شفیع آقا محمدیان، کارگردان سینما و تلویزیون در گفتوگو با خبرگزاری حوزه با بیان اینکه بازنمایی چهره زن مسلمان در آثار تصویری یکی از مهمترین رسالتهای سینمای متعهد و ارزشی است، اظهار کرد: متأسفانه در بسیاری از تولیدات امروز، تصویر زن مسلمان نه بر اساس حقیقت وجودی و کرامت انسانی او، بلکه با نگاهی صرفاً تبلیغاتی یا کلیشهای به نمایش درمیآید. در چنین شرایطی زن یا در قالبی احساسی و سطحی محدود میشود یا از جایگاه معنوی و عقلانی خود فاصله میگیرد. به باور من، رسالت هنر دینی آن است که زن را بهعنوان موجودی اندیشمند، مسئول، مادرانه و در عین حال اجتماعی به تصویر بکشد؛ انسانی که در پیوند میان ایمان و زندگی روزمره نقش محوری دارد.
وی با اشاره به اهمیت رویکرد درست به شخصیت زن در رسانهها افزود: وقتی از زن مسلمان سخن میگوییم، باید به جهانبینی و نظام فکری پشت این مفهوم توجه کنیم. در قرآن کریم، زن در کنار مرد مخاطب تکلیف الهی و دارای مسئولیت اجتماعی معرفی شده است. این جایگاه در آثار نمایشی ما کمتر بازتاب یافته و اغلب به سطح رفتارهای ظاهری یا نقشهای محدود خانوادگی تقلیل یافته است. باید بهگونهای روایت کرد که زن مسلمان را هم در عرصه خانواده و هم در میدان اجتماع بهعنوان انسان مؤمن، آگاه و کنشگر دید، نه صرفاً در نقش تابع یا زینت داستان.
آقامحمدیان گفت: سینمای ایران ظرفیت بالایی دارد تا به چهرههای ماندگار زن مسلمان بپردازد، اما این کار نیازمند شناخت عمیق از سیره اهلبیت(ع) و زنان برجسته تاریخ اسلام است. شخصیتهایی چون حضرت فاطمه زهرا(س) و حضرت زینب کبری(س) فقط چهرههای تاریخی نیستند؛ آنان نمادهای جاودانه انسان مؤمن و آگاهاند. متأسفانه ما هنوز نتوانستهایم تصویری هنری و باورپذیر از آنان ارائه کنیم که مخاطب معاصر را جذب کند. این چهرهها میتوانند الگوی دراماتیک غنی برای فیلمنامهنویسان و کارگردانان باشند، زیرا در عمق وجودشان عقل، عشق و ایثار در هم آمیخته است.
وی ادامه داد: حضرت فاطمه زهرا(س) مظهر کامل زن مسلمان است؛ زنی که در عین عبادت و بندگی، فعالترین نقش اجتماعی را نیز ایفا کرد. او در دفاع از ولایت، در تربیت فرزندان و در ساخت بنیان فکری اسلام نقش داشت. با این حال سینما و تلویزیون هنوز نتوانستهاند بهدرستی این ابعاد گوناگون را تصویر کنند. ما معمولاً از ایشان تنها در قالب مادر یا همسر یاد میکنیم، در حالی که فاطمه(س) یک کنشگر فکری و فرهنگی تمامعیار بود. اگر این نگاه در فیلمنامهها جاری شود، چهره زن مسلمان در ذهن نسل امروز به کلی دگرگون خواهد شد.
آقامحمدیان تصریح کرد: حضرت زینب(س) نیز الگویی جهانی برای زن مؤمن و آگاه است؛ زنی که در سختترین شرایط تاریخی، پیامرسان حقیقت شد و در برابر ظلم ایستاد. او با سخنانش نه تنها تاریخ را تغییر داد، بلکه مفهوم مقاومت را معنا بخشید. چنین شخصیتی میتواند الهامبخش نسل امروز زنان باشد که در فضای پرچالش اجتماعی و فرهنگی امروز نیازمند الگوهای روشن هستند. سینمای ما باید از روایتهای عاطفی صرف فراتر رود و به روایتهای آگاهیبخش و الهامزا بپردازد؛ همانند الگوی زینبی که در عین لطافت، در اوج اقتدار قرار دارد.
کارگردان فیلم سینمایی «تلفن» افزود: یکی از مشکلات اصلی در نمایش زن مسلمان، گرفتار شدن در دو افراط است؛ یا تصویری تقدسزده و غیرواقعی از او ارائه میشود که قابل درک برای مخاطب نیست، یا برعکس، به سمت الگوبرداری از زن غربی میرویم که هیچ نسبتی با فرهنگ اسلامی ندارد. باید راهی میان این دو افراط پیدا کرد؛ راهی که زن را انسانی واقعی، درگیر با زندگی و در عین حال وفادار به ایمان و ارزشها نشان دهد. هنر، زمانی اثرگذار است که مخاطب خود را در شخصیت ببیند، نه اینکه صرفاً شاهد او باشد.
این کارگردان با اشاره به نقش خانواده شهدا گفت: خانوادههای شهدا گنجینهای از مفاهیم عمیق انسانیاند که کمتر در آثار سینمایی به آنها پرداخته شده است. زنانی که در عین رنج و داغ، با ایمان و وقار، خانواده و جامعه خود را حفظ کردهاند، مصداق واقعی زن مسلمان در دوران معاصرند. مادران و همسران شهدا میتوانند شخصیتهایی زنده و قابل لمس برای خلق آثار دراماتیک باشند، زیرا در آنان معنویت، عقلانیت و انسانیت در کنار هم قرار دارد. سینمای متعهد باید این چهرهها را به تصویر بکشد تا مخاطب از دل واقعیت، به حقیقت برسد.
مدیرعامل سابق مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در ادامه بیان کرد: برای بازنمایی درست زن مسلمان، باید پژوهش و تحقیق در حوزه زنان دینباور را جدی گرفت. بسیاری از فیلمنامهها از روی ناآگاهی نوشته میشوند و همین موجب میشود که شخصیت زن سطحی و شعاری از آب درآید. اگر نویسندگان و کارگردانان با متون دینی، تاریخ اسلام و تجربه زیسته زنان مؤمن آشنا شوند، قطعاً میتوانند آثاری خلق کنند که در عین واقعگرایی، روح ایمان و زیبایی در آنها جاری باشد. این شناخت، تفاوت میان اثر ماندگار و اثر گذرا را رقم میزند.
آقامحمدیان با تأکید بر نقش رسانه در الگوسازی گفت: رسانهها باید از ظرفیت تصویر برای تربیت ذائقه فرهنگی جامعه استفاده کنند. نمایش زن مسلمان نباید تنها محدود به چادر و ظاهر مذهبی باشد، بلکه باید اندیشه، وقار، و مسئولیت اجتماعی او را نشان دهد. وقتی زن در قاب تصویر، انسانی آگاه و اثرگذار باشد، ناخودآگاه جایگاه واقعی او در ذهن مخاطب تثبیت میشود. این همان چیزی است که به مرور، فرهنگ عمومی را به سمت درک عمیقتر از زن در اسلام سوق میدهد.
وی بیان کرد: متأسفانه برخی از جریانهای تولید، از نگاه اقتصادی یا تجاری به مسئله زن مینگرند و نقش او را به ابزاری برای جذب مخاطب تقلیل میدهند. در حالی که نگاه اسلامی به زن، نگاهی کرامتمحور و هویتبخش است. زن در سینمای اسلامی نباید تنها در نقش مادر یا همسر تعریف شود، بلکه باید در جایگاه انسان کامل، صاحب اندیشه و تصمیم قرار گیرد. این نگاه میتواند بنیان بسیاری از سوءتفاهمها درباره زن مسلمان را اصلاح کند.
این کارگردان با اشاره به ضرورت حمایت نهادهای فرهنگی و هنری گفت: بازنمایی شایسته از زن مسلمان در آثار سینمایی نیازمند حمایتهای معنوی و مادی است. اگر دستگاههای فرهنگی، پژوهشی و تولیدی دست به دست هم دهند، میتوان کارگاههای آموزشی برای فیلمنامهنویسان و کارگردانان ایجاد کرد تا با الگوهای اصیل زن در اسلام آشنا شوند. این فرایند، نیازمند نگاه راهبردی و بلندمدت است، نه پروژهای مقطعی یا تبلیغاتی.
آقامحمدیان افزود: تمدن نوین اسلامی که رهبر معظم انقلاب بر آن تأکید دارند، بدون تصویرسازی درست از زن مسلمان قابل تحقق نیست. زن ستون اصلی خانواده و مادر تمدن آینده است. اگر او درست معرفی نشود، نسل آینده درک درستی از هویت خود نخواهد داشت. بنابراین باید زن را نه در حاشیه روایتها، بلکه در مرکز داستان تمدنسازی نشان داد. سینما میتواند پرچمدار این تحول فرهنگی باشد.
وی در ادامه تأکید کرد: ما نیازمند آثار نمایشی هستیم که بهجای ارائه شعار، گفتوگوی میان ایمان و زندگی را تصویر کنند. باید نشان داد که زن مسلمان چگونه در دل زندگی معاصر، با تمام چالشها، میتواند هم مومن بماند و هم مؤثر باشد. این تصویر واقعی و انسانی از زن، پلی میان سنت و مدرنیته ایجاد میکند و نشان میدهد ایمان نه محدودکننده، بلکه راهگشاست.
این فیلمساز در پایان اظهار کرد: بازنمایی زن مسلمان در سینما و تلویزیون یک مسئولیت فرهنگی بزرگ است که تنها با همکاری همه هنرمندان، پژوهشگران و متولیان فرهنگی به نتیجه میرسد. هنر باید از کلیشه فاصله بگیرد و به حقیقت نزدیک شود. زن در نگاه اسلامی، مظهر مهر، عقل و ایمان است و هنر اصیل باید آینهای باشد که این سه ویژگی را در زیباترین شکل ممکن به تصویر بکشد. تنها در این صورت است که میتوان از زن مسلمان، تصویری جهانی و ماندگار ارائه داد.
انتهای پیام
نظر شما