عبادت بدون اخلاق، انسان را نجات نمی‌دهد

به گزارش خبرگزاری حوزه، آیت الله احمد بهشتی در سلسله نشست‌های اخلاقی «مسیر بندگی» که در دفتر آیت‌الله محسن فقیهی در قم برگزار شد، به موضوع «اخلاق؛ معجزه دوم پیامبر اکرم(ص)» پرداخت و گفت: قرآن، معجزه نخست پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله است و اخلاق، معجزه دوم ایشان. همه‌ی کرامات و معجزات دیگر، در مرتبه‌ای پایین‌تر از این دو قرار دارند؛ زیرا قرآن و اخلاق، دو جلوه‌ی جاودانه‌ی رسالت حضرت ختمی مرتبت‌اند.

وی در ادامه با اشاره به ظرافت کلام الهی در تعبیر «عَلی خُلُقٍ عَظِیمٍ»، بیان داشت: حرف «عَلی» دلالت بر استعلا دارد و این یعنی پیامبر نه فقط صاحب خلق عظیم، بلکه در مرتبه‌ای برتر از آن قرار گرفته است.

استاد برجسته دروس خارج حوزه در ادامه سخنان خود به تفسیر آیه‌ی «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ» پرداخته و افزودند: نرمی، مدارا و عطوفت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، جلوه‌ای از رحمانیت خداست. خداوند فرمود چون از رحمت من برخوردار شدی، نرم‌خو و مهربان گردیدی. این نرمی و محبت و اخلاق، رمز پیروزی رسول خداست.

این استاد حوزه و دانشگاه سپس بیان کرد: عفو، صفح و استغفار سه مرتبه از گذشت الهی است. عفو بدون تندی، صفح با گشاده‌رویی، و استغفار. پیامبر همه این مراتب را در رفتار خود به ظهور رساندند.

آیت الله بهشتی در بخش دیگری از توصیه‌های اخلاقی خود، به وجه تمایز «محاسن اخلاق» و «مکارم اخلاق» پرداخته و افزود: اخلاق سه درجه دارد که سطح متوسط، محاسن اخلاق، و بالاترین سطح، مکارم اخلاق نامیده می شود. مکارم اخلاق آن است که الهی باشد، نه سودجویانه. اخلاقی که برای جلب منفعت، محبت یا رأی مردم باشد، اخلاق حقیقی نیست؛ بلکه نوعی معامله دنیوی است و محاسن اخلاق نامیده می شود.
وی در ادامه به شیوه‌ی رفتار پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در خانواده اشاره کرد و فرمود: پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله در منزل هیچ‌گاه تندخویی نکردند و حتی یک بار هم تشر نزدند. این نمونه‌ی مکارم اخلاق است نه محاسن اخلاق. مکارم اخلاق، رفتار الهی و فراتر از منفعت انسانی است. لذا پیامبر فرمود انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق نه محاسن الاخلاق.

آیت الله بهشتی گفت: با اشاره به قضیه سعد که از صحابی بزرگوار پیامبر بود و آن حضرت در تشییعشان شرکت کردند و ملائکه هم شرکت نمودند و پیامبر، او را در قبر گذاشتند، لیکن سعد بر اثر بداخلاقی با اهل منزل، به فشار قبر سختی مبتلا شد.

استاد حوزه و دانشگاه سپس به رفتار کریمانه پیامبر در «فتح مکه» اشاره کرد و افزود: مردم مکه تصور کردند که پس از شکست، پیامبر فرمان قتل همه را می‌دهند، اما ایشان با سؤال «از من چه انتظار دارید؟» آغاز کرد. وقتی گفتند: «أخ کریم و ابن أخ کریم»، فرمود: «إذهبوا فأنتم الطلقاء»؛ بروید که آزادید. آن حضرت با همین اخلاق و محبت، دنیا را فتح کرد، نه با شمشیر و لشکر.

وی در پایان این جلسه معنوی، از دعای مکارم الاخلاق امام سجاد علیه السلام یاد کرده و فرمود: امام سجاد علیه السلام از خداوند، مکارم اخلاق می‌خواهد، نه محاسن. چون مکارم، اخلاقی غیرسودجویانه و الهی است.