به گزارش خبرگزاری حوزه، هفتهنامه افق حوزه به مطلبی پیرامون «علت عدم سازش جمهوری اسلامی ایران با آمریکا» پرداخته است که تقدیم شما فرهیختگان می شود.
مبارزه دامنه دار ملت ایران با نظام سلطه غرب به رهبری آمریکا، در واقع عکس العملی است نسبت به دشمنیهایی که این کشورها با ملت ایران داشته و ظلم و جنایتهایی که در حق آن روا داشته اند، برای همین به نظر میرسد اگر علت دشمنی آمریکاییها با ملت ایران مشخص شود لزوم مبارزه با آن نیز خود به خود روشن میشود، در همین راستا یادآور میشویم که انقلاب اسلامی ایران با تکیه بر اسلام با ارائه الگویی عینی و عملی از یک نظام سیاسی و اجتماعی مبتنی بر ارزشهای الهی و انسانی از یک سو معادلات سیاسی استکبار را در ادامة سیاست سلطه و تقسیم استعماری جهان بهم زد و با ساختار فرهنگی دینی خود فرهنگ استعماری غرب را زیر سؤال برد و از سوی دیگر روند انقلاب اسلامی با آگاهیهای عمیقی که میان ملتهای مسلمان جهان به ویژه در کشورهای اسلامی به وجود آورد، زمینة تحولات سیاسی ریشهدار و بینشها و گرایشهای سیاسی چشمگیری را فراهم آورد، به همین جهت نظام استکباری غرب به نابودی انقلاب اسلامی ایران همت گماشته است، چرا که انقلاب اسلامی تهدید بزرگی در برابر منافع کشورهای استعماری خصوصاً آمریکاست.
* ریشه دشمنی آمریکا با نظام جمهوری اسلامی ایران
از این رو در بررسی مهمترین دلایل و عوامل دشمنی آمریکا با نظام جمهوری اسلامی و استمرار و دست برنداشتن از این دشمنی و عناد، میتوان به این موارد به طور گذرا اشاره نمود:
۱. اسلامی بودن نظام جمهوری اسلامی
یکی از مهمترین عوامل دشمنی استکبار جهانی و در رأس آنها آمریکا با نظام جمهوری اسلامی، بلکه ریشه اصلی تمامی دشمنی ها، اسلامی بودن انقلاب و شکل گیری انقلاب بر پایه اسلام ناب است، انقلاب اسلامی که بر پایه فرهنگ غنی اسلام شکل گرفت، فرهنگ غرب و مبانی آن را به چالش کشیده و زیر سوال برد، ریچارد نیکسون رئیس جمهور اسبق آمریکا میگوید:
«جهان اسلام در قرن بیست و یکم یکی از مهمترین میدانهای زور آزمایی سیاست خارجی آمریکاست.» هانتینگتون نظریه پرداز مشهور آمریکایی میگوید : «تقابل اصلی آینده جوامع بشری برخورد فرهنگ اسلامی و فرهنگ غربی است».
مقام معظم رهبری در این باره فرمودند : «امروز دشمنی اردوگاه استکبار با ایران اسلامی به خاطر اسلام است . آنها با اسلام دشمن هستند که بر جمهوری اسلامی ایران فشار وارد میکنند و الله که آمریکا از ملت ایران از هیچ چیزشان به قدر مسلمان بودن و پایبند به اسلام ناب محمدی بودن ناراحت نیست او میخواهد شما از این پایبندی دست بردارید».
۲. زیر سؤال بردن نظام استکباری
موجودیت نظام جمهوری اسلامی و حرکت با صلابت و مقتدرانه آن، بنیان نظام استکباری را به خطر انداخته است و همین مسأله از دلایل دشمنی استکبار جهانی و آمریکا با انقلاب اسلامی است، ریچارد مورفی معاون پیشین وزیر خارجه آمریکا در گزارشی خطاب به نمایندگان کنگره آمریکا گفت :« اولویت های آمریکا مبتنی بر حفظ جریان جریان آزاد نفت از خلیج فارس، مهار کردن نفوذ روسیه و جلوگیری از رادیکالیسم اسلامی است، پدیده انقلاب اسلامی ایران دیگر تنها یک مسأله استراتژیک متعارف نیست، مسأله امواجی است که این انقلاب پدید آورده و بنیادهای تمدن معاصر کاپیتالیستی و سوسیالیستی غرب را به لزره انداخته است».
مقام معظم رهبری فرمودند: «موضع انقلاب اسلامی موضع هجومی است، هجوم علیه سیستم ظالمانه و ستمگرانه ای که امروز بر دنیای سیاست در سراسر عالم و بر زندگی واقعی مردم حاکم است، یعنی هجوم بر نظام سلطه... انقلاب اسلامی، فریاد و نهیبی است علیه چنین نظامهای ظالمانه ای در دنیا.
علت این هم که نظام اسلامی و انقلاب اسلامی در چشمها و کامهای ملتها شیرین بوده و همچنان هست، همین است. این هم که میبینید در دنیا سیاستهای گوناگون با شیوههای مختلف مرتب روی جمهوری اسلامی فشار میآورند تا در قضایای گوناگون مثلاً در قضیه فلسطین موضع نگیرد، بعضی ساده لوحها خیال میکنند که مشکل فقط این است که جمهوری اسلامی در فلان قضیه موضع تندی دارد، لذا میگویند شما موضع تند نگیرید، در صورتی که مسأله این نیست مسأله این است که مواضع اصولی جمهوری اسلامی، اصل سیاستهای سلطه را در دنیا تهدید و ملتها را امیدوار میکند».
۳. انقلاب اسلامی کانون بیداری و الگوی سایر ملت ها
تاثیرگذاری و نفوذ انقلاب اسلامی و نیز تبدیل شدن آن به عنوان کانون بیداری ملتها و الگویی برای مبارزه و مقابله با قدرتهای بزرگ و دمیدن روحیه استکبار ستیزی، از دلایل عمده دشمنی آمریکا با نظام جمهوری اسلامی است.
مقام معظم رهبری فرمودند: «اینکه ملاحظه میکنید بعد از پیروزی انقلاب تاکنون آمریکاییها از دشمنی با ملت و کشور و نظام جمهوری اسلامی هرگز دست نکشیدهاند و یک لحظه از دشمنی باز نایستادهاند علّت همین است اینجا پایگاه سیاسی و اقتصادی امن و امان آمریکاییها بود، اما فکر اسلامی و ایمان اسلامی این ملت را بیدار کرد و آنها توانستند به برکت اسلام، دست این سلطهطلبِ زیاده خواهِ زورگوی چپاولگر را کوتاه کنند، در حقیقت اسلام در کشور ما بزرگترین ضربه را به استکبار آمریکایی زده است، بنابراین آنها هم بزرگترین کینه را دارند و بیمهار اقداماتی میکنند».
۴. استقلال طلبی جمهوری اسلامی و حرکت در مسیر پیشرفت
استقلال طلبی و حرکت در مسیر توسعه و پیشرفت کشور و رهایی از وابستگی در عرصههای مختلف به سایر کشورها از جمله قدرتهای بزرگ نیز از جمله دلایل دشمنی قدرتهای بزرگ با نظام جمهوری اسلامی ایران است.
مارتین ایندایک معاون خاور میانه ای وقت وزارت خارجه آمریکا با اشاره به ناهمخوانی سیاستهای جمهوری اسلامی با ایالات متحده، گستاخانه تأکید میکند که مجازات و تنبیه انقلاب اسلامی درس عبرتی برای کشورهایی خواهد بود که در مسیر استقلال و رهایی از رهبری آمریکا گام بر میدارند، نوام چامسکی نظریه پرداز مشهور آمریکایی نیز بر این باور است که:
«جمهوری اسلامی ایران از نظر آمریکا غیر قابل پذیرش است چون از استقلال خود چشم پوشی نمیکند»، مقام معظم رهبری در این باره فرمودند : «دشمنی نظام مستکبر آمریکایی و هر مستکبر در دنیا با نظام اسلامی، به خاطر پرچم برافراشته عدالت است، به خاطر این است که میبیند با نام اسلام و با تعالیم والای اسلام کشوری دارد به سمت رشد و توسعه و پیشرفت علمی و عملی حرکت میکند میداند که این، جلوی نفوذ آنها را خواهد گرفت، آنها با هر کشوری که خارج از قلمرو قدرت آنها به توسعه، به سمت رقابت با آنها حرکت کند، مخالفند. آنها در مناطق مختلف عالم – که از لحاظ منابع حیاتی و منابع اقتصادی و زیر زمینی، ثروتمند و غنی است – منافع خودشان را دنبال میکنند و در پی این هستند که ظالمانه و مستکبرانه بر این کشورها پنجه بیفکنند وبا قدرت زور و زر و تزویر خودشان بتوانند این منابع را در اختیار بگیرند، دشمنی آمریکا و استکبار با ایران اسلامی به خاطر این حرکت قدرتمندانه مردمی است چون ایمان مردم، علاقه مردم به استقلال و اطمینان به نفس مردم، به ضرر آنهاست، آنها میخواهند کشور ما را همیشه وابسته نگه دارند، آنها میخواهند از لحاظ فرهنگی، اقتصادی و سیاسی کشورهای این منطقه را وابسته به خودشان نگه دارند، وقتی کشوری مستقل است، وقتی اطمینان به نفس دارد و با اعتماد به خود، در راهی که او را به سمت اهداف والا میرساند، حرکت میکند ، طبعاً اینها ناراضی میشوند، نارضایتی دشمنان جهانی ما به این خاطر است، آنها وقتی راضی میشوند که ملت ایران اختیار دین و دنیا و فرهنگ و اقتصاد خود را یکسره به آنها بسپارد، ملت ایران امروز بیدار شده است و زیر بار چنین زور گوییها و قلدری هایی نمیرود».
مقام معظم رهبری فرمودند:« آمریکاییها میدانند که اگر ایران اسلامی و ملت ایران بر قله رفیع این فناوری بایستد سخن حق او که دعوت به استقلال و عزت و سرافرازی است در افکار عمومی جهان به ویژه مسلمانان، نفوذ بیشتری خواهد یافت و دشمنان ملت از همین مسأله ناراحت و نگرانند»، همچنین فرمودند:« این موضوع نشأت گرفته از ایستادگی و ثبات ملت ایران و نشانه های خوب پیشرفت در ایران اسلامی است.
صورت عزت ملت، سربلندی سیاسی نظام اسلامی، پیشرفتها و نوآوریها در عرصه های مختلف علمی و اقتصادی و کوتاه نیامدن در مقابل قدرتهای زورگو، تداوم پیدا کرده و اکنون به الگویی برای ملتهای منطقه تبدیل شده است».
* ذات استکباری آمریکا؛ دشمنی اصولی تا نابودی هویت اسلامی
به هر حال ریشه اصلی دشمنی و خصومت آمریکا با نظام جمهوری اسلامی را باید در ماهیت استکباری و ظالمانه این کشور و ماهیت اسلامی، حق طلبانه و ظلم ستیزانه نظام جمهوری اسلامی جستجو نمود، چنانکه مقام معظم رهبری میفرمایند: سی سال دولت آمریکا علیه نظام جمهوری اسلامی و علیه ملت ایران توطئه کرده، ضربه زده، تدابیر گوناگون اندیشیده؛ هر کار توانسته کرده. اگر شما فکر کنید یک کاری بود که آمریکائیها میتوانستند بکنند و نکردند، بدانید که چنین چیزی نیست؛ هر کار ممکن بوده، کردهاند...گاهی هم حرفهای بهظاهر آشتیجویانهای در این مدت زدند؛ امّا هر وقت که لبخندی به روی مسئولین جمهوری اسلامی زدند، وقتی دقت کردیم، دیدیم خنجری در پشت سرشان مخفی کردهاند؛ از تهدید دست برنداشتهاند؛ نیتشان عوض نشده است.
خنده تاکتیکی، لبخند و روی خوش تاکتیکی، فقط بچهها و کودکان را فریب میدهد. یک ملت بزرگ با این تجربه، و مسئولین برگزیده یک چنین ملتی، اگر فریب بخورند، خیلی باید سادهلوح باشند؛ یا باید سادهلوح باشند، یا باید غرق در هوی و هوس باشند؛ دنبال زندگی راحت و خوش و همراه با عافیت باشند؛ بخواهند با دشمن بسازند.
مقام معظم رهبری فرمودند: « آمریکاییها میدانند که اگر ایران اسلامی و ملت ایران بر قله رفیع این فناوری بایستد سخن حق او که دعوت به استقلال و عزت و سرافرازی است در افکار عمومی جهان به ویژه مسلمانان، نفوذ بیشتری خواهد یافت و دشمنان ملت از همین مسأله ناراحت و نگرانند»، همچنین فرمودند: « این موضوع نشأت گرفته از ایستادگی و ثبات ملت ایران و نشانه های خوب پیشرفت در ایران اسلامی است. صورت عزت ملت، سربلندی سیاسی نظام اسلامی، پیشرفتها و نوآوریها در عرصه های مختلف علمی و اقتصادی و کوتاه نیامدن در مقابل قدرتهای زورگو، تداوم پیدا کرده و اکنون به الگویی برای ملتهای منطقه تبدیل شده است ».
بنابراین آگاهی نسبت به ذات استکباری رژیم ایالات متحده این حقیقت را به ذهن متبادر میکند که آنان نفس وجود نظام اسلامی ایران را در تضاد با منافع خود قلمداد میکنند، در این راستا مقام معظم رهبری میفرمایند: ]می گویند[ چرا جلب دشمنی آمریکا را میکنید؟ مثلاً فرض کنید حالا رئیس جمهور تعبیر تندی میکند، ناگهان آقایانِ به اصطلاح عقلا میگویند این تعبیر تند بود؛ این دشمنی آمریکائیها را جلب میکند. نه آقا! دشمنی آمریکائیها تابع این الفاظ و تعبیرات نیست. دشمنی، دشمنیِ اصولی است. این دشمنی در زمانهای مختلف بوده. از اول انقلاب تا حالا دشمنی بوده..." و نیز ایشان در جای دیگری میفرماید: ما نمیخواهیم برای خودمان دردسر بیخودی درست کنیم؛ بعضیها نگویند شما مدام آمریکا را وادار میکنید و تحریک میکنید؛ نه، آمریکا تحریک نمیخواهد، آمریکا دشمن است. آمریکا یک روز صاحب ایران بوده است، انقلاب آمده این [کشور] را از دستش بیرون آورده است؛ از پا نمیخواهد بنشیند تا وقتیکه دوباره خودش را مسلّط بکند، آمریکا این است.
* سازش با دشمن؛ عاقلانه یا نابخردانه؟
همین دشمنیها و رویکرد سلطه گرانه آمریکائیها علت عدم سازش ملّت بیدار ما با آنهاست؛ چرا که تا این خوی ستیزه جویانه و استکباری در رفتار سردمداران آمریکایی وجود دارد تعامل و سازش با آنان معنا ندارد، همانگونه امام خمینی(ره) در این باره گوشزد نمودند: به یقین آنان مرزی جز عدول از همه هویتها و ارزشهای معنوی و الهی مان نمیشناسند به گفته قرآن کریم هرگز دست از مقاتله و ستیز با شما بر نمیدارند مگر این که شما را از دین تان برگردانند ...آری اگر ملت ایران از همه اصول و موازین اسلامی و انقلابی خود عدول کند و خانه عزت و اعتبار پیامبر و ائمه معصومین؟عهم؟ را با دستهای خود ویران نماید، آن وقت ممکن است جهانخواران او را به عنوان یک ملت ضعیف و فقیر و بی فرهنگ به رسمیت بشناسند ولی در همان حدی که آنها آقا باشند ما نوکر، آنها ابر قدرت باشند ما ضعیف، آنها ولی و قیم باشند، ما جیره خوار و حافظ منافع آنها، نه یک ایران با هویت ایران اسلامی.
اساسا مشکل آمریکاییها با جمهوری اسلامی چیست؟ آیا مشکل جمهوری اسلامی جز ایستادگی و مقابله با سلطهجوییها و زیادهخواهیهای قدرتهای غربی در محروم ساختن ملت ایران از حقوق خود است؟! جز دفاع از استقلال سیاسی و عزت و منافع ملی ایران است؟! دشمنان غربی با جمهوری اسلامی مشکل دارند؛ زیرا جمهوری اسلامی تنها نظام مردمی است که میخواهد بدون آقا بالاسر و برده کشورهای غربی بودن، زندگی کند و به پیشرفت دست یابد. آمریکاییها نمیخواهند جمهوری اسلامی ایران به الگویی موفق در منطقه و جهان تبدیل شود و کم کمک دیگر ملتها نیز هوس داشتن نظام سیاسی مستقل و عزتمند را در سر بپرورند و خواهان عدالت و برابری در صحنه بینالمللی و جهانی شوند. از این رو با انواع جنگهای اقتصادی، سیاسی، حقوقی، تبلیغاتی و نظامی به دنبال تضعیف و سرنگونی جمهوری اسلامی هستند، البته مسأله دشمنان ما، تنها نظام جمهوری اسلامی نیست، آنان با ایران بزرگ مشکل دارند. آنان نمیتوانند وجود کشوری پهناور و ملتی مستقل و عزتمند را تحمل کنند.
* چرا با دشمنانی چون آمریکا سازش نمیکنیم ؟
اولاً؛ باید بگوئیم؛ سازش با دشمن بر دوگونه است سازش عاقلانه و سازش نابخردانه. سازش عاقلانه، هنگامی است که از موضع اقتدار و بر اساس حکمت، تدبیر و دوراندیشی باشد و انسان را از گزند دشمن دور نگهدارد. سازشی که از موضع ضعف و بر اساس ترس و ذلتپذیری باشد، سازش نابخردانه است. سازش و کنار آمدن عاقلانه با دشمن در جایی معنا و منطق پیدا میکند که اختلافات بر روی مسائل فرعی و جزئی باشد. اختلافات فرعی و جزئی معمولاً با گفت و گو و مذاکره قابل حل است و طرفین باید از برخی از مواضع و امتیازات خود عقب نشینی کنند تا چالش و درگیری فرو بنشیند. امّا اگر دشمنیِ دشمنان به خاطر اصول و بنیانهای هویتی یک ملت باشد و خواهان از بین بردن استقلال و آزادی ملتی باشند، سازش و کنار آمدن با دشمن به غیر از نابودی استقلال، آزادی، عزت، شرافت، هویت و داراییهای ملی نتیجه دیگری ندارد.
ثانیاً؛ باید ببینیم که دشمن ما کیست؟ هدفش از دشمنی با ما چیست؟ و آیا میتوان با او از در سازش و آشتی وارد شد؟ به راستی مشکل آمریکا با جمهوری اسلامی چیست؟ وقتی به تاریخ مسائل ایران و آمریکا مینگریم، متوجه میشویم که دشمنی آنان با ما، از یک سو به ماهیت استکباری و سلطهجویانه آنان و دیگر سو به ماهیت اسلامی، استقلال طلبانه و ظلم ستیزانه ملت ایران بر میگردد. آمریکا و دیگر ابرقدرتهای غربی، به چیزی جز دست برداشتن ملت ایران از استقلال، آزادی، عزت، کرامت و ثروتهای خود نمیاندیشند. تجربه برجام در دولت تدبیر و امید، به خوبی نشان داد که مسأله هستهای برای آنها بهانه است. آنها به دنبال نابودی استقلال و آزادی ملت ایران هستند. امروز اکثر کشورهای جهان اربابی و آقایی آمریکا و نوکری خود را پذیرفتهاند. تنها چند کشور هستند که زیر بار نظم ظالمانه آمریکایی نمیروند. تمام دشمنی آمریکا و غرب با ایران، روسیه و چین، بر سر این واقعیت است که این چند کشور، زیر بار نظام سلطه جهانی نمیروند.
* هزینه سازش؛ از تسلیم پهلوی تا گاو شیرده سعودی
سازش با دشمنی که حتی به دولت ملیگرا و لیبرال دکتر مصدق هم رحم نکرد و آن را با کودتا سرنگون کرد و برای رژیم وابسته پهلوی هم که تسلیم محض آنان بود، ارزشی قائل نبود، جز پذیرش حقارت و ذلت معنایی ندارد. مقام معظم رهبری در تبیین سلطهطلبی و استکبار ورزی آمریکا میفرمایند: «رژیم پهلوی در مقابل آمریکا تسلیم بود، هم نفت میداد، هم پول میداد، هم باج میداد، هم توسری میخورد! امروز دولت سعودی هم همین جور است؛ هم پول میدهد، هم دلار میدهد، هم بر طبق خواست آمریکا موضعگیری میکند، هم توهین میشنود. به او میگویند «گاو شیرده»! هزینه سازش، هزینه تسلیم، هزینه عدم مقاومت، از هزینه مقاومت به مراتب بیشتر است. هزینه مادّی هم دارد، هزینه معنوی هم دارد ».ممکن است برخی تصور کنند که سازش با دشمن، هزینهای ندارد یا هزینهاش از مقاومت در برابر زیادهخواهی دشمن کمتر است؛ چیزی میدهیم و دشمن را راضی و ساکت میکنیم و دشمن هم از سر ما دست بر میدارد. اما این خیالی باطل است، وقتی شما برای فرار از درگیری با دشمن، به اولین خواسته او تن دهید، با همان منطق، باید به خواستههای بعدی او هم تن دهید. اگر برای دوری از تنش و رفع تحریم، برنامه هستهای را تعطیل و تجهیزات هستهای را به دشمن دادیم، با همان منطق باید برنامه موشکی را هم تعطیل کنیم، از دفاع از مظلومان منطقه هم دست برداریم، از ارزشها و احکام اسلامی هم دست برداریم و این روند تا آنجا ادامه پیدا میکند که ایران تجزیه شود و همه استقلال، آزادی و داراییهای خود را از دست بدهد.
* درس تاریخ؛ مقاومت یا انحطاط؟
آمریکا در تاریخ روابط خود با دیگر کشورها، آشکارا نشان داده است که استقلال و آزادی هیچ کشوری را به رسمیت نمیشناسند. آمریکاییها به دنبال حفظ و یا گسترش سلطه نامشروع خود بر همه جهان هستند. سازش با چنین دشمنی، هزینههای فراوانی دارد که ممکن است سرنوشت یک ملت را برای همیشه تغییر دهد و آن ملت را از مسیر رشد و کمال به مسیر انحطاط و نابودی بکشاند. تجربه کشورهایی مانند لیبی، سوریه، عراق، افغانستان، مصر و دهها کشوری که از مقاومت دست برداشتند، پیش چشم ما است. اگر از تاریخ درس نگیریم، درسی برای عبرت گرفتن آیندگان خواهیم شد.
پی نوشت:
۱. نیکسون، ریچارد؛ فرصت را از دست ندهید، ترجمه، حسین وفسی نژاد، تهران : ص ۲۵۶
۲. نفوذ و استحاله؛پیشین، ص ۴۷
۳. روزنامه جمهوری اسلامی ۱۳/۲/۶۹
۴. واعظی، حسن، ایران و آمریکا، پیشین، ص ۳۱۴، فارین پالیسی به نقل از خطر توطئه، ص ۹۵
۵. پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری، بیانات معظم له در دیدار با دانشجویان و دانش آموزان طرح ولایت ، ۱۷/۵/۸۱. پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری، بیانات رهبر معظم انقلاب در نماز جمعه تهران ۱/۹/۱۳۸۱
۶. روزنامه کیهان، ۲۶/۱/۷۸
۷. روزنامه رسالت، ۲۷/۲/۸۰
۸. پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری، بیانات مقام معظم رهبری در اجتماع مردم رفسنجان، ۱۸/۲/۸۴
۹. همان , بیانات مقام معظم رهبری در جمع دست اندر کاران جهاد دانشگاهی , ۱/۴/۸۳
۱۰. همان , بیانات مقام معظم رهبری دیدار جمعی از فرماندهان و مسئولان نظامی و انتظامی در تاریخ ۱۴/۱/۱۳۹۰
۱۱. همان، بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دانشآموزان در آستانه سیزده آبان، ۱۲/۸/۱۳۸۸
۱۲. همان، بیانات مقام معظم رهبری در جمع دست اندر کاران جهاد دانشگاهی , ۱/۴/۸۳
۱۳. همان، بیانات مقام معظم رهبری دیدار جمعی از فرماندهان و مسئولان نظامی و انتظامی در تاریخ ۱۴/۱/۱۳۹۰
۱۴. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دانشجویان دانشگاههای استان یزد ۱۳/۱۰/۱۳۸۶
۱۵. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار مردم آذربایجان شرقی ۲۸/۱۱/۱۳۹۴
۱۶. امام خمینی ، صحیفه نور , ج ۲۰ , ص ۲۳۷
۱۷. بیانات مقام معظم رهبری در مراسم سیامین سالگرد رحلت امام خمینی(ره)، ۱۴/۰۳/۱۳۹۸.
نظر شما