سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری«حوزه» نوشتاری از حضرت آيت الله جوادي آملي از کتاب «صهباي حج» را منتشر می کند.
شمّه اي از تاريخ کعبه
کعبه اوّلين معبد مردمي و عبادتگاه توده انسانها در روي زمين است: «إنّ أول بيت وضع للناس للذي ببکة... » که تعيين محل و نقشه ساختن آن به رهنمود و دستور خداي سبحان بود: «وإذ بوّأنا لإبراهيم مکان البيت... ».
بنابراين کعبه اوّلين معبدي (نه اوّلين خانه) است که در روي زمين ساخته شد. گرچه بر اساس «دحو الأرض» گفته شده: «مکان کعبه اولين زميني بود که از زير آب بيرون آمد»، ليکن استفاده اين معنا که «اوّلين خانه ساخته شده کعبه است» از آيه، مشکل به نظر مي رسد؛ زيرا اوليّت آن را مقيد کرده که براي عبادت بوده است.
البته آيه شريفه «إن أول بيت وضع للناس... »، معناي مزبور را نیز نفي نمي کند؛ زيرا قيودي همچون وصف، همانطور که اطلاق ندارد، مفهوم نيز ندارد؛ مگر اينکه جمله مشتمل بر وصف در مقام تحديد باشد. در اين باره و در استفسار از آيه شريفه مزبور از اميرالمؤمنين (عليه السلام) تصريح به اينکه قبل از بناي کعبه، خانه وجود داشته، نقل شده است.
از اميرالمومنين عليه السلام روايت شده است که فرمودند: «نخستين رحمتي که از آسمان به زمين نازل شد، در بيست وپنج ذي القعده بود. کسي که در اين روز، روزه بگيرد و شبش را به عبادت بايستد، عبادت صد سال را که روزش را روزه و شبش را عبادت کرده است، خواهد داشت».
معناي دحوالارض
«دَحو» به معناي گسترش است و برخي نيز آن را به معناي تکان دادن چيزي از محلِ اصلي اش تفسير کرده اند.
منظور از دحوالارض (گسترده شدن زمين) اين است که در آغاز، تمام سطح زمين را آب هاي حاصل از باران هاي سيلابيِ نخستين فراگرفته بود. اين آب ها به تدريج در گودال هاي زمين جاي گرفتند و خشکي ها از زير آب سر برآوردند و روز به روز گسترده تر شدند.
از سوي ديگر زمين در آغاز به صورت پستي ها و بلندي ها يا شيب هاي تند و غيرقابل سکونت بود. بعدها باران هاي سيلابي مداوم باريدند، ارتفاعات زمين را شُستند و دره ها گستردند. اندک اندک زمين هايِ مسطح و قابل استفاده براي زندگي انسان و کشت و زرع پديد آمد. مجموع اين گسترده شدن، «دَحو الارض» نام گذاري مي شود.
برنامه هاي معنوي
روز دحوالارض ـ روز گسترش زمين ـ روز بسيار مبارکي است و آداب و اعمال ويژه اي دارد؛ از جمله:
1. روزه داشتن که ثواب هفتاد سال عبادت را دارد.
2. احيا و شب زنده داري شب دحوالارض که برابر با يک سال عبادت است.
3. ذکر و دعا.
4. انجام غسل به نيت روزِ دحوالارض و نماز مخصوص آن.
دعاي روز دحوالأرض
يکي از برنامه هاي پيشنهادي در روز مبارک گسترده شدن زمين، خواندن دعاي ويژه اين روز است. در بخشي از اين دعا به مسأله دحوالأرض چنين اشاره شده است: «اي خدايي که خانه کعبه را گسترانيدي و دانه را شکافتي و سختي را برطرف ساختي، از تو مي خواهم در اين روز از روزهايت که حق آن را بزرگ نمودي، هر گرفتاري و مشکلي را برطرف سازي».
دعاي دحو الارض
اللَّهُمَّ دَاحِيَ الْکَعْبَةِ وَ فَالِقَ الْحَبَّةِ وَ صَارِفَ اللَّزْبَةِ وَ کَاشِفَ کُلِّ کُرْبَةٍ أَسْأَلُکَ فِي هَذَا الْيَوْمِ مِنْ أَيَّامِکَ الَّتِي أَعْظَمْتَ حَقَّهَا وَ أَقْدَمْتَ سَبْقَهَا وَ جَعَلْتَهَا عِنْدَ الْمُؤْمِنِينَ وَدِيعَةً وَ إِلَيْکَ ذَرِيعَةً وَ بِرَحْمَتِکَ الْوَسِيعَةِ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَي مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ الْمُنْتَجَبِ فِي الْمِيثَاقِ الْقَرِيبِ يَوْمَ التَّلاقِ فَاتِقِ کُلِّ رَتْقٍ وَ دَاعٍ إِلَي کُلِّ حَقٍّ وَ عَلَي أَهْلِ بَيْتِهِ الْأَطْهَارِ الْهُدَاةِ الْمَنَارِ دَعَائِمِ الْجَبَّارِ وَ وُلاةِ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ وَ أَعْطِنَا فِي يَوْمِنَا هَذَا مِنْ عَطَائِکَ الْمَخْزُونِ غَيْرَ مَقْطُوعٍ وَ لا مَمْنُوعٍ [مَمْنُونٍ] تَجْمَعُ لَنَا بِهِ التَّوْبَةَ وَ حُسْنَ الْأَوْبَةِ ،
خدايا اي گستراننده کعبه و شکافننده دانه و برگيرنده سختي و برطرف کننده هر گرفتاري، از تو ميخواهم در اين روز از روزهايت که حقّش را بزرگ گرداندي و سبقتش را پيش انداختي و آن را نزد اهل ايمان امانت و و به سوي خود وسيله قرار دادي و به رحمت گسترده ات که بر محمّد درود فرستي آن بنده برگزيده ات در پيمان نزديک، روز ديدار، شکافنده هر امر بسته و دعوت کننده به حق و بر اهل بيت پاکش آن راهنمايان و روشنکنندگان راه حق، ستونهاي جبّار و متولّيان بهشت و دوزخ، و عطا کن به ما از عطاي در خزانه ات که نه بريده شود و نه منع گردد، تا به وسيله آن توبه و بازگشت خوبي براي ما فراهم نمايي.
يَا خَيْرَ مَدْعُوٍّ وَ أَکْرَمَ مَرْجُوٍّ يَا کَفِيُّ يَا وَفِيُّ يَا مَنْ لُطْفُهُ خَفِيٌّ الْطُفْ لِي بِلُطْفِکَ وَ أَسْعِدْنِي بِعَفْوِکَ وَ أَيِّدْنِي بِنَصْرِکَ وَ لا تُنْسِنِي کَرِيمَ ذِکْرِکَ بِوُلاةِ أَمْرِکَ وَ حَفَظَةِ سِرِّکَ وَ احْفَظْنِي مِنْ شَوَائِبِ الدَّهْرِ إِلَي يَوْمِ الْحَشْرِ وَ النَّشْرِ وَ أَشْهِدْنِي أَوْلِيَاءَکَ عِنْدَ خُرُوجِ نَفْسِي وَ حُلُولِ رَمْسِي وَ انْقِطَاعِ عَمَلِي وَ انْقِضَاءِ أَجَلِي اللَّهُمَّ وَ اذْکُرْنِي عَلَي طُولِ الْبِلَي إِذَا حَلَلْتُ بَيْنَ أَطْبَاقِ الثَّرَي وَ نَسِيَنِيَ النَّاسُونَ مِنَ الْوَرَي وَ أَحْلِلْنِي دَارَ الْمُقَامَةِ وَ بَوِّئْنِي مَنْزِلَ الْکَرَامَةِ.
اي بهترين خوانده شده و کريمترين اميد شده، اي کفايت کننده، اي وفادار، اي آن که لطفش پنهاني است، به لطفت به من لطف کن، و به عفوت خوشبختم نما، و به ياري ات تأييدم فرما، و از ذکر کريمانه ات فراموشم مکن به حق متوليان امرت و نگهبانان رازت و از گرفتاري هاي روزگار تا روز قيامت و برانگيخته شدن حفظم کن هنگام بيرون آمدن جانم، و فرو رفتن در قبرم، و تمام شدن کارم، و سپري شدن عمرم، اوليايت را به بالينم حاضر کن، خدايا يادم کن، بر طول پوسيدگي، زمانيکه در ميان توده هاي خاک فرود آيم، و فراموشکنندگان از مردم فراموشم کنند، و در خانه اقامت فرودم آر، و در منزل کرامت جايم ده.
وَ اجْعَلْنِي مِنْ مُرَافِقِي أَوْلِيَائِکَ وَ أَهْلِ اجْتِبَائِکَ وَ اصْطِفَائِکَ وَ بَارِکْ لِي فِي لِقَائِکَ وَ ارْزُقْنِي حُسْنَ الْعَمَلِ قَبْلَ حُلُولِ الْأَجَلِ بَرِيئا مِنَ الزَّلَلِ وَ سُوءِ الْخَطَلِ اللَّهُمَّ وَ أَوْرِدْنِي حَوْضَ نَبِيِّکَ مُحَمَّدٍ صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ اسْقِنِي مِنْهُ مَشْرَبا رَوِيّا سَائِغا هَنِيئا لا أَظْمَأُ بَعْدَهُ وَ لا أُحَلَّأُ وِرْدَهُ وَ لا عَنْهُ أُذَادُ وَ اجْعَلْهُ لِي خَيْرَ زَادٍ وَ أَوْفَي مِيعَادٍ يَوْمَ يَقُومُ الْأَشْهَادُ اللَّهُمَّ وَ الْعَنْ جَبَابِرَةَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ وَ بِحُقُوقِ [لِحُقُوقِ] أَوْلِيَائِکَ الْمُسْتَأْثِرِينَ اللَّهُمَّ وَ اقْصِمْ دَعَائِمَهُمْ وَ أَهْلِکْ أَشْيَاعَهُمْ وَ عَامِلَهُمْ وَ عَجِّلْ مَهَالِکَهُمْ وَ اسْلُبْهُمْ مَمَالِکَهُمْ وَ ضَيِّقْ عَلَيْهِمْ مَسَالِکَهُمْ وَ الْعَنْ مُسَاهِمَهُمْ وَ مُشَارِکَهُمْ.
و از دوستان اوليايت، و برگزيدگان و خاصان درگاهت قرارم ده، و ديدارت را بر من مبارک گردان، و پيش از فرا رسيدن پايان عمرم حُسن عمل روزي ام فرما، در حاليکه پاک از لغزش ها و گفتار بي پايه و منطق تباه باشم.
خدايا مرا به حوض پيامبرت محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)وارد کن، و از آن به من بنوشان، نوشاندني سيراب کننده، روان و گوارا، که پس از آن هرگز تشنه نشوم، و از ورود به آن طرد نگردم، و از آن منع نشوم، و آن را قرار ده برايم بهترين توشه، و کامل ترين وعدهگاه، روزي که گواهان بپا ميخيزند.
خدايا لعنت کن گردنکشان گذشته و آينده را، هم آنان که حقوق اوليايت را به ناحق به خود اختصاص دادند.
خدايا پايه هايشان را بشکن، و پيروان و عمّالشان را نابود ساز، زمينه هاي هلاکتشان را به زودي فراهم فرما، و کشورهايشان را از دستشان بگير، و راه هايشان را بر آنان تنگ کن، و بر آنان که با آنان سهيم و شريکند، لعنت فرست.
اللَّهُمَّ وَ عَجِّلْ فَرَجَ أَوْلِيَائِکَ وَ ارْدُدْ عَلَيْهِمْ مَظَالِمَهُمْ وَ أَظْهِرْ بِالْحَقِّ قَائِمَهُمْ وَ اجْعَلْهُ لِدِينِکَ مُنْتَصِرا وَ بِأَمْرِکَ فِي أَعْدَائِکَ مُؤْتَمِرا اللَّهُمَّ احْفُفْهُ بِمَلائِکَةِ النَّصْرِ وَ بِمَا أَلْقَيْتَ إِلَيْهِ مِنَ الْأَمْرِ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ مُنْتَقِما لَکَ حَتَّي تَرْضَي وَ يَعُودَ دِينُکَ بِهِ وَ عَلَي يَدَيْهِ جَدِيدا غَضّا وَ يَمْحَضَ الْحَقَّ مَحْضا وَ يَرْفِضَ الْبَاطِلَ رَفْضا اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَيْهِ وَ عَلَي جَمِيعِ آبَائِهِ وَ اجْعَلْنَا مِنْ صَحْبِهِ وَ أُسْرَتِهِ وَ ابْعَثْنَا فِي کَرَّتِهِ حَتَّي نَکُونَ فِي زَمَانِهِ مِنْ أَعْوَانِهِ اللَّهُمَّ أَدْرِکْ بِنَا قِيَامَهُ وَ أَشْهِدْنَا أَيَّامَهُ وَ صَلِّ عَلَيْهِ [عَلَي مُحَمَّدٍ] وَ ارْدُدْ إِلَيْنَا سَلامَهُ وَ السَّلامُ عَلَيْهِ [عَلَيْهِمْ] وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ.
خدايا در فَرَج دوستانت شتاب کن و حقوق تاراج رفته آنان را به آنان بازگردان و قائم آنان را به حق آشکار کن، و او را ياري رسانِ دينت بدار، و درباره دشمنانت فرمانده به فرمانت قرار ده.
خدايا فرشتگان پيروزي را گرداگرد او همواره بدار، و به آن دستوري که در شب قدر به او القا کردي او را انتقامگيرنده خويش قرار ده، تا جاييکه خشنود شوي، و دينت به وسيله او و به دست او به گونه اي نو و تازه بازگردد، و حق به طور کامل ناب شود، و باطل به صورت همه جانبه به دور افکنده شود.
خدايا بر او و همه پدرانش درود فرست، و ما را از همنشينان و خاندانش قرار بده، و در زمان بازگشتش ما را برانگيز، تا در دوران او در شمار يارانش باشيم.
خدايا درک قيامش را روزي ما کن، و در روزگارش ما را حاضر کن، و بر او درود فرست و سلام او را به ما باز رسان، درود و رحمت خدا و برکاتش بر او باد.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله العظمی جوادی آملی
