خبرگزاری حوزه در راستای تبیین این مقوله مهم، سلسله نوشتارهای حجت‌الاسلام والمسلمین علی اصغر ملک‌احمدی را منتشر می‌کند.

اگر انسان مال حرامی را وارد زندگی خود کند تاثیر آن در زندگی او بی برکتی،تنگی،ظلمت و غیره خواهد بود و در این صورت از حرکت به سمت خدا باز می ماند.

بر اساس آموزه های دینی، مسئله کسب حلال و خودداری از حرام خواری یکی از مهم ترین دستورات و الزامات دینی در حوزه فعالیت های خرد وکلان اقتصادی است و این بدین سبب است که نحوه درآمدها تاثیربسیاری در زندگی و سعادت و شقاوت انسان ها دارد.

چنانچه انسان مال حلالی را وارد زندگی خود کند، آثار آن مال که برکت، وسعت ،نورانیت و سعادت است در زندگی او نمایان خواهد شد و انسان را در مسیر و حرکتش به سمت خدا یاری خواهد کرد، و چنانچه مال حرامی را وارد زندگی خود کند، تاثیر آن در زندگی او بی برکتی،تنگی،ظلمت و غیره خواهد بود و در اینصورت از حرکت به سمت خدا باز می ماند به همین علت در بسیاری از روایات تعابیر شدیدی در اجتناب از حرام خواری آمده و در مقابل برای کسب حلال و حلال خواری تاکیدات جدی شده است.

*تاکیدات خداوند بر روزی حلال

یا ایها الناس کلوا مما فی الارض حلالا طیبا.(سوره بقره آیه168)

ای مردم از آن چه در زمین است حلال و پاکیزه را بخورید.

در مورد حرام می فرمایند: یا ایها الذین امنو لا تاکلو اموالکم بینکم بالباطل.(سوره نساءآیه29)

ای کسانی که ایمان آورده اید اموال یکدیگر را به ناروا مخورید.

در محضر پیامبر(ص)

رسول خدا(ص)می فرمایند:«طلب الحلال فریضه علی کل مسلم و مسلمه».بحار الانوار ج100ص9

تلاش برای کسب روزی حلال بر هر زن و مرد مسلمانی واجب است.

و نیز می فرمایند:«العباده عشره اجزاءتسعه اجزاءفی طلب الحلال»بحارالانوار ج100ص 9

عبادت ده قسم است که نه سهم آن در جستجوی روزی حلال است.

*هشدار پیامبر(ص)

و در مورد، حرام خواری می فرمایند:«من اکل لقمة حرام لم تقبل له صلاة اربعین لیله و لم تستجب له دعوه اربعین صباحا و کل لحمْ ینبته الحرام مالنار اولی به».بحارالانوارج63ص314

هرکس حرام خواری کند، تاچهل شب نماز او مورد قبول واقع نمی شودوتا چهل روز دعایش مستجاب نمی گردد(آگاه باشید که)گوشت روییده شده از مال حرام آتش به آن سزاوارتر است.

و می فرمایند:

«ما من رجل افتطع مال امری مسلم بیمینه الا حرّم الله علیه الجنه و اوجب له النار»بحارالانوار ج101 ص207

هرکس حرام خواری کند و مال مسلمانی را با قسم دروغ از او بستاند، خداوند بهشت را بر او حرام و آتش را بر او واجب می کند.

از این نوع روایات در آموزه های دینی ما فراوان است که در ضمن مباحث دیگر به برخی از آنها اشاره خواهد شد.

*معنای لغوی رزق

راغب در معجم مفردات الفاظ القرآن می نویسد:رزق به معنای مستمر و همیشگی است.

و در الصحاح، تاج اللغه و صحاح العربیه آمده است که؛ رزق به معنای بخشش و آنچه از آن نفع برده می شود، فرهنگ جامع نوین نیز گوید:رزق وروزی هرآنچه از آن نفع برند.

بنابر این معانی، رزق و روزی عطا و بخشش پی در پی و همیشگی است که از آن نفع برده می شود خواه مادی باشد یا معنوی.

در این مورد روایتی از پیامبر اکرم(ص)آمده است که می فرمایند:«لیس لک من مالک الا اکلت فافنیت او لبست فابلیت او تصدقت فابقیت»شرح نهج البلاغه ج16ص116

از مال تو چیزی از آن توست که خوردی و از بین رفت یا پوشیدی و کهنه شد، یا در راه خدا صدقه دادی و آن را باقی گذاشتی.

از این روایت به خوبی روشن می شود آنچه انسان از آن استفاده کرده است، رزق انسان محسوب می شود و آنچه را که هنوزاستفاده نکرده روزی او به حساب نمی آید، بلکه رزق کسی است که از آن استفاده می نماید.

حکایت:

یکی از دوستان نگارنده نقل می کرد: در تهران در منزل یکی از ثروتمندان کار می کردم آن شخص ثروت بسیار داشت و همه امکاناتش برای او فراهم بود، روزی در هنگام ناهار خوردن آمد و در کناری نشست و بایک حالت حسرت آمیز به غذا خوردن ما نگاه می کرد، تعارف کردیم و او عذرخواهی کرد و گفت:من دوست داشتم می توانستم مثل شما غذا بخورم، ولی مبتلا به نوعی بیماری معده هستم که به جز نان سوخته چیزی نمی توانم بخورم و در منزل همه جور غذا می پزندو خانواده گرد هم می آیند و می خورند، اما من لقمه ای از آن را نمی توانم بخورم.

*انواع رزق

در یک تقسیم بندی رزق را می توان به دو دسته تقسیم کرد:

رزق مادی و رزق معنوی و یا به عبارت دیگر رزق باطنی و رزق ظاهری.

رزق مادی

رزق ظاهر و مادی رزقی است که انسان آنرا در خارج مشاهده می کند، مانند لباس و غذا و خانه و هزاران چیز از این قبیل.

رزق معنوی

رزق معنوی و باطنی رزقی است که روح و جان انسان از آن سیراب می گردد، مانند دستورات دینی از قبیل نماز و روزه و قرآن و صدها عبادت از این قبیل.

بر اساس این تقسیم بندی، همانطور که انسان در رزق ظاهری باید مسائلی از قبیل حلال و حرام را در نظر بگیرد از جهت معنوی نیز باید مراقب باشد که این رزق را از طریق صحیحی به دست آورد.

بنابر این جایز نیست انسان به هر محفلی وارد شود و از هر صدایی استفاده کند و هر کتابی را مطالعه کند.باید مراقب مجاری رزق از قبیل چشم و گوش و شامه خود باشد که مبادا از این مجاری رزقی نامطلوب وارد ظرف روح او شود، مانند دیدن مناظر حرام، شنیدن صدای حرام، بوییدن بوهایی که ممنوع است، مثل عطری که زن نامحرم زده است.

و انسان می تواند، این مجاری رزق معنوی را به سمت دریافت رزق مطلوب هدایت کند، مثل دیدن چهره علما و صلحا،ضریح ائمه معصومین(ع)رویت آیات خدا،روایات اسلامی و شنیدن معارف الهیه.

:روزی دهنده فقط خداست

قال الله:«ان الله هو الرزاق ذو القوة المتین»ذاریات آیه58

همانا خداوند روزی دهنده توانای نیرومند است.

عده ای تصور می کنند خداوند پس از آنکه جهان و موجودات آن را آفریده، دیگر کاری به کار آنها ندارد و هیچ دخالتی در آن نمی کند و این عالم خودش کار می کند.این تفکر همان تفکر یهودی هاست که در مورد خداگفتند:

و«قالت الیهود یدالله مغلوله غلت ایدیهم و لعنوا بما قالو بل یداه مبسوطتان ینفق کیف یشاء»مائده آیه64

گفتند: دست خدا بسته است، بسته باد دست های آنان و لعنت بر آنان باد به آنچه گفتند، بلکه دست های خدا باز است و می بخشد هرگونه که بخواهد.

توحید افعالی

بر اساس تعالیم اسلام و مکتب اهل بیت(ع)تمام امور عالم به دست خداست.

توحید افعالی یعنی هرفعلی که در هر جایی انجام شود آن فعل خداست و در آیات بسیاری به این مطلب اشاره شده است:

«الم یرو الی الطیر مسخرات فی جو السماءمایمسکهن الا الله انّ فی ذلک لایات لقوم یومنون»سوره نحل آیه79

آیا ننگریستند به سوی پرندگان که در پهنه آسمان فرمانبردارند؟جز خدا نگه نداردآنها را همانا در این است نشانه هایی برای قومی که ایمان آرند.

«افرءیتم ما تحرثون ء انتم تزرعونه ام نحن الزارعون»واقعه63-64

آیا در آنچه می کارید اندیشیده اید؟آیا شما آن را می رویانید یا ما رویاننده ایم؟

در قضیه حضرت نوح پیامبر(ع)می فرماید:«بسم الله مجرئها و مرسئها»هود آیه41

روانه شدن و لنگر انداختن آن به نام خداست.

و بسیاری از آیات دیگر بر توحید افعالی خداوند در این عالم دلالت می کند، بنابر این ما در شبانه روز با اسماءو صفات خداوند سر و کار داریم.هر فعلی در عالم فعل خداست یعنی حقیقت فعل از اوست تمام عالم را اسماء و صفات خداوند پر نموده است.

از جمله اسماءخداوند« رزّاق» است، «رزّاق» صیغه مبالغه است به این معنا که خداوند رزق هر موجودی را می دهد.

رزاقی، غیر خداوند نیست، او دائماً در حال رزق دادن است و تمام موجودات از او روزی می خورندو اگر یک لحظه این رزاقیت تعطیل شود همه موجودات از بین خواهند رفت.

هر موجودی که برای دریافت رزق تحت اسم رزاق خداوند قرار می گیرد روزی را دریافت می کند.

انسان وقتی این مطلب را بفهمد و متوجه شود رزاق واقعی خداوند است در همه عالم با اسماءو صفات او سر و کار خواهد داشت، در این صورت دیگر کاسب سر چه کسی را می خواهد کلاه بگذارد؟نانوا همین طور،کشاورز همین طور.