به گزارش خبرگزاری حوزه، رهبر معظم انقلاب در بیانات خود خطاب به مداحان، هیأتهای مذهبی را کانونی اثرگذار و «پایگاه ادبیات مقاومت» در برابر فشارهای دشمن برشمردهاند. این بیان، تکلیفی بزرگ را پیش روی اصحاب هیئت و مداحی قرار میدهد: چگونه میتوان محتوایی آفرید که هم عزاداری اصیل حسینی را پاس بدارد و هم گفتمان مقاومت را در برابر انواع تهاجمات دشمن تبیین و ترویج کند؟ در پی پاسخ به این پرسش و با هدف بهرهگیری از تجربههای عملی، به سراغ آقای سید احمد معنوی مداح اهلبیت رفتهایم تا از رهگذر این گفتوگو زوایای این مسئله را بهتر بشناسیم.
سوالات محوری گفتوگو:
1_ با توجه به تأکید بر هیئت به عنوان «پایگاه ادبیات مقاومت»، محتوای هیأت چگونه بایدطراحی شود تا علاوه بر عزاداری، به تولید و گسترش «ادبیات مقاومت» در برابر فشارهای دشمن بینجامد؟
۲_ چگونه سعی میکنید در مداحیها و مراسم، هر دو وجه اصلی زندگی ائمه(ع) یعنی «تبیین معارف» دینی و «مبارزه» آنان با دستگاه ظلم و دفاع از حقیقت را به صورت متوازن و مؤثر منعکس کنید؟
۳_به نظر شما، در فضای فعلی مداحی و هیئتها، چه مقدار و تا چه حد نقطه ضعف های دشمن هدف قرار داده شده است؟
۴_با توجه به مخاطب جوان و پرشور هیئت، تا چه میزان این محتوای تهاجمی علاوه بر ایجاد شور و احساس مسئولیت، منجر به بینش عمیقتر، تحلیل قویتر و مصونیت فکری پایدار در جوانان شده است؟
۵_با توجه به گستردگی معارف اسلامی، شما بر چه اساس و با چه اولویتی موضوعات را برای منبر و هیئت انتخاب میکنید؟
۶_ تکنیک های نوین در رابطه با این موضوع برای جوانان و نوجوانان وجود دارد؟
۷_معیارهای عینی و قابل تشخیص یک نوحه «خوشمضمون» و خوش ساخت چیست؟
۸_ با توجه به هشدار درباره «راه پیدا نکردن آهنگهای دوران طاغوت در مفاهیم دینی»، چه تمهیداتی میاندیشید تا در عین بهرهگیری از قالبهای جذاب هنری و موسیقایی، از ورود عناصر نامتناسب با فرهنگ اسلامی-انقلابی در هیئت جلوگیری شود؟
بسمالله الرحمن الرحیم
یکی از مهمترین ویژگیها و بایدهای یک ستایشگر و مداح، توانایی بهکارگیری ادبیات مقاومت است.
علت این امر را میتوان در نگاهی جامع و دقیق به سیره اهلبیت علیهمالسلام جستجو کرد، که تمامی حرکات و رویکردهای آنان در کلمه «مقاومت» خلاصه میشود.
به عنوان مثال، خیلی اوقات به جوانان و هیئتیهایی که با شبهه یا سؤالی روبهرو میشوند، اینگونه بیان میکنم: به نظر شما اگر حضرت صدیقه طاهره سلامالله علیها با حکومت وقت کاری نداشتند، آیا کسی با ایشان کاری داشت؟ اگر امیرالمؤمنین علیهالسلام از صحنه سیاست و حکومت کناره میگرفت، آیا معارضان و دشمنان، ایشان را رها میکردند؟ و اگر وجود مبارک حضرت اباعبدالله علیهالسلام با حکومت و سیاست کاری نداشتند آیا یزید و معاویه در تقابل با حضرت قرار می گرفتند؟ یا او را به حال خود رها میکردند؟
حتی در تاریخ داریم که خطاب به حضرت اباعبدالله علیهالسلام گفته شد: «فتوا بده، نماز بخوان، مسائل دینی را بیان کن؛ اما کاری به سیاست نداشته باش!»
اما امام فریاد زد: «هیهات من الذله»
و همین موضع، باعث ایجاد واقعه عاشورا شد.
پس ما باید این پیام را به مسائل روز متصل کنیم؛ باید مخاطبمان متوجه باشد که ما از امام حسینِ مُرده سخن نمیگوییم، از امام حسینِ شهیدِ امروزحرف میزنیم.امامی که از هزار و چهارصد سال پیش تا الان زنده است.
چرا زنده است؟
چون در برابر ظلم ایستاد.
چرا زنده است؟
چون ادبیاتش، ادبیات مقاومت بود.
و امروز، ما در جبههای قرار داریم که اگر حضرت اباعبدالله علیهالسلام امروز میخواستند جبهه تعیین کنند، در همین جبهه حضور داشتند.
تصور کنید اگر تمام طاغوتهای عالم را جمع کنید، تمام ستمگران امروز جهان را یکجا گرد آورید و از آنان بپرسید: «شما با چه کسی دشمنید؟»به طور حتم پاسخشان کسانی خواهند بود که پرچم مقاومت در برابر ظلم را برافراشتهاند همان راهی که حسین علیهالسلام آغازگر آن بود.میگویند: جمهوری اسلامی و رهبری؛ پس ما در جبههای ایستادهایم که جبهه مقاومت است. این جبهه از ادبیات، سیره، رفتار و الگوی ائمه اطهار علیهمالسلام بهدست میآید.
پس زمانی که یک ستایشگر، مداح یا منبری به اصل « ادبیات مقاومت» و بهروزرسانی محتوای جلسات معتقد باشد، قطعاً در انتخاب محتوا و موضوعاتش، آن را به مسائل روز متصل خواهد کرد؛ یعنی اصل مبارزه، مخالفت با دستگاه ظلم و دفاع از حقیقت را در کلام خود بازتاب میدهد و آن باعث گفتمان سازی و هدایت جامعه میشود و به همین دلیل است که یکی از رسالتهای سنگین یک مداح، دقت در انتخاب محتواست.
این انتخاب محتوا میتواند هم به مباحث فردی و اخلاقی ائمه علیهمالسلام مانند اخلاص، مباحث عبادی و شخصی اشاره کند و هم پیوندی زنده و هوشیارانه با مبارزات امروزِ امت اسلامی برقرار سازد و آن باعث هدایت جامعه می شود.
با نگاه به سیره اهلبیت علیهمالسلام، میتوان دو رویکرد در شناخت و معرفی آن بزرگواران تصور کرد:
رویکرد نخست: نگاهی فردی و منفعلانه که تنها بر جنبههای عبادی و شخصی زندگی ائمه تمرکز دارد.
رویکرد دوم: نگاهی اجتماعی، سیاسی و جامعهمحور که محور از حضرات اهل بیت (ع)، که آن، مبارزه با دستگاه ظلم و ایستادگی در برابر انحراف است.
یک مداح و ستایشگر، مسئولیتی فراتر از بازگویی جنبههای فردی ائمه علیهمالسلام دارد. او در روضهخوانی، عزاداری و تبیین جایگاه اهلبیت، باید بیشتر بر مباحث اجتماعی و سیاسی سیره آنان تأکید کند. چرا که این همان بخشی است که:
- جامعه را به تحرک وامیدارد،
- گفتمانسازی میکند،
- و هدایت جمعی را ممکن میسازد.
وقتی یک مداح با این نگاه به میدان بیاید، محتوای او دیگر تنها یک روایت تاریخی نیست، بلکه بیانیهای زنده است که وظیفه انسان امروز بهویژه نسل جوان را در برابر ظلم و انحراف روشن میکند.
هیئت؛ مدرسهای برای تربیت سربازان مقاومت
امروز فضای هیئتها و مداحی نسبت به گذشته رشد قابل توجهی در پرداختن به گفتمان مقاومت و مبانی اجتماعی اسلام داشته است و این را باید برکتی از انقلاب اسلامی دانست، اما هنوز تا نقطه مطلوب فاصله زیادی داریم.
بسیاری از هیئتها، تشکلها و برنامههای مذهبی ما هنوز نتوانستهاند به آن عمق و شفافیتی برسند که مخاطب بهویژه نسل جوان را در برابر هجمه فرهنگی دشمن مصون بدارد و وظیفه امروز او را در صحنه اجتماعی و سیاسی روشن کند.
وقتی نگاه اجتماعی و سیاسی اهلبیت علیهمالسلام کمرنگ بیان شود، جوانان ما در فضای فکری و ذهنی خود دچار سردرگمی و حتی عقبماندگی میشوند؛ و این همان نقطهای است که فرهنگ مهاجم دشمن وارد میدان میشود و ذهنها را به سمت خود میکشد.پس مسئولیت سنگین است و جای کار بسیار فراوان.
باید هیئت را از یک فضای صرفاً احساسی و فردی، به یک مدرسه گفتمانسازی و میدان بصیرتافزایی تبدیل کنیم.
مداحان و خطبا باید با بیانی صریح، روشن و مستند، پیوند ابدی بین سیره اهلبیت و مسئولیتهای امروز امت اسلامی را ترسیم کنند.
این مسیر طولانی است، اما همان راهی است که اگر با صداقت و تدبیر پیموده شود، هم نسل جوان را آگاه و مصون میکند و هم هیئت را به رسالت اصلی خود که احیای امر اهلبیت در متن زندگی جاری جامعه است نزدیکتر میسازد.
همیشه در هر نوع جنگی چه نظامی، فکری یا فرهنگی یک اصل ثابت وجود دارد:
اگر شما تهاجمی نباشید، مورد حمله قرار میگیرید و آسیب خواهید دید.
پس بهترین راه، این است که ما تهاجمی باشیم و ابتکار عمل را در دست بگیریم.
بحث موضوعات برای مخاطب و هیئت اصل اصل، معارف اهلبیت و سیره اخلاقی و رفتاری، اخلاقی و سبک زندگی حضرات معصومین علیهمالسلام است که باید به عنوان الگویی کامل به مخاطب ارائه شود.
یعنی باید در انتخاب محتوا، بر مواردی تأکید شود که برای نسل امروز الگوسازی کند و گفتمانسازی نماید الگویی که در سبک زندگی حضرات معصومین.
اما یک محور کلیدی و اولویتدار در این میانه وجود دارد: «مباحث روز و حاکمیتی» است.
به این معنا که وقتی مخاطب ما بهویژه جوان وارد یک جلسه مذهبی میشود و سپس از آن خارج میگردد، باید نشانههایی از تأثیر در او دیده شود.
این تأثیر دو بخش اصلی دارد:
۱. اثرات فردی و اخلاقی:
باید تقوا، اخلاق و سبک زندگی او تحت تأثیر معارف اهلبیت قرار گیرد و به سمت بهتر شدن حرکت کند.
۲. اثرات اجتماعی و سیاسی:
او باید با بصیرتی روشن از جلسه خارج شود؛ بداند در چه جبههای ایستاده، در قبال مسائل روز کشور و جبهه اسلام و انقلاب چه موضعی باید بگیرد و مسئولیتش در این میدان چیست.
اگر جلسهای نتواند چنین خروجیهایی ایجاد کند، نشان میدهد که رسالت خود را به درستی انجام نداده است و این، غالباً به انتخاب نادرست موضوع توسط منبری یا مداح بازمیگردد.
چند عامل کلیدی برای خلق یک نوحهٔ اثرگذار و خوشمضمون وجود دارد:
۱. محتوای غنی و معتبر:
محتوا باید مستند، پرمایه و همسو با معارف ناب اهلبیت (علیهمالسلام) باشد.
۲. قالب شعری مناسب:
قالب شعری باید با محتوا هماهنگ بوده و از استحکام ادبی و هنری برخوردار باشد.
۳. آهنگ و نغمه هماهنگ:
ملودی و نغمهها باید متناسب با مفهوم نوحه انتخاب شوند و بار عاطفی و معنایی آن را تقویت کنند.
۴. اجرای فنی و تخصصی مداح:
اجرا باید با تسلط، احساس و مهارت همراه باشد تا پیام را به درستی به مخاطب انتقال دهد.
وقتی این چهار رکن در کنار هم قرار گیرند، نوحهای خوشمضمون و اثرگذار خلق میشود.
علاوه بر این، عوامل دیگری نیز میتوانند به تأثیرگذاری بیشتر کمک کنند، از جمله توجه به ظرفیتها و مناسبتهای فوری روز که اگر به موقع در محتوا گنجانده شوند، دامنهٔ نفوذ و تأثیر حرکت را گسترش میدهند.
نمونهٔ آن اقدام ارزشمند جناب آقای کریمی دربارهٔ سبک « ای ایران» در محرم خواندند و ممانعت از ورود آهنگهای دورهٔ طاغوت به فضای مفاهیم دینی است.
خوشبختانه امروزه نسبت به گذشته، توجه به این مقوله بیشتر شده و شاهد ظرفیتهای خوبی در میان نغمهسرایان جوان هستیم.
بهترین راه این است که از ظرفیت تولید نغمههای اصیل و همسو با معارف اهلبیت (علیهمالسلام) توسط این عزیزان استفاده کنیم و با نوآوری در قالب و محتوا، پیام عاشورا و مقاومت را به نسل امروز برسانیم.
باید توجه ویژهای به این جوانان داشته باشیم البته با حفظ چارچوبها و اصول اصیل معنوی و در عین حال تبیین کنیم که یک نغمه، یک آهنگ و حتی یک موسیقیِ بیکلام نیز میتواند در ذهن و روح تأثیر بگذارد، چه آن را به سمت ارزشها سوق دهد و چه در جهت خلاف آن.
وقتی این موضوع به درستی تبیین شود و به آن دسته از عزیزانی که در عرصه تولید موسیقیهای آیینی فعالیت میکنند، اعتماد، توضیح و فرصتِ بروز داده شود، آنگاه خواهند توانست تولیدات ارزشمندی خلق کنند. خوشبختانه امروز شاهد شکلگیری چنین فضایی هستیم.
اگر خود مداح و ستایشگر دغدغهمند باشد و به سراغ آثار نو و تولیدات جوانان مؤمن و مستعد برود، دیگر هیچ نیازی نیست که از آهنگهای دوران طاغوت یا ترانههایی که امروز در بسترهای محتوایی ضدارزشی خوانده میشوند، استفاده کنیم.
نکته مهم دیگر، نیاز نسل جوان و نوجوان به الگوسازی عینی و ملموس است.
آنها نیاز دارند الگو را در برابر چشمان خود ببینند تا بتوانند بهتر تصور کنند، بپذیرند و از آن پیروی نمایند.
اگر یک مداح یا ستایشگر بتواند معارف ناب اهلبیت را در زبان و بیان آن بزرگواران بازخوانی کند و سپس آن را به الگوهای روز جامعه پیوند بزند، تأثیر کارش چند برابر خواهد شد.
«هیهات من الذله»؛ شعار جاودانه همهی اهلبیت
به عنوان مثال، کاری که بنده سعی میکنم انجام دهم البته بدون هرگونه قیاس ناروا، ارائه تعریفی نو از شهدای کربلا و اتصال آن به شخصیتهای برجسته شهدای عصر حاضر است.
وقتی جوان یا نوجوان میبیند که این آرمانها، این حرکتها و این فضائل، تنها منحصر به دوران اباعبدالله علیهالسلام یا حتی عصر اهلبیت نیست، بلکه امروز نیز جاری و زنده است، دیگر او را از حرکت بازنمیماند؛ بلکه این الگوسازی عینی، او را به حرکت وامیدارد.
هنر ما باید این باشد که معارف بلند اهلبیت را به الگوهای زنده و قابل مشاهده در عصر حاضر متصل کنیم.
این کار نه تنها گذشته را احیا میکند، بلکه حال را معنادار و آینده را جهتدار میسازد و نسل جوان را در مسیری قرار میدهد که هم حسینی بیاندیشد و هم حسینی عمل کند.
نظر شما