ابتلائات الهی مسیر تربیت انسان و تمرین قطع تعلق از دنیا است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه در تهران، حجت‌الاسلام علی صداقت، استاد حوزه و دانشگاه در برنامه تلویزیونی «آفتاب شرقی» با اشاره به موضوع «حکمت ابتلائات الهی» اظهار کرد: این بحث از جمله مباحثی است که مستقیماً با هدف از زندگی انسان گره خورده است. همه انسان‌ها در طول زندگی دچار ابتلا می‌شوند و این سؤال برای همگان مطرح است که هدف از این ابتلائات چیست و چرا خدای رحمان و رحیم اراده کرده است که انسان دچار سختی‌ها شود.

وی افزود: برای درک درست این موضوع، باید ابتدا از منظر حکمت و هستی‌شناسی به آن نگاه کرد و ببینیم ابتلا در نظام آفرینش چه نقشی دارد. قرآن کریم در آیه "وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ" هدف از خلقت را عبادت دانسته است؛ اما عبادت در فرهنگ دینی ما مفهومی بسیار عمیق‌تر از نماز و روزه دارد.

استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به آیه «صِبْغَةَ اللَّهِ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً وَنَحْنُ لَهُ عَابِدُونَ» خاطرنشان کرد: در این آیه، خداوند از ما می‌خواهد "رنگ خدا" بگیریم. یعنی اگر خدا کریم است، کریم شویم؛ اگر رحیم است، رحیم باشیم. هرچه انسان بیشتر همرنگ خدا شود، به او نزدیک‌تر می‌گردد و این همان معنای حقیقی عبادت است.

حجت الاسلام صداقت در ادامه با تبیین نسبت عبادت و ابتلا گفت: حرکت انسان در مسیر کمال، حرکتی میان دنیا و کمال مطلق است. هرچه به خدا نزدیک‌تر شویم، از دنیا دورتر می‌شویم؛ این همان چیزی است که اهل معرفت آن را "قطع تعلق" می‌نامند. قطع تعلق از دلبستگی‌های دنیوی، شرط نزدیکی به خداوند است.

وی در تبیین سخن شهید مطهری افزود: به تعبیر شهید مطهری، خداوند برای تربیت انسان دو برنامه دارد: تشریعی و تکوینی. در برنامه تشریعی، عبادات را واجب کرده و در برنامه تکوینی، ابتلائات را سر راه انسان قرار داده است. عبادت، تمرین قطع تعلق از خواسته‌های دنیوی است؛ همان‌طور که روزه گرفتن یا انفاق، تمرینی برای بریدن از لذت‌ها و دلبستگی‌هاست.

این استاد حوزه علمیه با اشاره به آیه شریفه «وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ» اظهار داشت: این آیه دقیقاً تبیین همان حکمت الهی است. خداوند انسان را به وسیله ترس، گرسنگی، از دست دادن مال، جان و ثمرات می‌آزماید و با این حال می‌فرماید: "بشّر الصابرین" — بشارت ده صابران را. یعنی این ابتلاها در واقع لطف الهی است برای رشد انسان و رهایی او از تعلقات.

وی افزود: خداوند به بندگانش بشارت می‌دهد، چون می‌خواهد از طریق همین سختی‌ها، آنها را به کمال برساند. در ادامه می‌فرماید: "الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُم مُّصِیبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ"؛ این همان مسیر بازگشت انسان به سوی خداست که عرفا از آن به "قوس صعود" تعبیر می‌کنند.

استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: ما در قوس نزول خلق شده‌ایم — "إنا لله" — و باید در مسیر صعود حرکت کنیم — "إنا إلیه راجعون". هدف خلقت انسان در آیه "وما خلقت الجن والانس الا لیعبدون" نیز همین صعود و نزدیک شدن به کمال مطلق است. راه این صعود، قطع تعلق از دنیاست، و خداوند برای تحقق آن، ما را در مسیر ابتلا قرار می‌دهد.

حجت الاسلام صداقت در بخش پایانی سخنان خود اظهار کرد: دنیا بستر پرورش انسان است تا صفات الهی را در خود به فعلیت برساند. برخی از اهل معرفت گفته‌اند حیوانات هر یک مظهر یکی از صفات رذیله‌اند؛ مثلاً روباه مظهر مکر، گرگ مظهر درندگی و سگ مظهر دنیادوستی است. اما انسان باید از این صفات عبور کند، چون دارای بُعد ملکوتی است.

وی افزود: مرگ در حقیقت "قطع تعلق اجباری" است، اما هنر انسان مؤمن آن است که "قطع تعلق اختیاری" داشته باشد. همان‌گونه که در روایت آمده است: "موتوا قبل أن تموتوا" — بمیرید پیش از آن‌که بمیرید. خداوند از یک سو با عبادات (تشریع) و از سوی دیگر با ابتلائات (تکوین)، انسان را در مسیر این رشد الهی یاری می‌کند.

انتهای پیام/