سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه» بخش پانزدهم از روش سخنرانی دینی برگرفته از دروس «مؤسسه خطابه أمیر بیان» را منتشر می کند.

*روش های انگیزه سازی ابتدایی

*سؤال

یکی از راه های انگیزه سازی ابتدایی در سخنرانی دینی، روش «سؤال» است که سخنران در آن با طرح سؤال های اصلی موضوع سخنرانی، با رعایت شرایط خاص، از حس کنجکاوی مخاطب بهره برده و او را در طول سخن برای شنیدن پاسخ های لازم همراه می کند.

*نکته

مُبلغ دینی باید برای استفاده از روش سؤال به این نکته توجه کند که از درون مطالب منتخب جمع آوری شده برای سخنرانی، سؤال را انتخاب کرده و بر اساس آن انگیزه سازی نماید؛ نه اینکه در ابتدا سؤالی را برگزیده و سپس به جمع آوری مطالب بپردازد؛ به این معنا که استفاده از روش سؤال برای انگیزه سازی ابتدایی، از مراحل آخر است و سخنران برای ظریف کاری، سؤالی را از مطالب گردآوری شده، انتخاب و بر اساس آن انگیزه سازی می کند.

*ویژگی های روش سؤال

1. فراگیرتر از روش های دیگر بوده و برای مخاطبین گوناگون (هوشمند و غیرهوشمند) با انتخاب سؤال متناسب قابل استفاده است.

2. استفاده از این روش ساده و جذاب است.

3. روش قرآنی و روایی است و در سیره سخنرانان بزرگ گذشته نیز مورد استفاده قرار گرفته است.

آیه نخست سوره فیل «أَ لَمْ تَرَ کَيْفَ فَعَلَ رَبُّکَ بِأَصْحابِ الْفيلِ/ آیا (به چشم دل) ندیدی و ندانستی که پروردگار تو با اصحاب فیل (سپاه ابرهه که برای تخریب خانه خدا آمده بودند) چگونه رفتار کرد؟!» یکی از مستندات قرآنی روش سؤال می باشد و مرکز ثقل این روش، مقوله کنجکاوی است.

*مثال برای انواع سؤال

1. ما شیعیان اعتقاد داریم که ائمه اطهار(ع) در وجود خود هیچ گونه زشتی و پلیدی راه ندارند و گاهی در محافل خاص گفتگوهایی بر این قضیه است که این توفیق از کجاست و چرا مابقی مردم اینطور نیستند؟

2. چرا دعاهایمان مستجاب نمی شود؟ مگر خداوند متعال در آیه 186 سوره بقره نفرموده است: «وَ إِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ/ و هر گاه بندگان من، از تو در باره من بپرسند، [بگو] من نزديكم، و دعا دعاكننده را- به هنگامى كه مرا بخواند- اجابت مى‏كنم».

3. داعش چه کسانی هستند و چه اعتقاداتی دارند؟ این گروه چگونه تشکیل شد و هدف آنان چیست؟

4. چرا نماز ما با حضور قلب نیست؟ راه های رسیدن به حضور قلب چه می باشد؟

*تفاوت روش سؤال با روش کشف مسأله (که در درس پنجم بیان شد)

در روش کشف مسأله، محور بحث سخنران، بیان یک سؤال و پاسخ به آن تا پایان سخنرانی می باشد؛ اما در موضوع مورد بحث (روش سؤال) 5 دقیقه نخست سخنرانی برای انگیزه سازی ابتدایی، مختص به سؤال است و تا آخر سخنرانی به آن نمی پردازیم؛ بلکه موضوع اصلی سخن را ادامه می دهیم.

*شرایط روش سؤال

1. سؤال برای مخاطب مطرح باشد یا مطرح بشود

2. برای مخاطب کاربردی باشد-أشرف مواد باشد

3. سؤالات مطرح شده به اندازه و کیفیتی باشد که بی جواب نماند.

4. حتی المقدور سؤال با انشاء و ادبیات مخاطب بیان شود.

*انگیزه سازی میانی

تعریف: روش هایی که به سخنران کمک می کند تا مخاطب او را در ادامه سخنرانی با شوق و انگیزه همراهی کرده و بدون خستگی تا انتها؛ اگرچه طولانی به سخنان او گوش دهد، انگیزه سازی میانی می گویند.

*اهمیت و ضرورت انگیزه سازی میانی

1. در سخنرانی هایی که حدود 45 دقیقه یا یک ساعت است، انگیزه سازی میانی نقش مهمی را ایفا می کند.

2. انگیزه سازی میانی گاهی یک دقیقه به طول می انجامد و گاهی حتی با یک جمله انجام می شود.

*روش های انگیزه سازی میانی

«ابراز احساسات»، «تقسیم»، «تأکید»، «فضاسازی»، «عدم تناسب»، «تبلیغات منفی»، «اعلام برنامه» و «تیترسازی» از روش های انگیزه سازی میانی می باشند.

*ابراز احساسات

تجربه های فردی یا گروهی یک سخنرانی می تواند محرک و عامل مناسبی برای جلب توجه بوده و مخاطب را جذب نماید.

 ابراز احساسات بر 2 نوع شخصی و غیرشخصی تقسیم می شود؛ همچنین ابراز احساسات شخصی نیز بر3 نوع حالات شخصی (ابراز احساسات خود از یک آیه یا روایت)، کاربرد شخصی (مثلا سخنران در میان سخن بگوید که من اگر مشکل شخصی پیدا کنم، از مادرم طلب دعا می کنم) و نظر شخصی (در مسائل گوناگون نظر شخصی خود را بیان کنیم) تقسیم خواهد شد که بیان این انواع سبب می شود مخاطب با مطلب جدید مواجه شده و با دقت به سخنان مُبلغ گوش فرا دهد.

منظور از ابراز احساسات غیرشخصی، بیان احساسات دیگران ازجلمه علما، شهدا و شخصیت ها یا بیان موضوعات دسته بندی از آیات و روایات می باشد که برای مخاطب جذاب است.

*مثال برای روش سوال (انگیزه سازی ابتدایی)

موضوع: تهاجم فرهنگی     مخاطب: بانوان مسجدی

نکته ای که پیش از بیان این مطلب باید به آن توجه کنیم این است که در این مثال، ابتدا به روش سؤال، انگیزه سازی ابتدایی کرده؛ سپس به موضوع سخن که تهاجم فرهنگی است، می پردازیم.

مشروح مثال:

 یکی از سؤالاتی که امروز به ذهن برخی از بانوان محترم می آید، این است که چرا دیه زن نصف مرد است؟ مگر شخصیت زنان پایین تر از مردان است؟ که در پاسخ باید گفت: زن و مرد در شخصیت انسانی یکسان هستند و دیه، قیمت انسان ها نیست؛ بلکه جبران خسارت مالی است. اگر مردی کشته شود، به نان آور خانه لطمه زده و ضربه اقتصادی بیشتری وارد شده است؛ به همین دلیل جریمه بیشتری باید پرداخته شود.

اگر کم و زیادی دیه بر اساس شخصیت افراد باشد، باید هر کس یک شخصیت علمی یا معنوی را کشت، قصاص و دیه بیشتری را متحمل شود؛ در حالی که دیه ساده ترین افراد و برجسته ترین افراد از نظر حقوقی یکسان است.

در مسائل حقوقی امام علی(ع) و ابن ملجم یکسان هستند و به همین دلیل، حضرت درباره قاتل خود فرمود: «فاضربوه ضربة بضربة/ در مقابل یک ضربه که او به من زد به او یک ضربة بزنید» اگر دیه و قصاص بر اساس شخصیت افراد باشد، تمام ثروت و پول های دنیا را هم بدهیم، جبران یک ذره از شخصیت علی بن ابی طالب(ع) را نخواهد کرد.

پس نتیجه می گیریم که حساب دیه، حساب شخصیت افراد نیست تا خیال کنیم چون دیه زن نصف مرد است، شخصیت او کمتر از مردان است.

(در اینجا انگیزه سازی ابتدایی را به موضوع اصلی سخن که تهاجم فرهنگی است، وصل می کنیم) یکی از القائات امروز دشمنان عرضه همین شبهات و سوالاتی شبیه به آن همچون: «چرا دیه زن نصف مرد است»، «چرا ارث زن نصف مرد است» و ... به شما بانوان محترم است. دشمن تلاش دارد با ابزاری به نام تهاجم فرهنگی در بانوان، جوانان، دانش آموزان، دانشگاهیان و ... ورود پیدا کرده و ضربه خود را وارد سازد.

تهاجم فرهنگی به این معناست که دشمن برای اجرای مقاصد خود و اسارت یک ملت، به بنیان های فرهنگی آن جامعه هجوم برده و باورهای تازه ای را به زور به آن ملت وارد کند.

در ادامه سخن به موضوع اصلی پرداخته و به ابعاد دیگر تهاجم فرهنگی، راه های مقابله با آن و موضوعات دیگر مرتبط با این موضوع می پردازیم.