در دنیای کنونی که سیر تحولی و نگاه تخصصی به علوم رشد فرآیندی یافته و هر روز شاهد نوآوری‌های علمی جدیدی هستیم، حوزه علمیه نیز متناسب با نیازهای جامعه بشری، با راه‌اندازی رشته‌های تخصصی و تربیت فضلای متخصص و کارشناس در رشته‌های تخصصی چون حقوق و قضا، علوم حدیث، تاریخ اسلام، فلسفه اسلامی، تبلیغ، تفسیر و علوم قرآن، مهدویت، شیعه‌شناسی، نهج‌البلاغه، مذاهب اسلامی، کلام اسلامی، مطالعات اسلامی و...، گام‌های موثری برداشته و این سیر تحولی همچنان بصورت پویا ادامه دارد.
مرکز تخصصی کلام اسلامی تحت اشراف آیت‌الله‌العظمی سبحانی، یکی از مراکز تخصصی حوزه علمیه قم است که از آغاز فعالیت تاکنون، در مقاطع و سطوح 2، 3 و 4 بیش از یک هزار دانش‌آموخته داشته و توانسته تحولی نو در علم کلام اسلامی ایجاد نماید، البته ناگفته پیداست که ساماندهی این دانش‌آموختگان، اثربخشی فعالیت‌های آنان و مرکز تخصصی کلام را صدچندان می‌کند. در این راستا، انجمن های دانش آموختگان رشته تخصصی کلام شکل گرفت تا
علاوه بر تلاش برای به فعلیت رساندن ظرفیت‌ها و توانمندی‌های علمی این افراد، فرآیند تخصصی‌سازی علوم در حوزه، شتاب بیشتری به خود بگیرد.
خبرنگار خبرگزاری حوزه در گفتگو با حجت‌الاسلام والمسلمین محمد صفر جبرئیلی، رییس انجمن دانش‌آموختگان کلام اسلامی حوزه به بررسی ضرورت تاسیس، اهداف، برنامه‌ها و... این انجمن پرداخته که ما حصل آن در پی می‌آید.
فعالیت مرکز تخصصی کلام به روایت آمار
در مرکز تخصصی کلام حوزه، 12 دوره در سطح4 برگزار و در این مقطع 400 نفر دانش‌آموخته داشته که از اساتید و پژوهشگران برجسته و مسئولان مراکز و موسسات علمی و فرهنگی می‌باشند. در سطح 3 نیز 16 دوره برگزار و 300 شده اند. در سطح دو نیز با برگزاری 13 دوره، 320 نفر در رشته کلام اسلامی فارغ التحصیل شده اند. این تعداد دانش آموخته در رشته تخصصی کلام اسلامی ظرفیت بسیار بزرگی است که در صورت ساماندهی، توانایی بالایی را در عرصه علم کلام ایجاد می‌کند.
ضرورت تشکیل انجمن
دانش‌آموختگان کلام اسلامی، دغدغه‌های مشترکی دارند که به دلیل عدم انسجام در ساماندهی، نمی‌توانستند به راهکاری مشترک و جامع برای برطرف کردن دغدغه ها دست یابند، از این رو با تشکیل انجمن دانش آموختگان، امید به هم اندیشی برای رفع این دغدغه ها عینیت یافت.
از دیگر ضرورت های تشکیل انجمن این است که برخی دانش‌آموختگان از قم رفته و هر کدام مسئولیتی را در شهرهای مختلف بر عهده دارند به دلیل مشغله‌های فراوان، ارتباط آنها را با حوزه علمیه قم کم شده است و انتظار دارند که نهادی حوزوی آنها را از نظر علمی و فکری حمایت و پشتیبانی کند.
به فعلیت رساندن توانمندی های دانش آموختگان، از دیگر ضرورت های تشکیل انجمن دانش آموختگان کلام بود؛ برخی از دانش‌آموختگان، در عین توانایی، در هیچ مرکز و موسسه ای بکارگیری نشده اند. انجمن تلاش می‌کند این توانایی‌های بالقوه را به فعلیت برساند.
اساسنامه انجمن
انجمن کلام وابسته به مرکز تخصصی علم کلام است، از این رو مسئولان پیش نویس اساسنامه‌ای را تدوین و آن را به هیئت امنای مرکز تخصصی کلام اسلامی که تحت اشراف حضرت آیت‌الله سبحانی در حال فعالیت است، تحویل دادند که بعد از تأیید هیئت امنا، ابلاغ شد.
فرایند شکل‌گیری
ایده تشکیل انجمن دانش‌آموختگان کلام اسلامی در مجمع عمومی دانش‌آموختگان مرکز تخصصی کلام اسلامی مطرح شد و پس از مدتی کوتاه، در دومین نشست دانش‌آموختگان انتخابات هیئت مدیره برگزار شد که از میان کاندیداها، حجج‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه، محمد صفر جبرئیلی، محمد حسن قدردان ملکی، حسین ترکاشوند و اکبر اسدعلیزاده به عنوان اعضای اصلی و رحیم محمدی، رسول رضوی و غلامرضا رضایی نیز به عنوان عضو علی البدل به عضویت هیئت مدیره انجمن در آمدند. همچنین براساس رأی اعضای هیئت مدیره، حجت‌الاسلام والمسلمین جبرئیلی به عنوان رئیس انجمن و حجت‌الاسلام ترکاشوند، معاون آموزش مرکز تخصصی کلام حوزه نیز به عنوان دبیر انتخاب شدند.
برنامه‌ها
نخستین مسئله در این عرصه، ارتقای دانش تخصصی اعضاست. دانش‌آموختگان سطوح 2، 3 و 4 که از قم رفته‌‌اند، نیازمند حمایت های علمی و دانش افزایی هستند. با تشکیل انجمن گام های موثری در این عرصه برداشته خواهد شد.
تعمیق روابط علمی و پژوهشی میان اعضا و مرکز تخصصی کلام حوزه کاری دیگری است که در اجمن دنبال می‌شود. مرکز تخصصی کلام حوزه دارای نشریه علمی و پژوهشی است که در طول فعالیت 20 ساله خود، 87 شماره از آن منتشر شده است؛ انجمن به دنبال آن است که دانش‌آموختگان را با این نشریه پیوند زده و مقالات علمی آنها را منتشر کند.
استفاده از توانمندی علمی دانش آموختگان
ازدیگر اقدامات انجمن دانش‌آموختگان کلام، استفاده از ظرفیت دانش‌آموختگان در کارهای علمی است؛ مرکز تخصصی کلام، تدوین دانش‌نامه «کلام اسلامی» را با نظارت عالیه حضرت آیت الله سبحانی و مدیریت حجت‌الاسلام والمسلمین ربانی گلپایگانی در دستور کار دارد و تا کنون یک جلد از آن منتشر شده است. دانش‌آموختگان کلام در این زمینه کارهای علمی زیادی انجام داده و یا ظرفیت بالایی در این عرصه دارند، از این رو انجمن تلاش دارد از این ظرفیت استفاده کرده و دانش‌آموختگان مدخل‌های جدید دانش‌نامه‌ها را تنظیم نمایند؛ البته در این عرصه دوره‌های آموزشی شیوه نگارش دانش‌نامه برگزار می‌شود.
ساماندهی و انتشار پایان نامه ها
کار دیگری که در این انجمن دنبال می‌شود، ساماندهی و انتشار پایان‌نامه‌های دانش‌آموختگان است. آنان پایان‌نامه‌های زیادی را در مباحث مختلف کلامی نگاشته‌اند که بسیاری از آنها قابلیت چاپ و ارائه به مخاطبان را دارد، از این رو انجمن به دنبال آن است که این پایان‌نامه‌ها را جمع آوری و بر اساس اولویت‌بندی، منتشر نماید. 
مشارکت دادن اعضا در شناخت و رفع نیازهای اعتقادی جامعه اسلامی از دیگر برنامه هاست. کلام مسئله‌ای نیست که برای حل آن به وزارت‌خانه یا بانک ها برویم؛ در مباحث کلامی لازم است دانش‌آموختگان این رشته وارد عرصه شده و مشکلات را شناسایی و رفع نمایند. متأسفانه امروزه مسائل کلامی حتی در حوزه نیز در میان طلاب خیلی پررنگ نیست، از این رو لازم است که این نیاز برطرف شده تا طلاب از نظر اعتقادی پاسخگوی شبهات مردم باشند. در این شرایط اگر قرار باشد، مباحث اعتقادی در حوزه تدریس شود، اساتید آن از سوی انجمن تأمین می‌گردد.
ارتباط با مجامع علمی
ارتباط با انجمن‌ها و مؤسسات کلامی حوزوی و غیر حوزوی داخلی و خارج کشور از دیگر اهداف و دغدغه‌های انجمن دانش‌آموختگان مرکز تخصصی کلام است. در این راستا تا کنون با انجمن علمی کلام اسلامی حوزه، مجمع عالی حکمت اسلامی، مؤسسه پژوهشی فلسفه و حکمت اسلامی و... ارتباط برقرار شده است.
عرصه دیگر فعالیت‌های در نظر گرفته شده برای انجمن دانش‌آموختگان کلام، گسترش و تحکیم باورهای اعتقادی در جامعه از طرق مختلف است. البته پیش از تحقق این دغدغه لازم است باورهای اعتقادی در میان طلاب جوان مدارس علمیه و در ادامه در سطوح عالی تقویت شود.
حمایت‌های مادی، معنوی و علمی از دانش‌آموختگان یکی دیگر از برنامه های انجمن است. بسیاری از اعضای انجمن کلام، پایان‌نامه‌های مهمی نگاشته‌اند که متأسفانه منتشر نشده و لازم است بررسی و در صورت اشکال، اصلاح و منتشر گردد و در اختیار مخاطبان قرار گیرد.
تعمیق باورهای معرفتی
دغدغه اول ما در خود حوزه است و معتقدیم تعمیق و ترویج مباحث معرفتی با تدریس در حوزه علمیه قم و در ادامه در حوزه‌های علمیه سراسر کشور می‌تواند نقش اساسی در تعمیق آن در لایه‌های مختلف مردم داشته باشد. امروز کمبود استاد مسلم کلام در حوزه دیده می‌شود که این خلأ باید برطرف شود. اولویت اصلی ما گسترش دروس اعتقادی و تقویت بنیان‌های اعتقادی در حوزه است و در ادامه در جامعه آثار آن را شاهد خواهیم بود.
ما معتقدیم که اگر طلبه‌ای از نظر بنیان‌های اعتقادی محکم باشد، نه تنها شبهات اعتقادی بر او تأثیری ندارد، بلکه می‌تواند شبهات را پاسخ دهد. نمونه بارز چنین طلبه‌ای، آیت‌الله شهید مطهری است؛ ایشان در زمانی به دانشگاه رفت که بنیان‌های اعتقادی وی در سطح اجتهاد تقویت شده بود، از این رو شبهات را پاسخ داد.
عضویت 120 دانش‌آموخته سطح 4
مرکز تخصصی کلام، دارای دانش‌آموختگان سطوح مختلف است، از این رو انجمن آمادگی پذیرش عضویت همه دانش آموختگان در تمامی مقاطع تحصیلی را اعلام کرده است. البته شرایط اولیه نیز وجود دارد که باید در افراد محرز شود.
غیر از دانش‌آموختگان، شخصیت‌های علمی و افراد شناخته شده و اساتید علوم عقلی نیز می‌توانند عضو افتخاری انجمن باشند. همچنین درنخستین فراخوان صورت گرفته از میان دانش‌آموختگان سطح 4، 120 نفر به عضویت انجمن دانش آموختگان در آمدند.
تفاوت انجمن دانش‌آموختگان با انجمن کلام
انجمن علمی کلام حوزه، انجمنی علمی است، ولی انجمن دانش‌آموختگان مرکز تخصصی کلام، انجمنی صنفی می‌باشد. تمامی اهداف و برنامه‌های انجمن دانش‌آموختگان به دانش‌آموختگان ختم می شود، ولی ممکن است برخی فعالیت‌های انجمن کلام حوزه علمیه قم ارتباطی با دانش‌آموختگان نداشته باشد.
از نظر اخلاقی و قانونی ما خود را ملزم به حفظ حریم و پرهیز از موازی کاری می دانیم؛ امروز بیش از 1000 حوزوی، دانش‌آموخته مرکز تخصصی کلام هستند که 400 نفر آنها دارای سطح 4 می باشند و تلاش می‌کنیم نیروهای بالقوه را بالفعل و نیروهای بالفعل را متمرکز کنیم و کارها را پیش بریم.
شرایط عضویت
انجمن دانش‌آموختگان مرکز تخصصی کلام حوزه، زیر نظر حضرت آیت‌الله سبحانی در حال فعالیت است. تفکر ایشان مشی اعتدال با حفظ اصول است. در مرکز تخصصی کلام و انجمن دانش‌آموختگان نیز این تفکر حاکم است، همچنین پایبندی به اصل نظام و خط امام(ره) و رهبری، از اصول فعالیت این انجمن است.
اعتقاد به نظام جمهوری اسلامی ایران، پذیرفتن اساسنامه، عدم محرومیت از حقوق اجتماعی و دانش‌آموخته مرکز تخصصی کلام حوزه بودن از دیگر شرایط عضویت اعضا می‌باشد.
نکته پایانی
ما طلاب حوزه نزد اساتید و فضلایی درس خوانده ایم که بر سر سفره سلف صالح بوده‌اند؛ هدف ما تعامل جدی و مثبت است و از کارهای موازی اجتناب می‌ورزیم و با هر مرکز و مؤسسه‌ای که در خط نظام جمهوری اسلامی ایران، امام(ره) و رهبری و قوانین شورای عالی حوزه های علمیه باشد، در تعامل خواهیم بود.
دانش آموختگان مرکز تخصصی کلام حوزه بیش از 1000 نفر هستند که این تعداد، ظرفیت بزرگی پیش روی ما قرارداده تا در مراکز حوزوی و دانشگاهی و بخش‌های جامعه به ایفای نقش بپردازند. استفاده از این ظرفیت نیازمند انسجام و برنامه‌ریزی است، در غیراین صورت، ممکن است نتوانیم کار مؤثری در این عرصه انجام دهیم.
گفت‌وگو: علیرضا سهلانی
