خبرگزاری حوزه/ آیت الله العظمی محمد تقی بهجت فومنی (۱۳۳۴ق – ۱۴۳۰ق) از جمله شخصیت هایی است که نمیتوان او را تنها در قالب یک عنوان، مانند مرجع تقلید، عارف، فقیه یا مربی اخلاق محدود ساخت. او انسانی بود که بُعد های مختلف علمی، عرفانی و معنوی را در هم آمیخته بود و در یک قالب کم نظیر تجلی یافته بود. در دوران معاصر که بسیاری از مفاهیم معنوی در هیاهوی زندگی روزمره کمرنگ شده اند، شخصیت هایی مانند آیت الله بهجت همچون چراغی پرفروغ، مسیر بندگی و اخلاص را به مردم نشان میدهند.
نگاهی تاریخی به زندگی و شکلگیری شخصیت معنوی
حضرت آیتالله بهجت در خانواده ای مؤمن و دارای سابقه دینداری در شهر فومن چشم به جهان گشود. پدر او، کربلایی محمود بهجت، به تقوا و صداقت شهرت داشت. در آثار منتشرشده از مؤسسه فرهنگی ایت الله بهجت آمده است که پدر ایشان اهل تهجد و ذکر بود و این روحیه معنوی، از همان کودکی در وجود فرزندش تأثیر گذاشت.[۱]
تحصیلات مقدماتی را در فومن و رشت گذراند و در نوجوانی رهسپار حوزه علمیه کربلا شد. سفر به نجف اشرف فصل تازهای در زندگی او بود؛ جایی که با اساتیدی کم نظیر در فقه، اصول و اخلاق آشنا شد و این آشنایی پایهگذار مسیر آینده اش گردید.
شاگردی در مکتب عرفان شیعی
مهم ترین دوره شکلگیری شخصیت عرفانی آیت الله بهجت، شاگردی او نزد آیت الله سیدعلی قاضی طباطبایی بود. قاضی نه تنها استاد اخلاق، بلکه مربی بزرگ عرفان عملی شیعه در قرن اخیر محسوب میشود.
در مجموعهی نقل های شاگردان قاضی آمده است که:
سیدعلی قاضی روح و باطن برخی شاگردان خود را زودتر از دیگران درک میکرد و آنان را به مراقبه های ویژه تشویق مینمود. یکی از برجسته ترین این شاگردان، شیخ محمد تقی بهجت بود.[۲]
آیت الله قاضی درباره او تعبیر اهل مراقبه را به کار برده بود؛ این تعبیر را قاضی تنها درباره کسانی بیان میکرد که به مراتبی از حضور قلب و توجه دائمی رسیده بودند.
انس با دعا، تهجد و راز و نیاز
تهجد از نوجوانی تا پایان عمر:
در کتاب در محضر بهجت آمده است:
ایشان از نوجوانی نماز شب را ترک نکرد؛ چه در سفر و چه در حضر، چه در صحت و چه در بیماری.[۳]
تهجد برای او تنها یک عمل مستحبی نبود؛ بلکه روح زندگی اش محسوب میشد. در بسیاری از منابع آمده که حتی در کهنسالی، ساعت ها پیش از اذان صبح بیدار میشد و تا زمان نماز، مشغول دعا و مراقبه بود.
این سیره بر اساس توصیه اهل بیت(علیهم السلام) است. امام صادق(علیه السلام) فرموده اند:
إنّ من أفضل الأعمال الصلاة فی جوف اللیل [۴]
آیت الله بهجت مصداق واقعی این حدیث بود.
نگاه او به عرفان؛ سلوک بدون ادعا
عرفان در سیره آیتالله بهجت نه به معنای مکاشفه دیدن، نه کرامت نمایی و نه جلب مرید بود. او بارها تأکید میکرد:
راه خدا از همین تکالیف روزمره میگذرد، نه از اعمال عجیب و غریب [۵]
این سخن او ریشه در آموزه های سیدبنطاووس دارد که در فلاح السائل تأکید میکند:
سالک باید تمام اعمال را بر اساس شریعت انجام دهد و هر چه غیر از آن است، بیاعتبار است.
همین پایبندی به شریعت، شخصیت او را از بسیاری مدعیان عرفان جدا میکرد.
ترک گناه؛ جوهر سلوک
در نکته های ناب آمده است که آیت الله بهجت بارها هنگام توصیه به سلوک، تنها دو عبارت تکرار میکرد:
- ترک معصیت
- نماز اول وقت
او میفرمود:
هر کس ترک معصیت کند، خدا او را به همه مقامات میرساند. [۶]
این اصل با روایت امام علی(علیه السلام) هماهنگ است که فرمودند:
لا ورع کالوقوف عند الشبهة[۷]
آیت الله بهجت مصداق کامل این ورع بود.
ورع فقهی و دقت کم نظیر در فتوا
آیت الله بهجت در فقه به شدت محتاط بود. شاگردان فقهی او میگویند که در بررسی روایات، مواردی را با دقتی میدید که کمتر کسی متوجه آن میشد.
در کتاب، در محضر بهجت آمده است:
ایشان هیچ مسئلهای را بدون پشتوانه روایت، قاعده اصولی و تحلیل فقهی مطرح نمیکرد. [۸]
آیتالله مصباح یزدی نیز گفته بود:
دقت ایشان در فقه از ایمان و تقوای عظیم او ناشی میشد. [۹]
تواضع عملی؛ از ساده زیستی تا گریزان بودن از شهرت
در خاطرات شاگردان او آمده است:
غذای ساده میخورد، از امکانات غیرضروری پرهیز میکرد، از شهرت و مطرح شدن دوری داشت. [۱۰]
آیت الله بهجت بارها میگفت:
اگر امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) وارد خانه ما شود، نباید چیزی برای مؤاخذه ببیند.
این جمله بازتاب آموزه های اهل بیت(علیهم السلام) است؛ چنانکه در وسائلالشیعه آمده:
المؤمن خفیف المؤونة
جایگاه اجتماعی و نقش تربیتی
با اینکه آقا از شهرت گریزان بود، اما مرجع مراجعه معنوی مردم بود.
جلسه کوتاه پس از نماز ظهر ایشان که تنها چند دقیقه سخن میگفت برای بسیاری از افراد حکم درس اخلاق داشت.
در گزارش های دفتر فرهنگی بهجت آمده است:
سخنان ایشان هرچند کوتاه، اما مسیر یک عمر را روشن میکرد.[۱۱]
آیتالله بهجت و ارتباط با حضرت ولیعصر(عجل الله تعالی فرجه)
یکی از نکات مهم در زندگی ایشان، ارتباط معنوی ویژه با امام زمان (عج) بود.
در نکته های ناب و در محضر بهجت بارها اشاره شده که ایشان همواره توصیه به وظیفه محوری در زمان غیبت میکرد.
او میفرمود:
هر روز به امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) سلام بدهید؛ ایشان جواب میدهند، اما ما نمیفهمیم. [۱۲]
چنین بیاناتی نشان دهنده عمق معرفت او به مقام امامت است.
وفات و میراث ماندگار
آیت الله بهجت در سال ۱۴۳۰ق و در حالی که روزهای آخر عمر را نیز با ذکر و عبادت سپری میکرد، دعوت حق را لبیک گفت. تشییع باشکوه او در قم نشان از جایگاه عظیم معنوی و مردمی او داشت.
میراث او تنها سخنانش نیست؛ بلکه سلوک عملی اوست:
نماز اول وقت، انس با قرآن، تهجد، ترک گناه، توسل، محبت به اهل بیت(علیهم السلام)، و توجه دائم به خدا.
این مجموعه همان چیزی است که او را به عارف وارسته و الگوی بندگی در دوران معاصر تبدیل کرده است.
نظر آیت الله بهجت در مورد قمر در عقرب
مسئله قمر در عقرب از جمله مباحثی است که از دوره های کهن در فقه اسلامی مطرح بوده و در روایات اهل بیت(علیهم السلام) نیز اشاره های روشن و قابل استنادی درباره آن وجود دارد. این موضوع در نگاه عرفی مردم به عنوان زمانی که برخی کارها در آن نحوست یا کراهت دارد، شناخته شده؛ اما در نگاه فقهی و دقیق، باید به سخن معصوم(علیه السلام) و نظر فقهای بزرگ توجه کرد.
آیتالله العظمی محمدتقی بهجت فومنی (قدس سره) به دلیل جامعیت علمی و معنوی ویژه، همیشه تلاش میکردند در اینگونه مباحث، نه گرفتار افراط عوام و نه تفریط برخی بیتوجهان به روایات شوند. از همین رو دیدگاه ایشان درباره قمر در عقرب کاملاً اعتدالی، روشمند، مبتنی بر حدیث و منطبق بر احتیاط شرعی است.
منابع اصلی موضوع قمر در عقرب در روایات شیعه
ساختار دیدگاه آیت الله بهجت در این مسئله، عیناً برگرفته از روایات معتبر شیعه است. از جمله منابع اصلی:
تهذیب الأحکام، شیخ طوسی
در این کتاب روایتی از امام صادق(علیه السلام) آمده که از ازدواج در قمر در عقرب نهی شده است.[۱۳]
بحارالأنوار، علامه مجلسی:
در بخش أحکام النجوم چند روایت درباره کراهت سفر در هنگام قمر در عقرب نقل شده است.[۱۴]
مستدرک الوسائل، محدث نوری:
در این کتاب نیز باب مستقلی درباره زمان های مکروه برای انجام برخی امور آمده است.[۱۵]
منابع توصیه های دفع بلا :
احادیث فراوانی درباره آثار صدقه در دفع بلا نقل شده است.[۱۶]
آیتالله بهجت بر اساس همین نصوص حکم میکردند و هیچگاه فراتر از آنچه روایت معتبر گفته است، سخن نمیگفتند.
اصل مبنای فقهی آیتالله بهجت در موضوع قمر در عقرب
ایشان بارها تأکید کرده اند:
در باب قمر در عقرب، ملاک همان روایات اهل بیت(علیهم السلام) است. چیزی غیر از آن نداریم که به مردم بگوییم.[۱۷]
یعنی: ایشان نه موافق نادیده گرفتن روایات بودند، نه موافق تبدیل این مسئله به خرافه یا پیشگویی های بیاساس.
ملاک، نص حدیث است.
دسته بندی اعمال مکروه در قمر در عقرب
بر اساس روایات:
الف) ازدواج
امام صادق(علیه السلام) فرمودند:
من تزوج والقمر فی العقرب لم یر خیراً [۱۸]
آیتالله بهجت میفرمودند:
ازدواج در این زمان کراهت دارد؛ نه حرمت. اگر ضرورت دارد، مانعی نیست.[۱۹]
ب)سفر
طبق روایت:
من سافر والقمر فی العقرب لم یر خیراً [۲۰]
آیت الله بهجت نیز این روایت را ملاک عمل میدانستند.
ج)آغاز کارهای مهم
مانند: بنای خانه،شروع معاملات بسیار مهم، آغاز کارهای بلند مدت
این ها بر اساس جمع بندی فقها نیز مکروه دانسته شده است.
آیت الله بهجت میفرمودند:
کارهای مهم را اگر بتوانید به بعد از خروج قمر از عقرب موکول کنید، بهتر است.[۲۱]
آیت الله بهجت: نحوست حقیقی نیست؛ تبعیت از دستور معصوم است
ایشان با صراحت بیان داشتند:
نحوست از آسمان و ستاره نیست؛ ما فقط به روایت عمل میکنیم. خداوند برای امتحان بندگان نشانه هایی قرار داده است. [۲۲]
یعنی: این تأثیر، استقلالی نیست، اثر حقیقی فقط از ناحیه تقدیر الهی است، کراهت به معنای ناپسندی معنوی است، نه تأثیر فیزیکی ستارگان.
این نکته بسیار مهم است و دیدگاه ایشان را از شبه نجوم یا ستاره بینی جدا میکند.
معیار تشخیص قمر در عقرب از نگاه ایشان
ایشان محاسبات نجومی پیچیده انجام نمیدادند، اما میفرمودند:
باید به اهل خبره اعتماد کرد؛ کسانی که علم تقویم و نجوم احکامی را میشناسند.[۲۳]
یعنی: ملاک، علم است،ن ه جدول های بیاساس یا حدس
راهکارهای توصیه شده توسط آیت الله بهجت هنگام اجبار به انجام کار
اگر کسی مجبور بود در زمان قمر در عقرب به سفر برود یا ازدواج کند، ایشان چند توصیه جدی داشتند:
الف) صدقه دادن
بر اساس روایت:
الصدقة تدفع البلاء[۲۴]
ایشان میفرمودند:
صدقه قبل از شروع کار داده شود؛ اثرش عجیب است. [۲۵]
ب)خواندن آیةالکرسی هنگام آغاز کار
ایشان این ذکر را بسیار سفارش میکردند.[۲۶]
ج) ذکر یا الله، یا رحمن، یا رحیم
برای رفع نحوست احتمالی توصیه میکردند.[۲۷]
د) نیت قربت و توکل
به باور ایشان:
اگر کار برای خدا باشد، اسباب عالم در برابر نیت قربت ضعیف اند.[۲۸]
نقد افراطها و خرافه سازیها از نگاه آیتالله بهجت
ایشان بارها هشدار میدادند:
اینگونه امور حدی دارد. نباید چیزی بر آن افزود. ما همان مقدار روایت را داریم.[۲۹]
بنابراین: نسبت دادن بیماری ها، مرگ ها، شکست ها، طلاق ها و… به قمر در عقرب خرافه است، اما بیتوجهی کامل به روایات نیز نادرست است.
مرز دیدگاه ایشان بسیار روشن است:
نه غلوّ و نه انکار؛ فقط تبعیت از حدیث
جایگاه این حکم در فقه آیت الله بهجت
از آنجا که ایشان در فقه: احتیاطی، سادهگو، اهل پیروی دقیق از نصوص بودند، در استفتائات، حکم را خیلی روشن بیان میکردند:
ازدواج، سفر و کارهای مهم در قمر در عقرب مکروه است؛ اگر ضرورت دارد، مانعی ندارد. [۳۰]
این دقیق ترین جمع بندی فقهی است.
جمع بندی نهایی و جامع دیدگاه آیتالله بهجت
براساس مجموع آثار و گفته های ایشان:
- اصل قمر در عقرب از نظر روایات صحیح است.
- حکم آن کراهت است، نه حرمت.
- کراهت شامل ازدواج، سفر و آغاز کارهای مهم میشود.
- اگر ضرورت بود، با صدقه و دعا رفع میشود.
- نحوست ذاتی نیست؛ امر امتحانی الهی است.
- معیار تشخیص زمان آن، اهل خبره است.
- افراط و خرافه سازی، مذموم است.
- رعایت آن برای اهل سیر و سلوک، نوعی ادب با روایات محسوب میشود.
دعای رزق و روزی قوی و فوری از دیدگاه آیتالله بهجت
رزق و روزی در آموزه های اسلامی تنها به پول و دارایی محدود نمیشود، بلکه شامل سلامتی، برکت در زندگی، آرامش قلب، حل گرفتاری ها و گشایش امور نیز میگردد. آیت الله العظمی محمدتقی بهجت فومنی، مرجع بزرگ و عارف وارسته، رزق را یکی از نمونه های مهم آزمایش الهی و سنجش تقوا میدانستند و همواره تأکید میکردند:
رزق واقعی از سمت خدا است و انسان باید با پاکی نیت، تلاش و توکل بر خدا، آن را طلب کند.[۳۱]
بنابراین، دعاهای رزق از نگاه ایشان نه یک کار جادوگونه بلکه ادعیه ای برای نزدیکی به خدا و جلب رحمت او است.
مبانی فقهی و اعتقادی آیت الله بهجت درباره رزق
آیتالله بهجت اعتقاد داشتند که گشایش رزق و روزی به سه عامل اصلی بستگی دارد:
- توکل حقیقی بر خدا
- پاکی لقمه و ترک حرام
- تداوم در ذکر و دعا
ایشان میفرمودند:
اگر کسی لقمه حرام نخورد، نماز و دعا را ترک نکند و به خدا توکل داشته باشد، هیچ تنگدستی واقعی او را تهدید نمیکند.[۳۲]
این دیدگاه کاملاً با روایات اهل بیت (علیهم السلام) همخوانی دارد. امام صادق(علیه السلام) فرموده اند:
إن الله عز وجل یغنی عبده بتقواه [۳۳]
قویترین دعاهای رزق از نگاه آیتالله بهجت
الف)آیه: وَمَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَل لَهُ مَخْرَجاً وَیَرْزُقْهُ مِنْ حَیثُ لَا یَحتَسِبُ[۳۴]
آیت الله بهجت این آیه را کلید گشایش رزق و رفع گرفتاری ها میدانستند:
خواندن این آیه با حضور قلب و فکر باز، یکی از قوی ترین روش ها برای رسیدن به روزی حلال و برکت است.[۳۵]
ب)ذکر یا رزاق و یا، یا رازق
ایشان این ذکر را به صورت مستمر توصیه میکردند:
حداقل صد بار در روز، به خصوص بعد از نماز صبح و مغرب این ذکر را تکرار کنید. این ذکر روزی را از جایی میآورد که گمان نمیکنید.[۳۶]
پ)این ذکر مطابق قرآن است
إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِینِ
ت)دعای امام صادق(علیه السلام) برای رزق
آیتالله بهجت دعای زیر را بسیار توصیه میکردند:
یا خَیرَ المَسؤولین وَ یا خَیرَ المُعطین، ارزُقنی وَ ارزُق عیالی مِن فَضلِکَ الواسِع[۳۷]
ایشان میفرمودند:
این دعا، به ویژه در تنگدستی ها و نیاز فوری، بسیار مؤثر است و روزی را باز میکند.
ج) دعای یا مَن تُحلُّ به عقَد المکارِه از صحیفه سجادیه
این دعا یکی از قوی ترین دعاها برای گشایش امور و رزق فوری است:
خواندن مکرر این دعا مشکلات مالی و گرفتاری های شغلی را باز میکند. [۳۸]
متن آغازین دعا:
یا مَن تُحَلُّ بِهِ عُقَدُ المَکارِهِ
د) دعای حضرت خضر(علیه السلام) برای رفع تنگی رزق
دعای خضر پیغمبر که امیر المؤمنین علیه السّلام آن را به کمیل که از خواصّ اصحاب شان بودند آموختند.
دعای کمیل که از حضرت علی (ع) نقل شده و به کمیل بن زیاد آموزش داده شده است، از برترین و پرمحتواترین ادعیه شب جمعه محسوب میشود. این دعا سرشار از مضامین توحیدی، عرفانی و توبهمحور است و در منابع اسلامی تأکید فراوانی بر تلاوت آن در شب جمعه شده است. اهل معرفت معتقدند که شب جمعه بهترین فرصت برای ارتباط عمیق با پروردگار و پاکسازی قلب از آلودگیهای دنیوی است، و دعای کمیل ابزاری نیرومند برای این هدف به شمار میرود.
از دیدگاه روایات اهل بیت (ع)، شب جمعه زمانی برای اجابت دعا و بارش رحمت الهی است. خواندن دعای کمیل در این شب باعث تطهیر روح، تلطیف دل و افزایش معرفت الهی میشود. بسیاری از علما و عارفان، این دعا را در زمره برترین وسایل تقرب به خداوند دانستهاند و معتقدند که استمرار در خواندن آن، اثر تربیتی و ایمانی عمیقی در انسان میگذارد.[۳۹]
یکی از مهمترین ویژگیهای دعای کمیل، تمرکز ویژه آن بر طلب مغفرت و تضرع به درگاه خداوند است. عبارات گوناگون این دعا با لحنی خاشعانه به بیان گناهان، ضعفهای انسانی و امید به بخشش الهی میپردازد. از همین رو، این دعا به عنوان یکی از مؤثرترین وسایل برای آمرزش گناهان در منابع دینی شناخته شده است. هرکس با توجه، حضور قلب و شناخت معانی آن را بخواند، گام بزرگی در مسیر توبه و بازگشت به رحمت الهی برمیدارد.
علاوه بر استغفار، دعای کمیل راهی برای طلب نجات از مشکلات و گرفتاریهای دنیوی نیز هست. در بخشهایی از این دعا، انسان از خداوند میخواهد تا بلاها را دفع کرده، نعمتها را حفظ و درهای خیر را به سوی او بگشاید. بسیاری از بزرگان دین تجربه کردهاند که خواندن مستمر دعای کمیل، در باز شدن گرهها و حل مشکلات زندگی بسیار اثرگذار بوده و نوعی آرامش درونی و اعتماد به الطاف پروردگار به همراه دارد.
ایشان میفرمودند:
این دعا را هنگام مواجهه با گرفتاری مالی بخوانید؛ اثر آن سریع و محسوس است.
استغفار و صدقه؛ دو کلید گشایش رزق
آیت الله بهجت استغفار را «کلید رزق حلال» میدانستند:
حداقل صد بار استغفار با توجه قلبی روزانه، گشایش رزق را به دنبال دارد.[۴۰]
همچنین صدقه دادن را برای رفع بلا و افزایش رزق توصیه میکردند:
صدقه قبل از انجام کار مهم، رزق، بسیار مؤثر است. [۴۱]
نماز جعفر طیار و سوره واقعه
الف) نماز جعفر طیار
آیت الله بهجت این نماز را نماز برکت مینامیدند:
نماز جعفر طیار را ترک نکنید. این نماز برای گشایش رزق و برکت در زندگی فوق العاده است. [۴۲]
ب) تلاوت سوره واقعه
ایشان میفرمودند:
خواندن سوره واقعه هر شب با حضور قلب و تدبر، یکی از بهترین اسباب رزق و روزی حلال است.[۴۳]
نکات سلوکی آیتالله بهجت درباره رزق فوری و قوی
- پاکی لقمه: پرهیز از حرام، اولویت دارد.
- تداوم در دعا و ذکر: به صورت روزانه و با حضور قلب.
- توکل واقعی: باور داشته باشید که رزق از جانب خدا میآید.
- استغفار و صدقه: هم برای گشایش فوری و هم برای برکت طولانی.
- دعای مستمر از قرآن و روایات: شامل دعاهای صحیفه، امام صادق(علیه السلام) و دعاهای مجرب.
- انجام کارها با نیت قربت: تنها دعا کافی نیست، تلاش همراه با توکل الزامی است.
بر اساس آموزه های آیتالله بهجت:
رزق واقعی شامل مال، برکت، آرامش و گشایش در امور است.
قویترین دعای رزق ترکیبی از آیات قرآن، دعاهای اهل بیت (علیهم السلام)، ذکر و استغفار است.
صدقه، نماز جعفر طیار و خواندن سوره واقعه، بخش جداییناپذیر رزق فوری و قوی است.
پاکی قلب و لقمه، توکل و تلاش عملی، شرط اصلی تحقق گشایش است.
نماز استغاثه به حضرت زهرا(سلام الله علیها) از دیدگاه آیت الله بهجت
استغاثه به اهل بیت(علیهم السلام) به ویژه حضرت زهرا(سلام الله علیها)، یکی از شاخص ترین عبادات در زندگی معنوی شیعیان به شمار میآید. آیت الله العظمی محمدتقی بهجت (قدس سره) معتقد بودند که این نوع نماز و دعا تنها یک عبادت ظاهری نیست، بلکه راهی برای تقویت توکل، رسیدن به آرامش قلب و گشایش مشکلات فردی و اجتماعی است.
ایشان نماز استغاثه را وسیله ای برای ارتباط مستقیم با حضرت زهرا(سلام الله علیها) و واسطه شدن ایشان برای رسیدن به حاجات مؤمنان میدانستند و فرموده اند:
هرگاه گرفتاری و تنگنا پیش آمد، به فاطمه زهرا(سلام الله علیها) استغاثه کنید؛ ایشان وسیله ای برای گشایش است و قلب انسان را آرام میکند.[۴۴]
مبانی شرعی و روایی نماز استغاثه به حضرت زهرا (سلام الله علیها)
نماز استغاثه به حضرت زهرا(سلام الله علیها) بر اساس منابع معتبر شیعه، مستحب و برای رفع گرفتاری ها، دفع بلا، افزایش رزق و حل مشکلات فردی و اجتماعی توصیه شده است.
منابع معتبر روایی
- وسائلالشیعه، کتاب الدعاء
امام صادق(علیه السلام) فرموده اند:
هرگاه در گرفتاری شدید قرار گرفتید، به فاطمه زهرا(سلام الله علیها) تمسک جویید و از او استغاثه کنید.[۴۵]
- مفاتیح الجنان، بخش ادعیه و نمازها
نماز استغاثه به حضرت زهرا(سلام الله علیها) برای رفع گرفتاری ها و مشکلات توصیه شده است.
- صحیفه سجادیه، دعاهای گشایش مشکلات
برخی دعاهای مخصوص برای استغاثه و رفع گرفتاری های شدید به حضرت زهرا(سلام الله علیها) آمده است.
آیت الله بهجت همواره این منابع را به شاگردان خود منتقل میکردند و توصیه مینمودند که استغاثه به حضرت زهرا(سلام الله علیها) با اخلاص و حضور قلب انجام شود.
اهمیت حضور قلب و خلوص نیت
یکی از شاخص ترین نکات در آموزه های ایشان، تأکید بر حضور قلب و اخلاص در نماز استغاثه بود. ایشان فرمودهاند:
نماز و دعا بدون حضور قلب، اثر واقعی ندارد. قلب باید به شدت احساس نیاز کند و توسل با تمام وجود باشد.[۴۶]
شرایط روحی و قلبی نماز استغاثه:
- پاکی قلب و نیت خالص: ترک گناه و پاکی نیت شرط اصلی است.
- تمرکز و حضور کامل: چشم و ذهن باید به حضور در نماز معطوف باشد.
- بیان حاجت مشخص: نیاز خود را با صدق قلبی مطرح کنید.
- استغفار پیش از نماز: پاک شدن دل و زبان، اثر دعا را افزایش میدهد.
زمان، تعداد رکعتها و ترتیبات نماز
آیت الله بهجت فرموده اند:
دو یا چهار رکعت برای حاجت کافی است؛ مهم حضور قلب و خلوص نیت است.[۴۷]
زمان های مناسب: شب یا روز، به ویژه هنگام گرفتاری های شدید، در مواقع نیاز فوری یا سختی های غیرقابل تحمل ایشان تاکید میکردند که پشتکار و استمرار در نماز استغاثه بسیار مهم است.
در ابتدای دستور این نماز گفته شده: هرگاه به درگاه خداوند مهربان حاجتی داشتی که از شدت آن سینهات تنگ شد، این نماز را بجای آور. شیخ عباس قمی رحمه الله در مفاتیح الجنان برای اقامه این نماز دو روش ذکر کرده است؛
روش اول خواندن نماز استغاثه به حضرت زهرا(س)
- نیت دو رکعت نماز استغاثه کنید.
- ابتدا دو رکعت نماز به کیفیت نماز صبح بخوانید.
- پس از پایان نماز، سه مرتبه تکبیر «الله اکبر» بگو و سپس تسبیحات حضرت زهرا سلام الله را بخوانید: (سی و چهار مرتبه الله اکبر، سی و سه مرتبه الحمدلله، سی و سه مرتبه سبحان الله)
- سپس به سجده می روی و صد بار می گویید: «یا مَوْلاتی یا فاطِمَهُ اَغیثینی»؛ ای سرپرستم ای فاطمه به فریادم برس.
- سپس، جانب راست صورتت را بر زمین بگذار و همان ذکر را صد بار تکرار کنید.
- مجدد به سجده رفته و ۱۰۰ مرتبه همان ذکر را تکرار کنید.
- سپس جانب چپ صورتت را بر زمین بگذار و صد بار دیگر، همان ذکر را تکرار کنید.
- پس از آن، دوباره به سجده برو و اینبار ۱۱۰ مرتبه، همان ذکر را بگو و حاجات خود را بیان کنید، ان شاءالله که برآورده شود.
روش دوم کیفیت نماز استغاثه به حضرت زهرا(س)
شیخ طبرسی رحمه الله در کتاب ارزشمند مکارم الاخلاق، شیوه ی دیگری برای نماز استغاثه به حضرت زهرا سلام الله بیان کرده است که تفاوت اندکی با روش اول دارد:
- نیت دو رکعت نماز استغاثه کنید.
- ابتدا یک نماز دو رکعتی مانند نماز صبح میخوانید.
- سپس سجده می کنی و صد بار می گویی: «یا فاطمه»
- سپس جانب راست صورتت را بر زمین میگذاری و صد بار ذکر «یا فاطمه» را زمزمه میکنی.
- پس از آن جانب چپ صورت خود را بر زمین میگذاری و دوباره صد بار «یا فاطمه» می گویی.
- سپس دوباره به سجده میروی و این بار صد و ده مرتبه همان ذکر را زمزمه میکنی.
- سپس این دعا را میخوانی : «یا آمِناً مِنْ کُلِّ شَیْی ءٍ وَ کُلُّ شَیْی ءٍ مِنْکَ خآئِفٌ حَذِرٌ اَسْئَلُکَ بِاَمْنِکَ مِنْ کُلِّ شَیْءٍ وَ خَوْفِ کُلِّ شَیْءٍ مِنْکَ اَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ [و آلِ محمدٍ] وَ اَنْ تُعْطِیَنی اَماناً لِنَفْسی وَ اَهْلی وَ مالی وَ وَلَدی حَتّی لا اَخافَ اَحَداً وَ لا اَحْذَرَ مِنْ شَیْءٍ اَبَدَاً اِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْی ءٍ قَدیرٌ»
ای بی هراس و بیم از هرچیز، که همه چیز از تو هراسان و برحذر است، از تو میخواهم به حق ایمنیات از هرچیز، و هراس هرچیز از تو، اینکه بر محمّد صلی الله [و آل محمد] درود فرستی و ایمنی به من عطا کنی، برای خود و خاندان و دارایی و فرزندانم، تا از احدی نهراسم، و هرگز از چیزی حذر نکنم، به یقین که تو بر هرچیز توانایی.
نماز استغاثه حضرت زهرا سلام الله علیها برای حل مشکل ازدواج
نماز دیگری با این عنوان در منابع دیگر آمده که به این شرح است؛
این روش از نماز استغاثه حضرت زهرا سلام الله برای حل مشکل ازدواج، توصیه شده است و کیفیت خواندن آن به این شرح است:
- دو رکعت نماز که در رکعت اول پس از خواندن سوره حمد ۱۰۰ مرتبه سوره قدر
- و در رکعت دوم پس از قرائت سوره حمد ۱۰۰ مرتبه سوره توحید را بخوانید.
- پس از پایان نماز، بهتر است که این دعا خوانده شود :
«سُبْحَانَ ذِی الْعِزِّ الشَّامِخِ الْمُنِیفِ، سُبْحَانَ ذِی الْجَلاَلِ الْباذِخِ الْعَظِیمِ، سُبْحَانَ ذِی الْمُلْکِ الْفَاخِرِ الْقَدِیمِ، سُبْحَانَ مَنْ لَبِسَ الْبَهْجَهَ وَالْجَمَالَ، سُبْحَانَ مَنْ تَرَدّی بِالنُّورِ وَالْوَقَارِ، سُبْحَانَ مَنْ یَرَی أَثَرَ النَّمْلِ فِی الصَّفَا، سُبْحَانَ مَنْ یَرَی وَقْعَ الطَّیْرِ فِی الْهَوَاءِ، سُبْحَانَ مَنْ هُوَ هَکَذَا لَاهَکَذَا غَیْرُهُ.»
پاک و منزّه است آن خدایی که دارای عزت و شکوه شامخ و بلند است، پاک و منزّه است خدایی که صاحب جلالت وعظمت بلندمرتبه است، پاک و منزّه است آن خدایی که مالک پرافتخار دیرینه است، پاک و منزّه است آنکه پوشش خرّمی و زیبایی به بر دارد، پاک و منزّه است آنکه در پوششی از نور و وقار است، پاک و منزّه است آن خدایی که ردّ پای مورچه را بر سنگ سخت میبیند، پاک و منزّه است آن خدایی که مسیر پرواز پرنده را در هوا مشاهده میکند، پاک و منزّه است آن خداییکه فقط او چنین است و جز او کسی چنین نیست.
- سپس حاجت خود را درخواست کنید.
زمان خواندن این نماز
بهترین زمان خواندن این نماز را، روز جمعه دانسته اند اما همانطور که در مقدمه ی این نماز ذکر شده است، هر وقت که حاجتی داشتی و سینه ات از شدت آن تنگ شد، می توانی این نماز را به جای آوری.[۴۸]
آثار و فواید نماز استغاثه از دیدگاه آیتالله بهجت
آیت الله بهجت بارها تأکید داشتند که نماز استغاثه آثار متعددی دارد:
- آرامش قلبی و رفع اضطراب: نماز استغاثه قلب را آرام میکند و استرس و نگرانی را کاهش میدهد.
- گشایش مشکلات مالی و خانوادگی: بسیاری از شاگردان ایشان تجربه کردهاند که مشکلات مالی و اجتماعی با این نماز حل شده است.
- تقویت توکل و ایمان: نماز استغاثه، ایمان را افزایش داده و توکل واقعی را تقویت میکند.
- حل مشکلات شغلی و تحصیلی: گشایش رزق و روزی در زندگی فردی و کاری دیده شده است.
ارتباط نماز استغاثه با دیگر عبادات
آیتالله بهجت تأکید میکردند: این نماز نباید جایگزین نمازهای واجب شود. همراهی با صدقه، استغفار و تلاوت قرآن، اثر آن را افزایش میدهد. توسل به اهل بیت(علیهم السلام) و ذکر آنها، راهی برای تقویت روح و قلب است.
توصیه های عملی برای خواندن نماز استغاثه
- شروع با بسم الله و نیت خالص
- قرائت حمد و سوره با حضور قلب
- ذکر حاجت و نیاز با توجه کامل
- ختم نماز با صلوات بر حضرت زهرا(سلام الله علیها) و پیامبر(صلی الله علیه و آله)
- تداوم و پشتکار: ایتالله بهجت میفرمودند:
یک بار خواندن کافی نیست؛ استمرار و پشتکار، کلید اثرگذاری است.[۴۹]
تجربه عملی شاگردان آیتالله بهجت
بسیاری از شاگردان ایشان نقل کرده اند: کسانی که با نیت خالص و اخلاص این نماز را خوانده اند، مشکلات مالی، خانوادگی و شغلی آن ها رفع شده است، اثر آن معمولاً در کوتاه مدت محسوس است، اما استمرار در خواندن و توجه قلبی، اثر طولانی مدت دارد.
ارتباط نماز استغاثه با رزق و روزی
آیت الله بهجت معتقد بودند که: نماز استغاثه، همراه با دعاهای رزق و ذکر یا رزاق ، یکی از قوی ترین روش های گشایش روزی و رزق فوری است، پاکی لقمه، صدقه و استغفار، اثر این نماز را چندین برابر میکند.
از دیدگاه آیتالله بهجت:
- نماز استغاثه به حضرت زهرا(سلام الله علیها) راه قوی و مؤثر برای گشایش مشکلات و رفع گرفتاری ها است.
- کلید اثرگذاری: حضور قلب، نیت خالص، توکل واقعی، و ترک گناه.
- استمرار مهم است.
- ادعیه و صلوات همراه با نماز، اثر آن را چند برابر میکند.
- این نماز ارتباط معنوی انسان با اهل بیت(علیهم السلام) را تقویت و قلب را آرام میکند.
- نماز استغاثه باید همراه با عبادات واجب، صدقه و استغفار باشد تا اثر واقعی داشته باشد.
آیت الله بهجت میفرمودند:
استغاثه به حضرت زهرا(سلام الله علیها) وسیله ای الهی است؛ انسان با اخلاص و ایمان میتواند به هر حاجت و مشکلی برسد.[۵۰]
طریقه خواندن نماز شب از نظر آیت الله بهجت
نماز شب، یا صلاةاللیل، یکی از والاترین عبادات و مظاهر بندگی خالصانه در اسلام و سلوک عرفانی اهل بیت(علیهم السلام) است. آیت الله العظمی محمدتقی بهجت (قدس سره) این نماز را کلید تقرب به خدا، پاکی قلب و رفع مشکلات مادی و معنوی میدانستند و معتقد بودند:
نماز شب، مهم ترین وسیله برای رسیدن به حضور قلب و آرامش دل است. انسان در سکوت شب با خدای خود خلوت میکند و اثرات معنوی و رزقی آن فراتر از تصور است. [۵۱]
ایشان نماز شب را ابزاری برای تربیت نفس، زدودن غفلت، و افزایش ایمان و توکل معرفی میکردند و بر اهمیت ادامه و پشتکار در انجام آن تأکید داشتند.
اهمیت نماز شب از دیدگاه آیتالله بهجت
جایگاه معنوی:
آیت الله بهجت نماز شب را یکی از عبادات خاص اهل تقوا میدانستند که اثرات زیر را دارد:
تقرب به خدا و اهل بیت(علیهم السلام): نماز شب رابطه انسان با خدا و اهل بیت را مستحکم میکند.
ایشان فرمودهاند: بنده ای که نماز شب میخواند، قلبش به خدا نزدیک میشود و واسطه اهل بیت(علیهم السلام) برای او باز میشود.[۵۲]
پاکی و تهذیب نفس: خواندن نماز شب موجب تهذیب اخلاق و زدودن غفلت از دل میشود.
رفع مشکلات و گرفتاری ها:
نماز شب مشکلات مالی و روحی را باز میکند و انسان را به آرامش قلبی میرساند.[۵۳]
آثار دنیوی و رزق: نماز شب نه تنها اثر معنوی دارد بلکه در گشایش رزق، روزی و مشکلات اقتصادی نیز مؤثر است.
ایشان میفرمودند: شاگردانم دیدهاند کسانی که مستمر نماز شب میخوانند، مشکلات مالی آن ها حل میشود و رزق حلال بر آنان نازل میشود.[۵۴]
این اثر با پاکی لقمه، صدقه، و استغفار چند برابر میشود.
زمان مناسب نماز شب
آیت الله بهجت زمان نماز شب را به شکل زیر توصیه میکردند:
- یک سوم آخر شب: بهترین و مؤثرترین وقت برای نماز شب است.
- نیمه شب یا اوایل شب: جایز است، اما اثر حضور قلب کمتر است.
- ساعتهای نزدیک اذان صبح: ثواب زیادی دارد و قلب انسان در بهترین حالت آرامش و توجه است.
اگر کسی توانست تمام شب را بیدار بماند و نماز بخواند، بسیار عالی است، اما حتی دو رکعت در یک سوم آخر شب نیز بسیار ارزشمند است. [۵۵]
تعداد رکعتها و ترتیب خواندن
نحوه خواندن نماز شب، آثار و برکات آن و نماز شب از دیدگاه قرآن،احادیث و بزرگان
آیت الله بهجت تعداد رکعتهای نماز شب را محدود نکردهاند اما توصیه میکردند:
چگونه نماز شب بخوانیم؟
کیفیت نماز شب چگونه است؟ نماز شب دارای ۱۱ رکعت بوده و از سه بخش: ۴ نماز دو رکعتی به نیت نماز شب، ۱ نماز دو رکعتی به نیت نماز شَفع و ۱ نماز یک رکعتی به نیت نماز وِتر، تشکیل می شود.
نماز شب یا نافله شب
۱: در بخش اول ۴ نماز دو رکعتی و به مانند نماز صبح خوانده میشود فقط هنگام نیت میگوییم: دو رکعت نماز شب می خوانم قربه الی الله
نماز شفع
۲: نماز شفع را پس از خواندن چهار نماز دو رکعتی به صورت ذیل می خوانیم: ابتدا نیت می کنیم که ۲ رکعت نماز شَفْعْ می خوانم قربه الی الله، در باقی اعمال نماز بجای سوره توحید در رکعت اول سوره ناس و در رکعت دوم سوره فلق را می خوانیم.(طبق نظر برخی از فقها و مراجع بنا به احتیاط واجب نماز شفع بدون قنوت خوانده شود)
نماز وتر
۳: پس از خواندن نماز شفع نوبت به نماز یک رکعتی وتر می رسد. در نیت این نماز می گوییم یک رکعت نماز وتر می خوانم قربه الی الله، سپس حمد، سه مرتبه توحید و یک مرتبه سوره فلق و یک مرتبه سوره ناس را می خوانیم.
پس از خواندن سوره ها نوبت به قنوت میرسد و در قنوت مستحب است، چهل بار ( اَللّهُمَّ اِغْفِر لِلْمومِنینَ وَ اَلْمومِناتْ وَ اَلْمُسلِمینَ وَ اَلْمُسلِماتْ ) را بگوییم و یا برای ۴۰ فرد مومنی که می شناسیم طلب استغفار کنیم. سپس ۷۰ بار ذکر: اَسْتَغْفِرُ اللهَ رَبی وَ اَتُوبُ اِلَیه و سپس ۷ بار: هذا مَقامُ الْعائِذِ بِکَ مِنَ اَلْنار و نهایتا ۳۰۰ مرتبه ذکر: اَلْعَفو بگوییم.
پس از قنوت مانند باقی نماز ها رکوع و سجود و تشهد و سلام خوانده و از درگاه خداوند طلب آمرزش گناهانمان کنیم.[۵۶]
شرایط روحی و اخلاقی
آیت الله بهجت شرایط زیر را برای اثرگذاری نماز شب ضروری میدانستند:
- خلوص نیت و حضور قلب: بدون توجه به خدا، نماز شب تأثیر واقعی ندارد.
- پاکی لقمه و ترک گناه: شرط مهم برای اثرگذاری معنوی و رزق حلال.
- تداوم و پشتکار: حتی یک رکعت در شب بهتر از ترک کامل است.
- توسل به اهل بیت(علیهم السلام): توسل موجب برکات معنوی و مادی میشود.
ایشان فرمودهاند:
نماز شب مانند چراغی است که دل را روشن میکند و انسان را به آرامش میرساند.[۵۷]
تجربه عملی ش اگردان آیت الله بهجت
شاگردان نقل کرده اند کسانی که با اخلاص نماز شب خوانده اند، مشکلات مالی، خانوادگی و شغلی آن ها حل شده است.
اثر نماز شب معمولاً در کوتاه مدت مشاهده میشود، اما استمرار و حضور قلب آن را چندین برابر میکند.
ارتباط نماز شب با رزق و دعا
نماز شب، همراه با دعاهای رزق، ذکر یا رزاق و استغفار، یکی از قوی ترین روش های گشایش رزق و روزی حلال است.
آیتالله بهجت فرمودهاند:
نماز شب و ذکر همراه با آن، رزق انسان را از جایی میرساند که گمان نمیکند. [۵۸]
نکات عملی آیتالله بهجت برای نماز شب
- حداقل دو رکعت در یک سوم آخر شب خوانده شود.
- استغفار قبل از نماز شب اثر آن را چند برابر میکند.
- استمرار و پشتکار، کلید اصلی ثواب و اثرگذاری است.
آیت الله بهجت فرمودهاند:
نماز شب، کلید همه گشایش ها و آرامش دل هاست. آن را ترک نکنید و با اخلاص بخوانید.[۵۹]
آیت الله بهجت و سیر و سلوک عملی
آیتالله العظمی محمدتقی بهجت (قدس سره) به عنوان یکی از بزرگترین عرفای دوران معاصر، نه تنها در فقه و اصول بلکه در سیر و سلوک عملی نیز الگویی بی بدیل برای شاگردان و مریدان خود بود. ایشان معتقد بودند:
سیر و سلوک عملی، راه رسیدن به قرب الهی و تزکیه نفس است؛ بدون عمل، علم و عبادت هیچ فایدهای ندارد. [۶۰]
ایشان تأکید داشتند که علم بدون عمل و عبادت بدون حضور قلب، هیچ ارزشی ندارد و سلوک واقعی به معنای حرکت همزمان قلب، زبان و عمل در مسیر خداست.
تعریف سیر و سلوک عملی از دیدگاه آیت الله بهجت
شیخ بهجت سیر و سلوک عملی را به معنای حرکت در مسیر رشد معنوی و اخلاقی با بهرهگیری از عبادات، اخلاق و مراقبت از نفس تعریف میکردند. این مسیر شامل سه محور اصلی است:
- تزکیه نفس و دوری از گناه
- پشتکار در عبادات و دعاهای مستحب
- اخلاص و حضور قلب در تمامی اعمال
ایشان فرمودهاند:
بندگی واقعی یعنی کسی که دل و زبان و عملش با هم هماهنگ است و تمام کارهایش برای خدا و با اخلاص باشد. [۶۱]
اهمیت سیر و سلوک عملی
اهمیت معنوی:
آیت الله بهجت سلوک عملی را راه اصلی رسیدن به قرب الهی و تهذیب نفس میدانستند:
-
- تقرب به خدا و اهل بیت (علیهم السلام): سلوک عملی باعث اتصال قلب انسان به خدا و اهل بیت میشود.
-
- تزکیه اخلاقی و رفتاری: انسان با سلوک عملی از رذائل اخلاقی مانند حسد، کینه و خودخواهی دور میشود.
- رفع غفلت و توجه به آخرت: سلوک عملی موجب میشود انسان همواره یاد مرگ و قیامت باشد.
هر کسی که در مسیر سلوک عملی باشد، قلبش روشن و آرام است و حتی در مشکلات زندگی دچار اضطراب نمیشود. [۶۲]
اهمیت دنیوی و اجتماعی:
آیت الله بهجت معتقد بودند که سلوک عملی تنها مختص عبادات شخصی نیست، بلکه اثرات دنیوی و اجتماعی نیز دارد:
- گشایش امور مالی و رزق حلال
- تقویت روابط اجتماعی و اخلاقی با دیگران
- ایجاد آرامش در زندگی خانوادگی و اجتماعی
کسی که مسیر سلوک عملی را طی میکند، هم مشکلات دنیایی او حل میشود و هم به قرب الهی میرسد. [۶۳]
مراحل سیر و سلوک عملی
مراقبه و محاسبه نفس:
آیت الله بهجت توصیه میکردند که انسان روزانه خود را محاسبه کند:
- بررسی اعمال روزانه
- بازبینی گناهان و خطاها
- تصمیم برای اصلاح و ترک گناهان
محاسبه نفس چراغی است که مسیر سلوک را روشن میکند و انسان را به سمت رشد معنوی هدایت مینماید. [۶۴]
مراقبت از زبان و قلب:
ایشان زبان و قلب را دو ابزار مهم برای رشد معنوی میدانستند:
- زبان: باید از غیبت، تهمت، دروغ و سخن بیهوده پرهیز کند.
- قلب: باید از حسد، کینه و خودخواهی پاک باشد و متوجه خدا باشد.
اگر زبان و قلب پاک باشند، عبادات اثر واقعی خود را نشان میدهند. [۶۵]
توکل و توسل:
آیت الله بهجت تأکید داشتند که سلوک عملی بدون توکل به خدا و توسل به اهل بیت(علیهم السلام) ناقص است:
- توکل: ایمان به اینکه نتیجه اعمال به دست خداست.
- توسل: مراجعه به اهل بیت (علیهم السلام) برای شفاعت و کمک در مسیر رشد معنوی.
انسان با توکل و توسل، قلب خود را آرام میکند و مسیر سلوک را با اطمینان طی میکند.[۶۶]
نقش عبادات در سلوک عملی
آیت الله بهجت عبادات را وسیله تزکیه و تقرب میدانستند، نه صرفاً انجام واجبات:
- نماز شب: کلید سیر و سلوک و آرامش قلب.
- استغفار و دعا: پاکسازی دل و رفع گرفتاریها.
- صدقه و نیکوکاری: تمرین عملی بندگی و دوری از حب دنیا.
- تلاوت قرآن: روشنایی دل و هدایت نفس.
نماز، دعا و صدقه ستون های اصلی سلوک عملی هستند؛ اگر اینها نباشند، علم و عبادت فایدهای ندارد.[۶۷]
سادهزیستی و پرهیز از دنیا
آیت الله بهجت معتقد بودند که ساده زیستی و پرهیز از تجملات دنیا بخش مهمی از سلوک عملی است:
- زندگی ساده موجب تمرکز بیشتر بر خدا میشود.
- دوری از تجمل و دنیاپرستی، دل را از تعلقات دنیوی پاک میکند.
هر چه تعلق انسان به دنیا کمتر باشد، سیر او به سوی خدا سریعتر و روانتر است.[۶۸]
یاد مرگ و آخرت
آیت الله بهجت همواره به شاگردان خود یادآوری میکردند:
- یاد مرگ: انسان را از گناه باز میدارد.
- یاد قیامت: باعث تهذیب نفس و افزایش اخلاص میشود.
انسانی که همواره یاد مرگ و قیامت باشد، سلوک عملی او واقعی و پایدار است. [۶۹]
تجربه عملی شاگردان آیتالله بهجت
- بسیاری از شاگردان نقل کرده اند که با پیروی از توصیه های سلوکی ایشان، هم آرامش روحی یافتند و هم مشکلات زندگی شان کاهش یافت.
- اثر سلوک عملی تنها با حضور قلب، اخلاص و توکل واقعی نمایان میشود.
آثار و برکات سیر و سلوک عملی
آرامش قلب و ذهن:
شاگردان آیت الله بهجت تجربه کرده اند که با رعایت توصیه های ایشان، اضطراب و دلواپسیها کاهش مییابد و قلب آرام میشود.
گشایش امور دنیوی و معنوی:
مشکلات مالی، خانوادگی و شغلی با رعایت اصول سلوک عملی کاهش مییابد.
افزایش توکل و صبر:
تمرین های سلوکی باعث افزایش اعتماد به خدا و صبر در مشکلات میشود.
رشد معنوی و قرب الهی:
کسی که مسیر سلوک عملی را ادامه دهد، به درجات بالای معنویت و تقرب به خدا میرسد.
ساده زیستی و پرهیز از دنیا: تمرکز بر آخرت و قرب الهی.
- یاد مرگ و قیامت: ابزار تهذیب نفس و افزایش اخلاص.
- صبر و شکیبایی در مشکلات: ایمان به وعدههای الهی.
جمع بندی جامع از دیدگاه آیتالله بهجت:
- سیر و سلوک عملی، اساس بندگی واقعی است.
- خلوص نیت و حضور قلب شرط اثرگذاری اعمال است.
- عبادات، استغفار و صدقه ستون های اصلی سلوک عملی هستند.
- توکل و توسل مسیر رشد معنوی را هموار میکند.
- پاکی قلب و زبان، سادهزیستی و دوری از تعلقات دنیا زمینه رسیدن به قرب الهی را فراهم میساز..
- اثرات عملی سلوک: آرامش قلب، گشایش امور، افزایش توکل و صبر.
- سلوک عملی نه تنها انسان را به مقام قرب الهی میرساند، بلکه اثرات دنیوی و اجتماعی نیز دارد.
آیت الله بهجت فرمودهاند:
سیر و سلوک عملی یعنی انسانی که هر حرکتش، هر نفسش و هر ذکرش برای خدا باشد. چنین انسانی به همه مقاصد دنیا و آخرت میرسد. [۷۰]
[۱] - خاطرات خانواده، دفتر فرهنگی بهجت، فصل آغاز زندگی
[۲] - نقلهای شاگردان قاضی، جلسه ۶
[۳] - در محضر بهجت، ج۱، بخش تهجد
[۴] - وسائلالشیعه، ج۴، کتاب الصلاة، باب استحباب صلاة اللیل
[۵] - پرسشها و پاسخها، مدخل سلوک عملی
[۶] - نکتههای ناب، نکته ۱۲۱
[۷] - نهجالبلاغه، حکمت ۲۲۹
[۸] - در محضر بهجت، ج۲، بخش فقه و احتیاط
[۹] - مجله معارف فقهی، گفتوگو با آیتالله مصباح
[۱۰] - خاطرات شاگردان آیتالله بهجت، فصل زهد و سادهزیستی
[۱۱] - گزارشهای دفتر فرهنگی بهجت، بخش جلسات عمومی
[۱۲] - نکتههای ناب، نکته ۲۶۵
[۱۳] - تهذیب الأحکام، ج۷، باب زیادات النکاح، روایت ۹
[۱۴] - بحارالأنوار، ج۵۹، باب «أحکام النجوم»، روایت ۲۰ و ۲۱
[۱۵] - مستدرک الوسائل، ج۱۴، باب الأوقات المنهی عنها
[۱۶] - الکافی، کلینی، ج۴، باب الصدقة، روایت ۳؛ و روایات متعدد دیگر
[۱۷] - پرسشها و پاسخها، دفتر آیتالله بهجت، مدخل قمر در عقرب
[۱۸] - تهذیب الأحکام، ج۷، باب زیادات النکاح
[۱۹] - در محضر بهجت، ریشهری، ج۲، باب استفتائات
[۲۰] - بحارالأنوار، ج۵۹، روایت ۲۱
[۲۱] - نکتههای ناب، نکته ۱۸۹
[۲۲] - در محضر بهجت، ج۱، بخش بیانات معنوی
[۲۳] - استفتائات شفاهی شاگردان، دفتر فرهنگی بهجت
[۲۴] - الکافی، ج۴، باب الصدقة
[۲۵] - نکتههای ناب، نکته ۹۳
[۲۶] - پرسشها و پاسخها، مدخل دفع نحوست
[۲۷] - نکتههای ناب، نکته ۹
[۲۸] - در محضر بهجت، ج۱، فصل مراقبات
[۲۹] - نکتههای ناب، نکته ۱۸۷
[۳۰] - پرسشها و پاسخها، مدخل قمر در عقرب
[۳۱] - در محضر بهجت، ج۱، فصل رزق و توکل
[۳۲] - پرسشها و پاسخها، مدخل رزق و روزی
[۳۳] - وسائلالشیعه، ج۱، کتاب الزهد، باب التقوی
[۳۴] - سوره طلاق آیه ۲ وآیه ۳
[۳۵] - در محضر بهجت، ج۱، فصل ادعیه و اذکار
[۳۶] - نکتههای ناب، نکته ۲۳۱
[۳۷] - الکافی، ج۲، باب الدعاء، روایت ۵
[۳۸] - صحیفه سجادیه، دعا ۷؛ نقل در در محضر بهجت، ج۲، فصل ادعیه
[۳۹] - مصباح المتهجد، شیخ طوسی؛ بحارالأنوار، ج۹۱، باب ادعیه خضر
[۴۰] - در محضر بهجت، ج۱، فصل استغفار
[۴۱] - نکته های ناب، نکته ۹۳
[۴۲] - نکتههای ناب، نکته ۱۸۲؛ مصباح المتهجد، شیخ طوسی
[۴۳] - در محضر بهجت، ج۲، بخش قرآن و رزق
[۴۴] - در محضر بهجت، ج۱، فصل استغاثه به اهل بیت
[۴۵] - وسائلالشیعه، ج۱، باب الدعاء
[۴۶] - در محضر بهجت، ج۲، فصل خلوص نیت و حضور قلب
[۴۷] - پرسشها و پاسخها، دفتر فرهنگی بهجت، مدخل نماز استغاثه
[۴۸] - نکتههای ناب، نکته ۲۱۵
[۴۹] - در محضر بهجت، ج۱، فصل استمراری بودن عبادت
[۵۰] - دفتر فرهنگی بهجت، بخش نماز استغاثه
[۵۱] - در محضر بهجت، ج۱، فصل نماز شب و تهجد
[۵۲] - دفتر فرهنگی بهجت، بخش نماز شب و توسل به اهل بیت(علیهم السلام)
[۵۳] - در محضر بهجت، ج۱، فصل نماز شب و گشایش امور
[۵۴] - دفتر فرهنگی بهجت، بخش نماز شب و رزق
[۵۵] - در محضر بهجت، ج۲، فصل وقت نماز شب
[۵۶] - پرسش ها و پاسخ ها، دفتر فرهنگی بهجت، مدخل نماز شب
[۵۷] - در محضر بهجت، ج۱، فصل تأثیر نماز شب بر روح و دل
[۵۸] - دفتر فرهنگی بهجت، بخش نماز شب و رزق
[۵۹] - دفتر فرهنگی بهجت، بخش نماز شب و تهجد
[۶۰] - در محضر بهجت، ج۱، فصل سیر و سلوک عملی
[۶۱] - دفتر فرهنگی بهجت، بخش اخلاص در عمل
[۶۲] - در محضر بهجت، ج۱، فصل تأثیر سلوک عملی
[۶۳] - دفتر فرهنگی بهجت، بخش سلوک عملی و گشایش امور
[۶۴] - در محضر بهجت، ج۲، فصل محاسبه و مراقبه
[۶۵] - نقل شاگردان، دفتر فرهنگی بهجت، بخش پاکی زبان و قلب
[۶۶] - در محضر بهجت، ج۱، فصل توسل و توکل
[۶۷] - نکتههای ناب، نکته ۳۲۴
[۶۸] - در محضر بهجت، ج۲، فصل زهد و سادگی
[۶۹] - دفتر فرهنگی بهجت، بخش یاد مرگ و آخرت
[۷۰] - دفتر فرهنگی بهجت، بخش سیر و سلوک عملی
نظر شما