فرامنطقهای، اغلب با هدف تضعیف محور مقاومت صورت گرفت؛ اما در عمل، این اقدامات موجب تغییر رفتار بازیگران منطقهای در بعد افزایش هزینههای حضور آمریکا در منطقه و تغییر موضع کشورهای عربی شد.
پس از شهادت حاج قاسم، پایگاههای آمریکایی در عراق و سوریه هدف حملات مکرر قرار گرفتند و فشار برای خروج نیروهای آمریکایی افزایش یافت. برخی کشورهای عربی که پیشتر در حاشیه امن تصور میشدند، پس از عملیاتهای تلافیجویانه با تهدیدات مستقیم مواجه شدند و در سیاستهای امنیتی خود بازنگری کردند. این مهم برخاسته از فرهنگ شهادتطلبی بهعنوان مؤلفه «انسجام ملی» و «پویایی نظام با حضور مردم» را به نمایش میگذارد.
شهادت، بهویژه در فرهنگ اسلامی و شیعی، ظرفیت عظیمی برای تولید روایت دارد. این روایتها، با بهرهگیری از مفاهیم عاشورایی، ایثار، مظلومیت و مقاومت، در سطح داخلی و حتی در سطح منطقهای و جهانی بازتاب مییابند. رسانههای مقاومت با بهرهگیری از این روایتها توانستهاند افکار عمومی را بسیج کردهاست و مشروعیت سیاسی مقاومت را تقویت کنند.
شهادت فرماندهان مقاومت، برخلاف انتظار دشمن، موجب تضعیف بازدارندگی نشدهاست، بلکه آن را بازتعریف کرده است. پاسخهای راهبردی ایران به اقدامات خصمانه، از جمله عملیات «وعده صادق ۳»، نشان داد که محور مقاومت توان پاسخگویی دارد و میتواند معادلات قدرت را به نفع خود تغییر دهد. حمله به پایگاههای حیاتی آمریکا در منطقه، از جمله پایگاه العدید در قطر، نمونهای از این بازدارندگی نوین است. فرهنگ شهادتطلبی در سطح ملی عرصه آرمانی و نظری انقلاب اسلامی است.
در سطح منطقهای و جهان اسلام، زمینه همگرایی جهان اسلام را فراهم کرده و به گسترش و تقویت محور مقاومت انجامیده است. در سطح و عرصه بینالملل، شهادتطلبی بهعنوان یک عنصر «قدرت نرم» عمل کرده و در مقابل تمام قدرتهای استکباری جهان ایستادگی کرده و همواره زمینه استکبارستیزی و مقابله با تروریسم بینالملل را در دامنه وسیعتری فراهم کرده است.
بنابراین، شهادت نقطه آغاز تحول راهبردی است. شهادت در گفتمان مقاومت پایان نیست؛ آغاز است. آغاز بازآرایی قدرت، بازتعریف روایت و بازسازی اراده جمعی است. این پدیده، با وجود تلخی فقدان، بهمثابه یک محرک راهبردی عمل میکند که میتواند ساختارهای سیاسی، امنیتی و اجتماعی منطقه را دگرگون سازد. از این منظر، شهادت نهتنها یک واقعه انسانی، بلکه یک ابزار ژئوپلیتیکی در خدمت مقاومت و تحول منطقهای است.
معصومه احمدیان علیآبادی
نظر شما