حجتالاسلام داود فاضل فلاورجانی، عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، اظهار کرد: تمدن الحادی مدرن بر اساس نگاه مادیگرایانه خود، به تدریج نهادهایی را که در حوزه تمدن اسلامی یا تمدن دینی وجود داشت، حذف کرد و نهادهای جایگزین ایجاد کرد فرآیندی که به صورت تدریجی اتفاق افتاد و به کاهش مرجعیت دین منجر شد.
وی با اشاره به مثالهایی در حوزههای آموزشی، سلامت و اقتصاد، گفت: در حوزه اقتصاد و سایر حوزهها، نهادهای موجود در تمدن اسلامی و نقش اندیشمندان مسلمانی که در حوزه علوم طبیعی دستاوردهای بزرگی داشتند، به تدریج کنار رفت و نهادهای جایگزین شکل گرفت. به دنبال این فرایند، مرجعیت روحانیت نیز کاهش یافت.
حجتالاسلام فاضل فلاورجانی افزود: هر حوزه تمدنی بر اساس اهداف و غایات خود، یک نظام واژگانی طراحی میکند و هر نهادی مبتنی بر این نظام واژگانی فعالیت میکند و اهداف آن تمدن را دنبال میکند؛ در تمدن توحیدی و اسلامی نیز یک نظام واژگانی مبتنی بر منظومه توحیدی ایجاد شده است که اصطلاحات و مفاهیم زندگی روزمره مردم در آن تجلی یافته است.
وی به حوزه اقتصاد در تمدن توحیدی اشاره کرد و عنوان کرد: مفاهیم اقتصادی در نگاه توحیدی مبتنی بر عبودیت انسان طراحی شدهاند که از جمله این مفاهیم میتوان به رزق مقدس، باور به اینکه خداوند روزیبخش انسانهاست، و کفاف و قناعت، یعنی هزینه کردن تا حد نیاز، اشاره کرد.
حجتالاسلام فاضل فلاورجانی تصریح کرد: با اینحال در نظام مدرن و تمدن مدرن، نظام واژگانی متفاوت شکل گرفت که غایات آن سرمایهداری، کسب حداکثر ثروت و قدرت و لذت مادی است. این نظام واژگانی به تدریج جایگزین نظام توحیدی شد و در زندگی روزمره، به ویژه در فعالیتهای صنعتی و اقتصادی به دنبال کسب اهداف دنیوی و سلطهگرانۀ خویش است.
عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) خاطرنشان کرد: این روند جایگزینی نظام واژگانی، در کنار نهادهای جایگزین، سبب کاهش مرجعیت روحانیت و نهادهای دینی شده است و به تدریج چارچوب تمدن اسلامی را تحت تأثیر قرار داده است.
نظام واژگانی سرمایهداری جایگزین مفاهیم اقتصاد توحیدی شده است
حجتالاسلام فاضل فلاورجانی اظهار کرد: وقتی سبک زندگی اسلامی و سایر مسائل مرتبط به آن تغییر میکند و مدرن میشویم به تدریج منظومه واژگانی نیز تغییر پیدا میکند به گونهای که امروز دیگر مفهومی مانند «رزق مقدر» در زندگی روزمره چندان مفهومی ندارد. در چنین فضایی انسانها نگران روزی خود هستند و از فقر میترسند همان مسئلهای که خداوند در قرآن هم اشاره میکند و میفرماید: «الشیطان یعدکم الفقر»؛ یعنی شیطان انسان را از فقر میترساند. معلوم میشود که مدرنیته به نوعی جای شیطان را گرفته است!
وی ادامه داد: اگر دقت کنید امروزه مفاهیم و واژگان دیگری جای مفاهیم اقتصاد توحیدی، را گرفته است و برای نمونه «قرضالحسنه» جای خود را به نظام بانکی امروزی داده که عملا به سمت رباخواری حرکت میکند و افراد تلاش میکنند پول بیشتری در بانک بگذارند تا سود بیشتری دریافت کنند.
حجتالاسلام فاضل فلاورجانی افزود: همینطور، مفاهیمی مانند «کفاف» و «قناعت» که از واژگان مهم تمدن توحیدی هستند، در نظام واژگانی جدید جایگاهی ندارند و مصرفگرایی و مدگرایی، که چرخ کارخانهها و فعالیتهای صنعتی را میچرخاند، جایگزین قناعت شده است زیرا اگر همه افراد به آنچه در اختیار دارند قانع باشند، شرکتهای سرمایهداری، کارتلها و تراستها نمیتوانند فعالیت خود را ادامه دهند. از اینرو، هر روز با انواع ترفندها محصول و مدهای جدید معرفی میشود تا مصرف افزایش یابد و به تبع آن فاصله طبقاتی گسترش پیدا کند.
وی تأکید کرد: این طور نیست که بگوییم خوب ما کاری به اینها نداریم و تلاش میکنیم در زندگی فردی خودمان قانع باشیم و داخل چرخۀ مصرفگرایی نشویم، چون سیستم اجتماعی مدرن اجازۀ چنین رویکرد را نمیدهد و آن را تحمل نیمکند و تمام تلاش خود را میکند تا در حوزه فردی همه وارد شود و با مصرفگرایی منافع اقتصادی و سیاسی خود را پیش ببرد.
نظر شما