سالروز پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی بهانه مناسبی بود تا خبرگزاری حوزه سوابق مبارزاتی فقهی‌ترین شاگرد امام خمینی که بعدها مرجع تقلید شیعیان شد را بررسی کند.

آنچه در پی می‌آید گفت‌وگو با آیت‌الله محمدجواد فاضل مدیر مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم‌السلام است که در آن نقش تاثیرگذار والد معظم‌ خود در پیروزی انقلاب اسلامی را بازگو کرده است.

ضمن تشکر و سپاس از این‌که به خبرگزاری «حوزه» فرصت دادید تا در ایام ا... دهه فجر و پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی فعالیت‌های انقلابی مرجع فقید شیعه مرحوم آیت‌الله‌العظمی فاضل لنکرانی(ره) که از شاگردان خاص حضرت امام(ره) و یار و همراه رهبر معظم انقلاب بودند را در بیان جنابعالی بشنویم.

*از نحوه آشنایی والد معظم، مرحوم آیت الله العظمی فاضل با امام خمینی(ره) برایمان بگویید ؟

در ابتدا فرارسیدن سی و ششمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی را تبریک گفته و از اهتمام خبرگزاری حوزه نسبت به این امر، تشکر می کنم. مرحوم والد از دوران دبستان با آیت‌الله حاج مصطفی خمینی(ره) رفیق بودند، علاوه برآن جد ما یعنی مرحوم آیت‌الله فاضل بزرگ که از مجتهدان و شاگردان برجسته آیت‌الله حایری بود، با مرحوم امام(ره) در درس آیت الله العظمی حائری شرکت می‌کردند، چون برای حضور آیت‌الله العظمی بروجردی در قم امام(ره) نقش بسیار زیادی داشتند، از جد ما هم خواسته بودند از آیت‌الله بروجردی حمایت کرده و برای عظمت شیعه ایشان را تقویت نمایند، لذا جد ما به واسطه امام(ره) با آیت‌الله بروجردی آشنا می‌شوند؛ از عمو‌های بزرگم شنیده‌ام که می‌گفتند، امام(ره) به بیت ما می‌آمد و با مرحوم جدمان مباحثی را مطرح می‌کردند، البته با هم در درس آیت‌الله حایری شرکت می‌کردند و این ارتباطات خانوادگی باعث شده بود تا والد ما نیز با آقا مصطفی خمینی آشنا شود، تا این‌که ظاهراً طلبگی را نیز باهم شروع می‌کنند و این امر ادامه پیدا می کند؛ به طوری که سال ها با آقا مصطفی هم مباحثه بودند، عده‌ای نقل می‌کنند، ایشان با حاج آقا مصطفی بحث می‌کردند و گاهی اوقات سروصدای آنان به قدری بلند می‌شد که توجه همه را به خود جلب می‌کرد.

 مرحوم حاج آقا مصطفی به علمیت مرحوم والد معتقد بوده، حتی یکی از بزرگان برای من نقل کرد، ایشان در مباحثه با یکی از اعاظم موجود در نجف گفته بود، یاد آن دوران بخیر با آقا  محمد، بحث می‌کردیم و چه قدر نتایج خوبی داشت . بنابراین ارتباطات ما با بیت امام(ره) ریشه خانوادگی دارد و به دوران گذشته بر می‌گردد تا این‌که با آقا مصطفی در درس امام(ره) شرکت می‌کنند. مرحوم والد هم همراه با ایشان در 20 سالگی، به مدت 11 سال در درس امام(ره) حاضر می شود، به خوبی مباحث درس فقه و اصول حضرت امام(ره) را تقریر نمود تا جایی که وقتی امام(ره) نوشته های ایشان را دیده بود، اظهار می‌دارد: مطالب را به درستی تقریر نموده، گویا از خود من بهتر نوشته‌اند.

علاوه بر این‌ها جهت دیگری که باعث شد تا بیت ما با بیت امام(ره) مرتبط شود، وجود مرحوم آیت الله اشراقی داماد امام(ره) از دوستان و خویشاوندان مرحوم والد بود، همه اینها باعث شد تا والد راحل ما،  آیت الله العظمی فاضل حضرت امام(ره) را درک کند و علاوه برآشنایی با ایشان، به عنوان شاگردی توانمند از محضرامام(ره) کسب فیض کند.

نقش آیت الله فاضل(ره) درانسجام بخشی  یاران انقلاب در دوران تبعید امام(ره)چگونه بود؟

مرحوم پدرم معتقد بودند امام(ره) نهضتی عظیم را آغاز کرد و در همان ایامی که حرکت ضد طاغوتی خود را آغاز کرد، همیشه تعبیرشان این بود «فریاد مبارزه امام(ره) با طاغوت را درک کرده به کار بزرگ ایشان پی برده و همراهشان بودیم».

* هیچ گاه در حقانیت راه امام(ره) تردید نکردم

حضرت آیت الله فاضل تعبیر دیگری داشتند و می‌گفتند: از روزی که امام(ره) حرکت سیاسی خود را آغاز نمود، علاقه و اعتقادم به امام(ره) و کار ایشان روز به روز بیشتر شد، باور داشتم، اگر امام(ره) نبود، هرگز اثری از حوزه ها و شیعه باقی نمی‌ماند لذا من هیچ‌گاه نسبت به حقانیت راه امام(ره) شک و تردید نکرده، بلکه همواره به حقانیت ایشان معتقد بودم.

*خاطره:

بعد از تبعید حضرت امام(ره)، یکی از کارهای مهم این بود، یاد ایشان در حوزه‌های علمیه زنده نگه داشته شود؛ جمعی از مدرسین انقلابی حوزه تصمیم گرفتند تا یک روز را در حوزه، برای حفظ یاد امام(ره) تعطیل کنند. مرحوم والد نقل می‌کردند: مدت ها بود امام(ره) تبعید شده بود متوجه شدیم مدتی است در حوزه یادی از امام‌خمینی(ره) نمی‌شود، تصمیم گرفتیم، خدمت مراجع رفته و درخواست کنیم تا یک روز درس‌ها را تعطیل کنند.

کار دیگری که مرحوم والد انجام داد این بود قبل از این‌که تبعید شوند، درس خارج خود را در حوزه علمیه قم با محوریت "عروة الوثقی" شروع کرده بودند با این حال گفتند: دیدم بهترین روش برای این‌که راه امام(ره) زنده بماند، این است که برای درس خارج فقه «تحریر الوسیله» ایشان را محور قرار دهیم. این کار را انجام دادند و در ایام تبعید نیز اقدام به نوشتن شرح تحریر الوسیله کردند که این متن به 28 جلد کتاب رسید.

این عالم ربانی همیشه تاکید داشتند باید افکار فقهی و اصولی حضرت امام(ره) را برای نسل جدید، مطرح کنیم. لذا درس های خارج ایشان قبل و بعد از انقلاب اسلامی بر همین محور بود.

آیت‌الله یزدی ازاین شیوه مرحوم والد چنین تعبیرکرده بودند که «ایشان در دوران تبعید حضرت امام(ره) افکار فقهی و اصولی امام را در حوزه زنده نگه داشتند».

برگردیم به سال های انقلاب اسلامی؛ سال‌های 56 و 57، واقعاً یکی از حساس ترین دوران تاریخی برای جامعه مدرسین است، در آن مقطع زمانی اعضای جامعه مدرسین  اعلامیه خلع شاه از سلطنت را امضا کردند و 12نفر از آنها، کسانی بودند که در زمان دستگیری امام(ره)، نامه مرجعیت ایشان را  امضا کرده بودند، یکی از این اشخاص والد ما بود. در همین سال‌ها بیشترین جلسات جامعه مدرسین که در خصوص حساس ترین اتفاقات و موضوعات مربوط به انقلاب برگزار می‌شد؛ از یک سال قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در منزل ما تشکیل می‌شد؛ گاهی هم شهید مطهری از تهران و تعدادی از شخصیت ها از شهرستان ها، دراین جلسات شرکت می‌کردند، برخی تظاهرات‌ها‌ی مهم نیز در نزدیکی خانه ما صورت می گرفت؛ با این‌که محل تظاهرات از نیروهای نظامی، سربازها و تانک ها پر شده بود، اما جامعه مدرسین بعد از تشکیل جلسه، از همان جا همراه با مردم راهپیمایی را آغاز می‌کردند، یادم هست در یکی از این راهپمایی ها اعضای جامعه مدرسین از جمله مرحوم والد در صف جلو بودند که از خیابان آذر به سمت بقیع حرکت می‌کردند، نزدیک 45 متری عمار یاسر، چند تانک را مستقر کرده بودند، سرباز ها نیز آماده شلیک بودند. مرحوم آیت‌الله خلخالی با شجاعتی که داشت، جلو رفته، با فرمانده آنها صحبت کرد و گفت: ما برای زیارت اهل قبور و بقیع می رویم، شما کاری نداشته باشید، گاهی وقت ها هم پیغام‌های امام(ره) در تبعید، از طریق مرحوم والد و دیگرحوزویان به طلاب و فضلا می‌رسید.   

*  اعتماد امام(ره) به مرحوم آیت‌الله العظمی فاضل در خصوص مأموریت ها به ایشان چگونه بود، در این زمینه اگر خاطره ای هست بفرمایید؟

  امام(ره) به ایشان خیلی اعتماد داشت؛ در همان روزهای اول انقلاب اسلامی، از ایشان خواستند به صورت موقت مسئولیت یکی از دادگاه های عالی کشور (که در قم تشکیل شده بود) را بپذیرند، تا دیگران بعداً منصوب  شوند، ایشان نیز قبول کردند و مدتی در این کار حضور داشتند، تا این که چشم ایشان دچار عارضه شد و نتوانستند ادامه دهند.

همچنین بعد از ورود امام(ره) به قم، جامعه مدرسین تصمیم گرفت در بیت ایشان برخی از کارها را تقسیم کنند و ظاهراً قسمتی از کارهای مربوط به استفتا بر عهده آیت الله فاضل گذاشته شد.

در همین زمینه ایشان گفتند، خدمت امام(ره) رفتم و گفتم؛ مشغول نوشتن شرح "تحریر الوسیله" هستم برای همین دوستان پیشنهاد دادند تا در امور استفتایی به شما کمک کنم، من قبول آن را موکول به دستور شما کرده ام، هر چه دستور دهید، عمل می‌کنم، چون امام(ره) شخصیتی آینده نگر داشتند و به دنبال این بودند تا در آینده چهره های قوی در حوزه باشد، لذا فرمودند، شما مشغول نوشتن «شرح تحریر الوسیله» باشید ، مرحوم حاج احمد آقا نقل می کند، وقتی برای مناصب خیلی مهم برخی افراد را به امام(ره) پیشنهاد می‌دادیم، به اسم  آیت الله فاضل می رسیدیم، امام(ره) می فرمود؛ باید ایشان درحوزه باشند؛ بعد از ارتحال امام(ره) نیز نقش مهمی در تداوم انقلاب اسلامی داشتند.

 امام(ره) با توجه به این که مرحوم والد، شاگردشان بود، همواره به وی اعتماد داشته و علاقه مند بودند، خود والد هم در این خصوص نقل می‌کردند؛ در یکی از سفر های عراق، شب هنگام به بیت امام(ره) رفتیم، حاج آقا مصطفی گفت؛ آقا در حال استراحت هستند و شاید صبح بتوانید ایشان را ببینید، مشغول صحبت با حاج آقا مصطفی بودیم که امام(ره) عبایشان را بر دوش گرفتند، از اندرونی به طرف ما آمدند، فرمودند: شنیدم که شما آمدید، نتوانستم تا صبح صبر کنم.

    بعد از پیروزی انقلاب اسلامی یک نفر از عملکرد حوزه‌های علمیه انتقاد کرده و گفته بود، من خدمت امام(ره) بودم و ایشان از وضعیت حوزه راضی نیستند؛ در همین زمینه هم مرحوم والد نقل می کند، خدمت امام(ره) رفتم و به ایشان عرض کردم، شما که می دانید مسائل حوزه را برای شما بیان می‌کنم و هر دستوری در این‌باره داشته باشید، بر ما واجب است انجام دهیم، امام(ره) فرمودند: بله همین طور است، بعد گفتند، شما تا به حال شده مطلبی گفته باشید و ما به آن عمل نکرده باشیم؛ امام(ره) با لحنی بزرگوارنه، می‌گویند: «آقای فاضل اگر درباره حوزه مطلبی باشد، به شما خواهم گفت؛ نه به کسی دیگر، شما را به اندازه مصطفی دوست دارم، من شما را بزرگ کرده‌ام»، امام(ره) به ایشان اعتماد داشت و متعقد بود مرحوم والد می تواند در حوزه سکان فقاهت را به دست گیرد؛ حضرت امام(ره) در جواب تسلیتی که حضرت آیت الله فاضل در پی شهادت حاج آقا مصطفی برای امام(ره) فرستاده بودند، گفته بودند: من امیدوارم  افاضل حوزه از شما  بهره مند شوند. تعبیر امام(ره) به افاضل، دال بر این بود که از نظر علمی به والد ما متعقد بودند. امام(ره) وقتی کتابی در نجف نوشته بودند و قصد چاپ آن را داشتند، آن را به قم فرستادند و فرمودند، اول آقای فاضل آن را ببیند، بعد چاپ شود. این امر نشان می دهد حضرت امام(ره) به مرحوم والد اعتماد علمی داشتند و می دانستند که ایشان همواره در مسیر انقلاب همراه‌ و دنباله رو امام(ره) است.

*از تبعید مرحوم آیت الله فاضل و دورانی که ایشان از امام(ره) دور بود برایمان بگویید؟

در اسناد ساواک مدارکی وجود دارد و در این اسناد بیان می‌شود، ایشان شدیدا طرفدار امام‌خمینی(ره) بوده و برای حضرت امام‌خمینی(ره) تبلیغ می‌کند. مرحوم والد در خلال مبارزات انقلابی خود تبعید شدند، اولین تبعیدگاه وی بندر لنگه بود؛ که حدود4 ماه و نیم در تابستان به آن‌جا تبعید شدند. ایشان در"حسینه شیعه‌ها"  بندر لنگه مستقر شدند؛ و در این مدت به علت شدت گرما حدود15کیلو وزن کم کرده بود به طوری که شهربانی در نامه ای به تهران نوشت، اگر ایشان اینجا بماند ما خوف از بین رفتن را داریم، تا این‌که تصمیم گرفتند، مرحوم والد را به یزد منتقل کنند، حدود2سال و نیم هم تبعید دوم ایشان طول کشید و مجموعاً سه سال را در تبعید بودند.

البته این تبعید ها علاوه بر سختی‌های فراوانی که داشت، از ناحیه خداوند برکاتی هم داشت، از جمله آن‌که بسیاری از جوانان بندرلنگه و یزد از طریق مرحوم والد با فکر و راه امام(ره) آشنا شدند. بعد از تبعید هم به قم آمدند و تا پیروزی انقلاب اسلامی، به فعالیت‌هایی مانند شرکت در جلسات جامعه مدرسین، ارتباط با حوزویان و بیان افکار امام(ره) پرداختند.

 آیت الله فاضل در میانه سال های 56 و 57  چگونه نقش آفرینی می‌کردند.

برخی از مهمترین جلسات جامعه مدرسین در سال 57 در خانه ما تشکیل می‌شد، در این جلسات مسائلی مانند رساندن پیام امام(ره) به شهر ها، ارتباط با روحانیون متنفذ در استان‌ها، تنظیم تظاهرات و راهپیمایی ها، صدور اعلامیه خلع شاه از سلطنت و ارتباط با مراجع و... مطرح می‌شد. همچنین اعلامیه هایی که مراجع تقیلد آن زمان چون مرحوم آیت‌الله گلپایگانی، مرحوم آیت‌الله نجفی و ... اعلام می‌کردند. نتیجه‌ این فعالیت‌ها این بود روحیه انقلابی را در مردم ایجاد کرده و آنها را به صحنه انقلاب آوردند؛ البته حمایتی بسیار قوی و محکم هم از سوی حوزه و علما از امام(ره) شد، تا این‌که ورود ایشان به ایران شکل گرفت.

 * حضرت آیت الله فاضل(ره) در دورانی که امام(ره) وارد ایران شدند چه اموری را دنبال می‌کردند؟

  وقتی حضرت امام(ره) در پاریس بودند، علاقه مندان به ایشان که ارتباط خاصی هم با امام داشتند، به پاریس رفتند، یکی از این افراد مرحوم والد بود و برگشت ایشان، همزمان با تحصن در دانشگاه تهران شد، لذا از مرحوم والد هم به دانشگاه تهران رفته و تحصن کردند تا این‌که بختیار برای هواپیمای امام در 12 بهمن اجازه فرود داد، بعد از ورود امام به ایران وقتی به قم آمدند، همان روزهای اول، در کنار حضرت امام(ره) بودند، خصوصا در جلساتی که ایشان در مدرسه فیضیه برگزاری می‌کردند، همیشه در خدمت امام بودند و فرامین رهبری را اجرا می‌کردند.

از دوران تثبیت انقلاب اسلامی و همچنین شاگرد پروری  آیت الله  فاضل (ره) براساس ادبیات سیاسی حضرت‌امام(ره) بفرمایید؟

 بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با توجه به شکل‌گیری حکومتی مبتنی بر دین مبین اسلام، عده‌ای از حوزویان ناچار شدند وارد مسائل حکومتی گردند، ولی مرحوم والد معتقد بود باید بخشی از شاگردان امام(ره) در حوزه بمانند تا افکار ایشان را در جلسات درسی و سخنرانی ها مطرح کرده و در تقویت حوزه‌های علمیه همت نمایند، لذا آیت الله فاضل(ره) در حوزه ماندند و به تدریس و تربیت طلاب علوم دینی پرداختند.

*مرجع تقلید بسیجی

آقا نقل می‌کردند: در همان سال های ابتدایی انقلاب اسلامی، روزی شهید بهشتی در جماران، مرا دید و گفت؛ چرا به ما کمک نمی‌کنید، در تهران به شما نیاز داریم. گفتم شما به همه چیز توجه دارید، اما از حوزه غافلید؛  ما باید در حوزه بمانیم و جامعه را با انقلاب آشنا کنیم.

 با شروع جنگ تحمیلی، با تشکیل بسیج روحانیت، مسئولیت آن به عهده مرحوم والد قرار گرفت، ایشان با انجام سخنرانی‌های متعدد طلبه‌ها را برای رفتن به جبهه تشویق نموده و علاوه بر بدرقه طلاب، سه مرتبه نیز در حساس ترین زمان ها و عملیات‌ها در جبهه حضور پیدا کردند، در یکی از این سفرها که بنده نیز حضور داشتم، با وجود بمباران شدید صدام، مرحوم والد در کنار رزمند‌گان حضور داشتند و معتقد بودند حضور علما و اساتید حوزه های علمیه در جبهه‌ها باعث تقویت روحیه رزمندگان می‌گردد، حتی بنده را نیز بارها تشویق به حضور در جبهه‌های نبرد حق علیه باطل می‌کردند.

  در همان دوران هم حتی در درون حوزه با وجود قضایای مفصلی که از نظر سیاسی حکم فرما بود و عده‌ای از طرفداران خلق مسلمان دنبال این بودندکه حرکاتی داشته باشند، اما ایشان با دوستان خود شجاعانه در مقابل این افراد ایستادند و از حضرت امام(ره) دفاع کردند.

* پس ازپیروزی انقلاب چه مسئولیت هایی را عهده دار شدند

مرحوم والد در کنار تدریس خارج فقه و اصول خود با وجود بیماری‌هایی که داشتند، به مسئولیت‌های علمی -  فرهنگی نیز اهتمام داشتند،  دردوران امام مسئولیت هایی  به ایشان واگذار شده بوداز جمله ، اداره حوزه‌های علمیه، دبیری جامعه مدرسین حدود ده سال، حضور در مدرسه حجتیه و جامعة الزهرا(س) ازطرف امام و مسائل مربوط به دانشگاه قم، که درکنار اینها دودرس سنگین خارج فقه واصول را نیز به نحو احسن ومفید داشتند، به عبارتی ایشان شخصیتی نبودند که فقط به درس و بحث بپردازند و به امور علمی طلاب و حوزه ‌های علمیه توجهی نداشته باشند. لذا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تا زمانی که در قید حیات بودند، در حساس ترین وقایع انقلاب اسلامی حضوری فعال داشتند به طوری که همه بزرگان و رهبر معظم انقلاب به آن اذعان دارند.

*در جهت شور آفرینی مردم در دفا ع مقدس چگونه عمل می‌کردند

ایشان در دیدارهای فراوانی با اقشار مختلف مردم همواره توصیه اکید می نمودند که مردم قدر دان انقلاب باشند. بعد از پیروزی انقلاب آنچه خیلی مهم بود تبیین ابعاد فکری امام(ره) در مورد انقلاب بود. ایشان در سخنرانی های مختلف همواره آن را تذکر می دادند.

 ودر قضایای مختلفی که بعد ازانقلاب پیش آمد   از جمله بحث منافقین ،بنی صدر، حزب کومله در کردستان و حزب خلق مسلمان، شخصیت‌هایی مانند آیت‌الله العظمی فاضل می بایست به عنوان شاگرد امام خمینی(ره) در خط مقدم باشند و نسبت به این قضایا طوری عمل کنند که کار امام تثبیت شود و لطمه‌ای بر آن وارد نشود.

*در مباحث کلان دنیای اسلام چگونه رهبری را همراهی می کردند

بعد از رحلت امام، یکی از شخصیت هایی که در مجلس خبرگان رهبری، در انتخاب آیت الله خامنه ای به رهبری، نقش مهمی داشت؛ مرحوم والد بود تا آخرین لحظات حمایت‌های ایشان از رهبر معظم انقلاب ادامه داشت.

*خاطره

در زمان حیات امام خمینی(ره) که در مجلس خبرگان حضور داشتند و در تعیین و انتخاب رهبری نیز نقش موثری ایفا نمودند اما پس از اتمام آن دوره، دیگر برای مجلس خبرگان شرکت نکردند.

روزی با مرحوم والد خدمت رهبری بودیم، حضرت آیت الله خامنه‌ای به ایشان گفتند؛ چرا در این دوره شرکت نکردید.؟ ایشان جواب دادند، دیدم خیلی نمی توانم تاثیرگذار باشم و توانایی شرکت در کمیسیون ها را ندارم لذا شرکت نکردم. رهبر معظم انقلاب فرمود، شما همواره تاثیرگذار بوده‌اید. اگر آن روز صحبت شما در مجلس خبرگان نبود، من این منصب را قبول نمی کردم چون امثال شما تاکید داشتید، من هم پذیرفتم.

دردرون حوزه هم پس از انتخاب رهبری، صحبت‌هایی بود که برخی ها می گفتند؛به نظر می رسد رهبری آیت الله خامنه‌ای نیازمند تنفیذ از سوی برخی مراجع وقت  باشد. در مراسم ختمی که برای امام خمینی(ره) در فیضیه گرفته بودند، مرحوم والدسخنرانی نمود و تاکید نمودند آنان که امید بسته‌اند به این که با رحلت امام(ره) انقلاب نیز از بین خواهد رفت سخت در اشتباه‌اند بلکه باید بدانند تا یاران و شاگردان امام خمینی(ره) زنده هستد حرکت قوی تر از گذشته ادامه خواهد داشت.

در ادامه سخنان خود راجع به رهبری  آیت الله خامنه ای نیز به قدری مستدل و محکم صحبت کرد که برای همه بسیار جالب توجه بود. تاکید نمودند، رهبری ایشان کاملا قانونی ،شرعی و مطابق با موازین است و نیاز به تنفیذ احدی ندارد به اذعان بسیاری از علما این اظهارات یکی از سخنرانی‌های تاریخی این مرجع انقلابی بود.

*اهتمام ویژه به اصل ولایت فقیه

ایشان همچنین مکرر در درس‌های خود به مناسبت ‌های خاص بر حمایت از رهبری آیت الله خامنه ای تاکید داشتند و می‌گفتند؛ امروز حمایت از رهبری بر همه ما لازم است.

مرحوم والد نسبت به اصل ولایت فقیه هم از نظرصغروی و کبروی چه در زمان امام و چه بعد از امام(ره) اعتقاد کامل داشت، وهیچ گونه تزلزلی در ایشان ندیدیم؛ بلکه بسیار بر این امر محکم و استوار بود و این از امتیازات ویژه ایشان است و معتقد بود، تنها چیزی که می تواند انقلاب را رشد داده ورونق دهد، همین مسئله ولایت فقیه است.

البته آیت الله العظمی خامنه ای نیز نسبت به ایشان علاقه‌مند بودند، وقتی که مرحوم والد در تبریز تبعید بودند یکی از کسانی که به دیدار ایشان آمد، رهبر معظم انقلاب بود.  

 *موضع گیری شفاف وحمایت همه جانبه ازنظام

انتخابات های خیلی مهمی بعد از انقلاب درایران اسلامی برگزار شد دراولین انتخابات خبرگان بعد از تصدی رهبر معظم انقلاب ،تبلیغات وسیعی صورت گرفته بود تا مردم در انتخابات شرکت نکنند، مرحوم والد با صدور اعلامیه ای محکم و تاریخی مردم را جهت شرکت همه جانبه در این انتخابات دعوت نمودند.     

بعد از رحلت آیات عظام اراکی و گلپایگانی وقتی ایشان از طرف جامعه مدرسین به عنوان یکی از مراجع تقلید انتخاب شد، در واکنش به این انتخاب گفتند: اگر من مرجعیت را پذیرفتم فقط برای این است که در لوای مرجعیت بتوانم به انقلاب و امام خدمت کنم، گاهی اوقات به ایشان انتقاد می‌شد شما به عنوان مرجع تقلید نباید این چنین وارد مسائل سیاسی شده و اعلامیه‌های تند صادر نمایید. در جواب می‌گفتند، مرجعیت باید از انقلاب حفاظت کند.

*در خصوص همفکری و نشست های ایشان با رهبری در مورد مباحث کلان کشور اگر خاطراتی دارید ذکر نمایید.

بعد از تصدی رهبری حضرت آیت الله خامنه ای، دیدارهای مکرر با هم داشتند، به طوری که گاهی اوقات مرحوم والد ما به تهرن می رفتند و بالاعکس رهبر معظم نیز در هنگام تشرف به قم منزل ما می‌آمدند و صحبت ها و مسائل مهم را مطرح می‌کردند.

گفت‌وگو: محمد حسن نظریان