واکنش قرآن به افشای راز پیامبر(ص) توسط همسرانش چه بود؟

به گزارش خبرگزاری حوزه، کتاب «زن در قرآن» به قلم علی دوانی به بیان داستان‌های برخی بانوان پرداخته و چهره گروهی از زنان خوب و بد را در قرآن نمایان می‌‏‌سازد و پندی آموزنده برای شناختن زن از دیدگاه اسلام و قرآن و خودسازی زنان مسلمان بر اساس خواست خدا و پیغمبر(ص) می‌‏باشد که در شماره‌های مختلف تقدیم شما خوبان می شود.

پیغمبران در اعتقاد ما مسلمانان جهان، همگی (معصوم) هستند. (عصمت) حالتی است که پیغمبران و امامان و از میان زنان عالم حضرت زهرا بانوی عالیقدر اسلام، بر اثر شایستگی و لیاقتی که از راه وراثت و اصالت خانوادگی و جنبه های شخصی پیدا کرده بودند، از جانب خداوند متعال به آنان موهبت شده بود.

انسان معصوم نظیر ما افراد معمولی اجتماع، اسیر هوی و هوس و گرفتار تعصبات صوری نمی شود. نه گناه می کند و نه دچار خطا و لغزش می گردد و نه مورد تهدید و تطمیع قرار می گیرد. بنابراین، تمام کارهای پیغمبری سنجیده و حساب شده و براساس حکمت و مصلحت بوده است.

زنان متعددی که پیغمبر اسلام پس از پنجاه سالگی گرفته است همگی اتفاقی و ناشی از جنبه های عاطفی و انسانی و به ملاحظات سیاسی و قبیله ای یا اقتصادی و غیره بود.

در آن روزگار به واسطه جنگهای قبیله ای و نزاع های خانوادگی، زنان در جامعه زیاد می آمدند و عرب غیرتمند هم نمی گذاشت آنان تنها بمانند و باعث حرف شوند. به همین جهت تعدد زوجات، معمول بود تا جایی که بسیاری از مردان بیش از یک زن داشتند و گاهی تعداد آنان، از پانزده زن و بیشتر هم تجاوز می کرد.

پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم از سن ۲۴ سالگی تا پنجاه سالگی با (خدیجه) بانوی بیوه ای که دو شوهر کرده و پانزده سال از وی بزرگتر بود، به سر برد. پس از مرگ خدیجه که ۶۵ سال داشت، پیغمبر تا یک سال غمگین بود و زنی اختیار نکرد. اندوه پیغمبر اسلام در مرگ خدیجه تا آنجا بود که در طول یک سال بعد از مرگ او لبخند به لب نیاورد.

دومین زنی که به همسری پیغمبر در آمد (سوده) دختر زمعه بود که به پیشنهاد یکی از بانوان مکه به نام (أم حکیم) و خواستگاری خود او به خانه پیغمبر راه یافت.

این بانو نیز بیوه و پانزده سال از پیغمبر بزرگ‌تر بود. (سوده) وقتی به خانه پیغمبر آمد گفت: یا رسول الله من زنی سردمزاجم و میل چندانی به مرد ندارم. فقط خواستم با این وصلت و در این سن و سال، نام شما بر روی من باشد و این افتخار را داشته باشم. در حقیقت او پرستاری برای کودکان بی‌مادر پیغمبر بود که مادرشان خدیجه پانزده سال پیش به جهان باقی شتافته بود.

پس از این واقعه، ابوبکر و زنش که موقعیت‌شناس بودند با پیشنهاد بی‌درنگ و اصرار زیاد دختر خود (عایشه) را به عقد پیغمبر درآوردند. هر بار که پدر و مادر عایشه موضوع را به پیغمبر پیشنهاد می‌کردند، حضرت می‌فرمود: بگذارید برای وقت دیگری. و چون اصرار آنان از حد گذشت و پیغمبر دید که در آن ایام بحرانی اگر دست رد به سینه ابوبکر بزند، ممکن است عکس‌العمل نامطلوب داشته باشد، پذیرفت و عایشه به عقد حضرت درآمد ولی پیغمبر گوشزد نمود که عروسی باشد برای بعد. و چون از مکه به مدینه هجرت فرمود، عروسی هم سرگرفت. عایشه تنها دختری بود که به عقد پیغمبر درآمد.

زن چهارم پیغمبر (حفصه) دختر عمر بود. شوهر این زن در جنگ احد شهید شد و او بیوه ماند. حفصه زنی تندخو و عصبی‌مزاج بود. پس از شهادت شوهر به خانه پدر آمد و چون با زنان پدر و نامادری‌های خود نمی‌ساخت. پس از انقضای ایام عده‌اش، عمر به دوست خود ابوبکر پیشنهاد کرد او را به زنی بگیرد تا از خانه پدر بیرون رود ولی ابوبکر به این دلیل که حفصه زنی تندخوست حاضر نشد با وی ازدواج کند.

عمر همین پیشنهاد را به دوست دیگرش عثمان کرد. عثمان نیز به همان دلیل حاضر نشد حفصه را به همسری بگیرد و گفت: حوصله اخلاق تند او را ندارم.

روزی عمر از وضع خود و حفصه نزد پیغمبر گله کرد که نمی‌داند با حفصه چه کند. عمر افزود که حفصه علاوه بر سربار زندگی او هم شده است و او به سختی می‌تواند خود و خانواده‌اش را اداره کند، بخصوص که حفصه هم با اخلاق مخصوص به خود زندگی را در کام او تلخ کرده است و گفت: به همین علت هم کسی حاضر نیست او را به همسری بگیرد.

پیغمبر پس از شنیدن سخنان عمر فرمود: چطور است خود من او را به همسری بگیرم تا همه نارضایتی از میان برود؟ بدینگونه حفصه به عنوان یکی از زنان پیغمبر به خانه حضرت آمد.

پنجمین همسر رسول خدا (ماریه) بانوئی مصری بود که (مقوقس) حکمران مصر به حضرت بخشیده بود. روزی پیغمبر در اطاق حفصه یا عایشه با (ماریه) خلوت کرده بود و با هم سرگرم گفتگویی بودند که میان زن و شوهر مبادله می‌شود. (حفصه) با دیدن آن منظره سخت برآشفت و به پیغمبر اعتراض کرد که چرا ماریه را به اطاق وی آورده است؟

پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم از بیم آنکه مبادا حفصه ماجرا را برای عایشه و هر دو برای پدران خود نقل کنند و آنان نیز اعتراض نمایند و امکان دارد آن به خارج هم سرایت کند، ناراحت شد و به حفصه فرمود: (اگر قول دهی که آنچه دیده‌ای به عایشه نگویی و برای پدرت هم نقل نکنی، من هم تعهد می‌کنم ماریه را بر خود حرام نمایم و دیگر با او تماس نگیرم.)

حفصه قول داد و پیغمبر هم ماریه را بر خود حرام کرد. تحریم ماریه بر اثر قسمی که پیغمبر یاد کرد عملی شد.

با این وصف، حفصه موضوع را به عایشه گفت و هر دو که سخت با ماریه دشمن بودند، جریان را به پدران خود ابوبکر و عمر اطلاع دادند. پیغمبر از آن بیم داشت که آنان مطلب را بزرگ کنند و آبروی آن برگزیده خدا را نزد دوست و دشمن در معرض خطر قرار دهند.

به دنبال این رویداد، سوره تحریم نازل شد. خدا آنچه را اتفاق افتاده بود در آغاز این سوره نقل می‌کند. سوره نیز به همین جهت به نام (تحریم) نامیده شده است. (تحریم) یعنی پیغمبر بر اثر این ماجرا ماریه را بر خود حرام کرد.

ترجمه پنج آیه آغاز سوره تحریم این است:

(ای پیغمبر! چرا چیزی را که خدا بر تو حلال کرده است، بر خود حرام نمودی تا زنانت (حفصه و عایشه) را از خود راضی کنی؟ خداوند بخشنده و مهربان است و سخت نخواهد گرفت.)

خدا فرمان داده است که قسم‌های خود را با کفاره بگشایید. خداوند سرپرست شماست و دانا و حکیم است. وقتی پیغمبر رازی را با یکی از زنانش (حفصه) در میان گذاشت و او آن را به دیگری (عایشه) خبر داد و خداوند آن را برای پیغمبر آشکار ساخت. پیغمبر بعضی از آن را به رخ او کشید و از بازگو کردن قسمتی دیگر صرف نظر کرد. چون پیغمبر مطلب را به رخ او کشید، او (حفصه) گفت: چه کسی به تو خبر داد؟ پیغمبر فرمود: خدای دانای حکیم به من اطلاع داد.

اگر شما زنان پیغمبر (عایشه و حفصه) از این کار (فاش ساختن راز پیغمبر که خیانت است) به درگاه خداوند توبه کنید، دل‌هایتان به آن معطوف شده است ولی چنانچه بر ضد پیغمبر دسته‌بندی کردید، بدانید که خداوند پشتیبان پیغمبراست و جبرئیل و بهترین فرد شایسته مؤمنین و فرشتگان نیز پس از آنان یاوران اویند .

عموم مفسرین اسلامی این آیات را به همین گونه تفسیر کرده‌اند و گفته‌اند فرد شایسته مؤمنین که یاور پیغمبر بوده است (علی بن ابی طالب علیه السلام) است.

پس از آن، خداوند می‌فرماید: (امید است که اگر پیامبر شما دو نفر (عایشه و حفصه) را طلاق دهد، در عوض زنان بهتری به همسری او درآورد که مسلمان و مؤمن و خویشتندار و توبه‌کننده به درگاه خدا و عابده و رهروان به سوی حق باشند، چه دختران بکر و چه زنان بیوه .

ملاحظه می‌کنید که خداوند موضوع توطئه حفصه و عایشه و پدران آنان را به اطلاع پیغمبر رسانید و آنان را از اقدام بر ضد پیغمبر بر حذر داشت. خداوند تهدید می‌کند که اگر آنان دست به کار شدند، خدا و جبرئیل، پیغمبر و اولی الهی و علی علیه السلام بنده شایسته و با ایمان خدا و فرشتگانش پشتیبان پیغمبر خواهد بود و نقشه آنان نقش بر آب خواهد شد.

خداوند در تهدید خود، عایشه و حفصه را تا سر حد طلاق کشانده است و صریحاً می‌فرماید: (اگر کار را بزرگ کردید، پیغمبر شما را طلاق خواهد داد و خدا به جای شما زنانی بهتر از شما که دارای همه گونه شرایط زنان نمونه باشد، چه دختر و چه بیوه به همسری پیغمبرش در خواهد آورد.)

پس از نزول این آیات، پیغمبر اکرم چون قسم خورده بود، کفاره داد و بار دیگر ماریه بر او حلال شد. عایشه و حفصه و پدرانشان هم از توطئه و دسته‌بندی خود نتیجه‌ای نگرفتند بلکه توطئه به باد آنان تمام شد؛ زیرا همه مسلمانان متوجه شدند که آنان می‌خواستند گفتگو و تماس پیغمبر با یکی از همسرانش را که به وی وصال می‌بردند، به صورت ناخوشایندی درآورند و خاطر پیغمبر را بیازارند و آبرویش را به مخاطره اندازند.

در آیه آخر همین سوره، خداوند متعال حفصه و عایشه را متوجه می‌سازد همانطور که زن نوح و لوط از قوم شوهران خود پیغمبران خدا طرفی نبستند و سودی نبردند، شما نیز با اینکه همسر پیغمبر هستید، اگر راز او را فاش ساختید به وی خیانت کرده‌اید و سرنوشتی بهتر از آنان نخواهید داشت.

جالب است که (بخاری) محدث مشهور عامه در کتاب حدیث معروف خود (صحیح) جلد سوم، صفحه ۱۳۶ از عبدالله بن عباس روایت می‌کند که گفت: یک سال بود که می‌خواستم از عمر بن خطاب راجع به آیه‌ای سؤال کنم ولی از هیبت او (در زمان خلافتش) نمی‌توانستم بپرسم. تا اینکه وقتی به قصد حج از مدینه خارج شد و من هم با او بودم هنگام بازگشت در میان راه از وی پرسیدم دو زنی که جزو زنان پیغمبر بودند و خدا می‌فرماید بر ضد پیغمبر همدستی کردند، چه کسانی بودند؟

عمر گفت: حفصه و عایشه بودند.