سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه» بخش یازدهم از روش سخنرانی دینی برگرفته از دروس «مؤسسه خطابه امیر بیان» را منتشر می کند.
مقام معظم رهبری (مدظله العالی):
من به منبر خيلى عقيده دارم. امروز اينترنت، ماهواره، تلويزيون و ابزارهاى گوناگون ارتباطىِ فراوان هست؛ اما هيچ‌كدام از اينها منبر نيست؛ منبر يعنى روبه‌رو و نفس‌به‌نفس حرف زدن؛ اين يك تأثير مشخص و ممتازى دارد كه در هيچ‌كدام از شيوه‌هاى ديگر، اين تأثير وجود ندارد. اين را بايد نگه داشت؛ چيز با ارزشى است؛ منتها بايستى آن را هنرمندانه أدا كرد تا بتواند اثر ببخشد.
*آسیب های نداشتن مطالعه دقیق و گسترده برای یک مُبلّغ
* از دست دادن توفیق خدمت های بزرگ
* تکراری شدن مطالب برای مستمعین منطقه تبلیغ
* برعهده آمدن حق الناس به دلیل تضییع حقوق پامنبری ها
* ضعف در تبیین معارف دینی
* زینت اهل بیت(ع) نشدن
* عدم توانایی در پاسخگویی به سؤالات و شبهات مخاطب امروز
برنامه ریزی منظم و عزم جدی در اجرای برنامه از مباحثی است که می توان مشکل ضعف مطالعه را حل کرد.
در تهیه مواد یک منبر به 2 مدل مطلب نیازمندیم: 1. در گستره موضوعات؛ 2. در گستره مواد
*انواع مطالعه
* مطالعه آزاد (مطالعه از هر منبع بدون در نظر داشتن موضوعی خاص)
* مطالعه هدفمند (انجام مطالعه پس از پردازش موضوع)
* مطالعه تکمیلی (جمع آوری اطلاعات تکمیلی پس از مطالعه هدفمند)
طلاب و فضلای عزیز می توانند برای تهیه محتوای منبر، برنامه ریزی داشته و روزی یک ساعت را اختصاص به مطالعه محتوای منبر دهند که می تواند دستاوردهای خوبی برای آنان داشته باشد؛ البته در این راستا می تواند برای خود برنامه ریزی کرده و روزهای هفته را به موضوعات متنوعی اختصاص دهد.
به عنوان مثال می توانند برای روز شنبه مطالعه «تفسیر»، یک شنبه، «حدیث»، دوشنبه، «داستان»، سه شنبه، «شعر»، چهارشنبه، «آمار و مطالب علمی روز»، پنج شنبه، «تاریخ و سخنان بزرگان» و برای روز جمعه، مطالعه «احکام و لطیفه» داشته و مطالب مورد نظر خود را در فیش تبلیغی یادداشت نماید.
*انواع برداشت از محتوای فیش تبلیغی (با توجه به مواد متنوع فیش)
در برداشت با تفکر عمیق بر روی محتوا جهت عبور از لایه های سطحی و ظاهری و دلالت تطابقی آن و رسیدن به بطن و دلالت های التزامی و تضمنی، نکته ای قابل استفاده و مرتبط با محتوا استخراج می کنیم؛ البته گاهی به علت اهمیت دلالت ظاهری یک محتوا، همان دلالت را استفاده خواهیم کرد.
* برداشت از لغات
«و الذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا و ان الله لمع المحسنین» (عنکبوت آیه 69)
برداشت از کلمه جاهدوا: «در راه خدا باید با نهایت توان تلاش و کار کرد».
الجهد: الوسع و الطاقه و المجاهده: استفراغ الوسع (نهایت تلاش) فی مدافعه العدو (المیزان ج 16 ص 151)
مثالی که می توان برای این لغت آورد، داستان شهید همت است که در بحبوحه جنگ بر روی موتور از فرط خستگی (تلاش با نهایت توان) خواب رفت و به زمین افتاد.
* برداشت از سیاق (صدر و ذیل مطلب)
یا أیها الذین آمنوا اتقوا الله و ابتغوا الیه الوسیله و جاهدوا فی سبیله لعلکم تفلحون (مائده آیه 35)
برداشت: تقوا جنبه دفع ضرر و وسیله (که ولایت مصداق کامل آن است) جنبه جلب منفعت دارد؛ لذا تقوا بدون وسیله انسان را رستگار نمی کند؛ ولو اینکه مفید باشد.
افراد با تقوایی در طول تاریخ بوده اند که با تقوا نفع معنوی برده اند؛ اما بدون وسیله و ولایت شقی شدند. (المیزان ج 5 ص 526)
* برداشت از شأن نزول یا مقام بیان (در روایات)
وَ عَلَي الثَّلاثَةِ الَّذينَ خُلِّفُوا حَتَّي إِذا ضاقَتْ عَلَيْهِمُ الْأَرْضُ بِما رَحُبَتْ وَ ضاقَتْ عَلَيْهِمْ أَنْفُسُهُمْ وَ ظَنُّوا أَنْ لا مَلْجَأَ مِنَ اللَّهِ إِلاَّ إِلَيْهِ ثُمَّ تابَ عَلَيْهِمْ لِيَتُوبُوا إِنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحيمُ (توبه آیه 118)
شأن نزول این آیه درباره کسانی است که در جنگ تبوک شرکت نکرده و جامعه از آنها رویگردان شد؛ تا حدی که زمین به این وسعت برای آنان ضیق شد.
از این مطلب برداشت می شود که محاصره اجتماعی و قطع ارتباط های عمومی مجرمان، یکی از کم هزینه ترین و پراثرترین موارد است.
* برداشت از لوازم
قد افلح المؤمنون الذین فی صلاتهم خاشعون (مؤمنون آیه 1 و 2)
برداشت: لازمه ایمان داشتن خشوع است؛ پس کسی که در نماز خشوع ندارد، ایمان حقیقی ندارد.
«سعی کن حرص و طمع خانه خرابت نکند» «غافل از قافله روز حسابت نکند»
برداشت: لازمه سربلندی در روز حساب، دوری از حرص و طمع است.
* برداشت قانون کلی
فقلت استغفروا ربکم إنه کان غفارا (نوح 10 الی 12)
برداشت: استغفار موجب جلب رزق متناوب الهی می شود؛ کما اینکه امام علی(ع) نیز اشاره می کنند: همانا خدا استغفار و آمرزش خواستن را وسیله دائمی فرو ریختن روزی و موجب رحمت آفریدگار قرار داد.
6. برداشت کاربرد (برداشت ناظر به یک کاربردی است که برای مخاطب نافع است)
فلما بلغ معه السعی قال یا بنی انی أبری فی المنام (صافات آیه 102)
برداشت: پدر با صراحت مسئله ذبح را با فرزند 13 ساله مطرح می کند و از او نظر خواهی می کند. برای او شخصیت مستقل و آزادی اراده قائل می شود. او هرگز نمی خواهد فرزندش را بفریبد و کورکورانه به این میدان بزرگ امتحان دعوت کند.
* برداشت روشی
در این برداشت می توان با ارتباط عاطفی به اندیشه و احساس مخاطب جهت هدایت او نفوذ و او را همراه کرد.
* برداشت ارتباطی
یا أیها الذین آمنوا إن تتقوا الله یجعل لکم فرقانا و یکفر عنکم سیئاتکم و یغفر لکم و الله ذوالفضل العظیم (انفال آیه 29)
برداشت: تقوای حقیقی بصیرت انسان را رشد می دهد.
و اتقوالله و یعلمکم الله و الله بکل شئ علیم (بقره آیه 282)
برداشت: اگر تقوا کسب کنیم، خداوند علم مسیر را به ما عنایت می کند.
تکلیف: دو شیوه از شیوه های مذکور را برای هرکدام از تفسیر، روایت، شعر و داستان استفاده نمایید.
