سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری«حوزه» بخش دهم از روش سخنرانی دینی برگرفته از دروس «مؤسسه خطابه امیر بیان» را با موضوع سطوح و مراحل در سخنرانی دینی منتشر می کند.

مقام معظم رهبری (مدظله العالی):  مبادا در حرف و منبر و تبليغ ما -آنچه به عنوان تبليغ داريم انجام مى‌دهيم- حرف سُست، بى‌منطق و ثابت نشده‌اى وجود داشته باشد. گاهى بعضى از چيزهايى كه در كتابى هست و سند ندارد، خود، يك حكمت و مسأله‌ى اخلاقى است، كه ديگر سند نمى‌خواهد و مى‌توانيم آن را بيان كنيم؛ اين، عيبى ندارد؛ اما يك وقت هست كه يك چيزى دور از ذهن مخاطب است، كه باورش براى او مشكل است؛ اين را نبايد بگوييم؛ چون اين مسأله، او را از اصل قضيه دور مى‌كند و موجب موهون شدن دين و مبلّغ دين در ذهن و دل او مى‌شود و خيال مى‌كند اين، از منطق عارى است؛ در حالى كه پايه‌ى كار ما منطق است. بنابراين، منطق، عنصر اصلى در تبليغ ماست.

*روش های پردازش موضوع

*کلید هفتم: سطوح و مراحل

تعریف: در نظر گرفتن طبقات در تبیین عمق یک مفهوم را سطوح و تعیین پله هایی جهت رسیدن به آن مفهوم را مراحل می گویند.

*روش های استخراچ سطح برای یک موضوع:

 *  استخراج سطوح با جستجوی عنوان در روایات یا با بررسی در آیات.

* استخراج سطوح با تفکر و تعمق درباره آن موضوع و دقت در مصادیق خارجی

*کاربرد سطوح و مراحل:

برای برنامه ای که مخاطبین در سطح پایینی قرار نداشته و میل به فهم سطوح بالاتری از دین همانند مسجدی ها و هیئتی ها دارند، می توان از سطوح و مراحل استفاده کرد.

به عنوان مثال برای موضوع بصیرت می توان از 3 سطح: بصیرت عوام (قدرت تشخیص حق در فتنه)، بصیرت خواص (ارائه ملاک تشخیص به دیگران) و بصیرت خاص الخواص (مشاهده افق های دوردست و خط دادن به دیگران همچون هشدارهای رهبر معظم انقلاب درباره تهاجمات فرهنگی) نام برد. و یا برای سطوح انتظار می توان از 3 سطح: انتظار عامیانه، انتظار عالمانه و انتظار عارفانه نام برد و به تشریح آنان برای مخاطب پرداخت.

*فوائد سطح بندی موضوع:

1. آموزشی شدن مباحث

2. عمق بخشیدن به مباحث

3. ایجاد انگیزه و اشتیاق در مخاطب نسبت به ارتقاء سطح معرفتی خود

4. قدرت نقد سطوح پایین و تقویت سطوح بالا

*مراحل

برای صعود به یک قله یا سقوط در درکی از درکات، قدم هایی طی می شود که هریک از این قدم ها را یک «مرحله» گویند؛ مانند راه پله یک ساختمان که انسان را از طبقه ای به طبقه دیگر می رساند.

*فوائد مرحله سازی

انسجام بحث، فراگرفتن مطالب به صورت بهتر و زیبا از سوی مخاطب، کمک به عمق بخشی به سخنرانی، ارائه سخنرانی آموزشی و ... از فوائد مرحله سازی است.

به عنوان مثال طهارت، توجه، توسل، پشت سرانداختن غیرخدا و معرفت به اذکار از مراحل ایجاد حضور قلب در نماز است که می توان در یک سخنرانی دینی آن را ارائه و به تشریح آن پرداخت.

نکات:

* فقط در برخی از موضوعات می توان مرحله سازی کرد؛ نه تمام موضوعات

* کاربرد کلید سطوح و مراحل برای سخنرانی های چند جلسه ای است.

*کلید هشتم: انواع و ابعاد

*تعریف انواع:

نقسیم کردن مفاهیم به قسمت هایی که در عرض هم بوده و یک مُقَسّم واحد دارند و پرداختن به هریک از آنها یا یکی از آنها در سخنرانی به صروت مستقل.

در تفاوت انواع با سطوح و مراحل باید گفت که انواع در عرض همدیگر هستند؛ اما سطوح در طول یکدیگر.

به عنوان مثال انواع نگاه در قرآن به دو نوع «ممنوع» و «ممدوح» تقسیم می شود که نوع «ممنوع» آن بر سه قسم شهوت، حسرت و خیانت و نوع «ممدوح» آن بر سه قسم عبرت، دقت و محاسبه می باشد

*تعریف ابعاد

کلید أبعاد در پردازش موضوع به این معنی است که ما به آن موضوع از چند بُعد یا زاویه (فردی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و ...) نگاه کرده و اثر آن مسئله یا موضوع را از آن زوایا بررسی می کنیم.

مثال ابعاد زیارت:

*. اقتصادی: (جلب رزق برای زائر و رونق اقتصادی شهر و کشور)

*فرهنگی: (شرکت در برنامه های گوناگون فرهنگی و رشد فرهنگ جامعه)

* اجتماعی: (برخورد اقشار گوناگون و آشنایی آنان با یکدیگر و تضارب فرهنگ ها)

* سیاسی: (محل تجمعات گوناگون و پشتوانه های فکری عقیدتی)

* مذهبی: (رشد مذهبی زائر)

* روحی روانی: (ایجاد آرامش در زائرین)

* خانوادگی: (محل امن خانوادگی و تقویت محبت و عاطفه در خانواده ها بر محور ولایت و حب اهل بیت ع)

* بین المللی و توریستی: (مورد توجه عموم مسلمین دنیا و رفت و آمد آنان در کشور)

*کلید نهم: روابط و ارتباط ها

تعریف: پیدا کردن نحوه ارتباط میان یک مفهوم دینی با مفهوم دیگر (درون یا بیرون دینی)

*کاربرد کلید روابط و ارتباط ها

گاهی در موضوعی برای منبر کار کرده ایم که مورد نیاز مخاطب هست؛ اما برخی از موادهای مطلوب را کم دارد که بوسیله کلید روابط و ارتباط ها می توان آن را تکمیل و به مخاطب ارائه کرد.

پرداختن به موضوعات دیگر دینی و دستیابی به مواد متنوع بوسیله کلید ارتباط، از فایده های این کلید می باشد.

به عنوان مثال موضوع «رزق» با مباحثی همچون: گناه، دعا، نماز شب، تلاش، خمس، انفاق به دیگران، صله رحم، استغفار و ... مرتبط است که می توان از آنان نیز سخن گفت.

*کلید دهم: اولویت بندی

همانطور که از اسم این کلید بر می آید، اولویت بندی یک سخنرانی نمی تواند از تمام کلیدهای پردازش موضوع استفاده کند؛ پس باید بر اساس اولویت، کلید مورد نظر را انتخاب و بر پایه آن سخنرانی خود را تنظیم نماید.

 اولویت بندی به دو قسم: اولویت در موضوع و اولویت در پیام تقسیم می شود که از ویژگی های اولویت بندی در موضوع، دقت در جذابیت و تازگی و از خصائص اولویت بندی در پیام، دقت در تأثیرگذاری می باشد.

*ملاک های اولویت بندی

1. دقت در مدت زمان سخنرانی

2. دقت در اهمیت کلید

3. دقت در اهمیت محتوا

4. دقت در دانسته ها و نادانسته های مخاطب

5. دقت در مناسبت

تکلیف:

بر اساس مثال های مذکور، موضوعی را انتخاب و کلیدهای پردازش را بر روی آن پیاده سازی نمایید.