حجتالاسلام و المسلمین حسین عبدالهی در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه در ساری، با اشاره به کتاب «پژوهشی درباره ولایت» نوشته شهید سید محمدباقر صدر، اظهار داشت: شهید صدر با نگاهی عقلی و منطقی به تحلیل چگونگی پیدایش «تشیع» به عنوان یک مکتب و «شیعیان» به عنوان پیروان آن می پردازد. ایشان پس از بررسی و رد دو گزینه «عدم تعیین جانشین» و «تعیین از طریق شورا»، گزینه سوم یعنی «تعیین و گزینش جانشین توسط پیامبر (ص) به فرمان خدا» را تنها راه معقول و سازگار با طبیعت دعوت اسلامی می داند.
استاد حوزه افزود: بر اساس این تحلیل، پیامبر (ص) به فرمان الهی، شخصیتی را که در چارچوب همان دعوت شکل گرفته و آماده شده بود – یعنی حضرت علی (ع) – به عنوان مرجع فکری و سیاسی پس از خود معرفی کرد. این انتخاب، هم مبتنی بر نص بود و هم عقلانیت و طبیعت کار آن را تأیید می کند. بنابراین، تشیع یک پدیده عارضی و تصادفی نبود، بلکه «رهآورد ضروری طبیعت شکل گیری دعوت اسلامی» است. به تعبیر دیگر، اسلام ناگزیر باید تشیع را به دنیا می آورد تا مسیر هدایت و بالندگی انقلابی خود را ادامه دهد.
وی در پاسخ به پرسش دوم کتاب مبنی بر چگونگی شکل گیری جامعه شیعه، خاطرنشان کرد: از روزگار پیامبر (ص) دو رویکرد در میان صحابه وجود داشت. رویکرد اول، «تعبد کامل به نصوص دینی» در همه زمینه ها بود و رویکرد دوم، «اجتهاد (و حتی اجتهاد در برابر نص) بر اساس مصلحت سنجی» در بسیاری از عرصههای غیرعبادی. این دو رویکرد پس از رحلت پیامبر (ص) و در مسئله تعیین جانشین، به طور کامل عیان شد و جامعه را به دو بخش تقسیم کرد. اکثریتی که رویکرد اجتهادی (و گاه کنار گذاشتن نص) را دنبال کردند، امکان حکومت یافتند و جریان خود را گسترش دادند. اقلیتی که بر تعبد به نص پیامبر(ص) در مسئله امامت پای فشردند، به عنوان «شیعیان» شناخته شدند و اگرچه به حاشیه رانده شدند، اما هضم نشده و به عنوان جریانی پایدار در درون امت اسلامی باقی ماندند.
حجتالاسلام و المسلمین حسین عبدالهی در توضیح تفاوت نگاه اجتهادی در مکتب تشیع و تسنن گفت: نکته کلیدی این است که اجتهاد مطلوب در مکتب اهل بیت (ع)، اجتهادی «برای فهم نصوص» و استنباط احکام از آنهاست، در حالی که رویکرد رقیب، گاه به «اجتهاد برای کنار گذاشتن نصوص» منجر می شد. شیعه با حفظ اصل تعبد به نصوص الهی و نبوی، از عناصر انعطاف و نوآوری درون این نصوص برای پاسخگویی به نیازهای زمان بهره میبرد.
نظر شما