به گزارش خبرگزاری «حوزه»، گرچه چندی است که از هفته پژوهش فاصله گرفته ایم اما بی گمان این مقوله همواره یکی از رسالت ها و ماموریت های حوزه های علمیه بوده و خواهد بود چه آن که در نظام روحانیت و مراکز حوزوی پژوهش جایگاه ویژه ای دارد به خصوص در رابطه با پژوهش های دینی و از جمله پژوهش های قرآنی که به طور خاص در سال های اخیر، رشد خوبی یافته و توجهات بیشتری را معطوف به خود کرده است.
در گفتگو با حجت الاسلام و المسلمین محمد صادق یوسفی مقدم ، رئیس مرکز فرهنگ و معارف قرآن کریم وابسته به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم ، وضعیت پژوهش های قرآنی و حوزوی و نیازها و بایسته های آن را مورد بحث و بررسی قرار داده ایم. آنچه در ادامه می آید مشروح این گفتگوست؛
برای آغاز بحث بفرمایید که در سال های اخیر پژوهش های قرآنی به ویژه در حوزه علمیه قم چه تفاوتی از حیث کمی و کیفی با گذشته پیدا کرده اند؟!
به لطف الهی در عرصه پژوهش های قرآنی ما نسبت به اوایل انقلاب اسلامی تفاوت بسیار زیادی پیدا کرده ایم و باید عرض کنم که به طور جدی پژوهش های قرآنی در حوزه های علمیه نسبت به دوران قبل از انقلاب، رشد بسیار چشم گیری داشته که البته بنده به لحاظ آماری شاید نتوانیم به طور دقیق میزان آن را برای شما بیان کنم.
با این حال در عرصه فعالیت های قرآنی چند نکته حایز اهمیت است که باید این نکات و محورها را به طور خاص مورد توجه قرار داد؛
نخست آن که ما باید قرآن را به طور مستقل مورد توجه قرار دهیم نه به این عنوان که قرآن را با گرایش های دیگر خواسته باشیم مورد ارزیابی قرار دهیم.
در بررسی های تحقیقی خود وقتی در یک کار میان رشته ای و یک گرایش تحلیلی به فعالیت می پردازیم، به طور خاص از قرآن هم باید استفاده کنیم که این هم در جای خود ارزشمند است.
اما آن چه مهم است این که به تناسب همه رشته ها و گرایش ها اصل را بر خود قرآن بگذاریم و منبع و محور اصلی برای فعالیت های پژوهشی ما کلام وحی باشد.نکته مهم دیگر هم این که در حوزه فقه باید نگاه ویژه به فقه القرآن صورت گیرد.
در گذشته فقهای بزرگ ما علم آیات الاحکام و فقه القرآن را به طور مستقل مورد توجه قرار می دادند و اساساً اگر فقیهی عالم به آیات الاحکام نبود به او حتی اجازه قضاوت نمی دادند. لذا این مساله نشان می دهد که چقدر بحث آیات الاحکام در بین فقهای شیعه دارای اهمیت و جایگاه ویژه و ممتازی بوده است.
از سویی در حوزه کلان نیز ما باید به آیات العقائد و آیات الاخلاق به طور ویژه نگاه کرده و بر روی آن ها متمرکز شویم و در این جا به اعتقاد بنده حوزه علمیه باید سرمایه گذاری ویژه ای انجام دهد تا انشاالله نتایج مورد نظر حاصل گردد.
گاهی اوقات انتقاداتی مطرح می شود مبنی بر این که برخی از پژوهش های دینی ما از جمله پژوهش های قرآنی آن طور که باید و شاید متناسب با نیازهای روز جامعه نیستند. به نظر شما برای این مساله چه باید کرد؟!
راهکارش این است که اساساً نه فقط فعالیت های پژوهشی بلکه به نظر من فعالیت های آموزشی ما نیز به صورت مساله محور باشد؛ به این معنی که ببینیم در عرصه فعالیت های قرآنی به چه چیزهایی نیاز جدی احساس می شود و این که چه مساله ای در جامعه ما باید به آن پرداخته شود
بنابر این آنچه مسلم است که فعالیت های پژوهشی ما باید مساله محور باشد ؛ البته مساله محوری خودش انواع و اقسامی دارد و مساله هر جریان فکری، هر گروه و جمعی و مکتبی به تناسب متفاوت می شود؛ گاهی ممکن است مساله اجتماعی باشد گاهی یک مساله علمی محض باشد، گاهی حتی خود فعالیت های پژوهشی مساله هستند به این معنا که ما می آییم بررسی می کنیم در شئون قرآن کریم چه تحقیقات و فعالیت هایی صورت گرفته و چه نیازهایی در این عرصه وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد و اساساً این که ضرورت چه نیازمندی هایی در عرصه پژوهش های قرآنی احساس می شود. به هر صورت واقعیت آن است که ما چقدر مسایل مهمی داریم که این ها باید تبیین و تحقیق شود که اگر این طور شد میدان دانش و معارف قرآنی گسترده تر شده و به همان نیاز بیشتر متناسب با نیازها و اقتضائات روز می گردد.
در خصوص گلایه ای که همیشه مطرح می شود مبنی بر این که بسیاری از پژوهش ها به نوعی موازی کاری به حساب می آیند، چه صحبتی دارید؟
یکی از محورهایی که باید همه ما به خصوص حوزویان به آن توجه بیشتری نشان دهند، مساله محور بودن فعالیت های پژوهشی است. در این خصوص آنچه مهم است این که می بایست از فعالیت های پژوهشی متراکمی که گاهی همپوشانی هم دارند صرف نظر کرده و یک مدیریت منسجم و رصد آگاهانه در این باره صورت گیرد.
همچنین انتظار ما از معاونت پژوهشی حوزه و دیگر مراکز این است که فعالیت های پژوهشی به سمت و سوی تخصصی شدن پیش برود.
ما باید با نقشه راه و جغرافیای تعریف شده مسایل مورد نیاز عرصه پژوهش را رصد و تحلیل کنیم و به خصوص نیاز به یک تقسیم کار در عرصه های پژوهشی در حوزه های علمیه کاملاً احساس می شود به این معنی که هر موسسه و مرکزی در حوزه به نوعی بخشی از فعالیت روی زمین مانده را در دستور کار خود قرار دهد، تا این که زودتر بتوانیم به یاری پروردگار سریع تر و مطلوب تر به اهداف مورد نظر پژوهشی خود به ویژه در ساحت مقدس قرآن مجید دست یابیم.
در زمانه ای قرار داریم که به سرعت شبهات قرآنی و دینی تولید شده و بازنشر پیدا می کند، پژوهشگران حوزوی در این راستا چه نقش و رسالتی برعهده دارند؟!
به هر حال بحث پاسخگویی به شبهات قرآنی یکی از ماموریت های اساسی پژوهشگران حوزه دین و به خصوص طلاب و فضلای حوزه است که متاسفانه باید بگویم که در این خصوص هنوز به طور جدی ورود پیدا نکرده ایم و این در حالی است که در برهه حساس کنونی دشمنان با قدرت تمام و با بهره گیری از آخرین دستاوردهای و تکنولوژی های روز رسانه ای به شبهه پراکنی مشغول هستند.
امروزه به خصوص در دنیای مجازی علیه قرآن و تعالیم قرآنی تلاش زیادی صورت می گیرد و حوزه های علمیه و مراکز و موسسات حوزوی وظیفه سنگینی برعهده دارند که در این راستا گام های جدی تری بردارند؛ چه پاسخگویی عمیق و علمی و چه پاسخگویی فوری و موردی باید همزمان مورد عنایت ویژه قرار گیرد.
امروز شبهه ای در فضای مجازی مطرح می شود که بلافاصله باید این شبهه رصد شده و پاسخ آن در همان فضای مجازی قرار داده شود تا آن جوان و مخاطبی که در معرض این شبهه خطرناک است بتواند بعد از یک روز یا دو روز پاسخ این شبهه را ولو به صورت مختصر و اجمالی ببیند و اطلاع پیدا کند.
این یکی از مسایل بسیار مهمی است که غفلت و کم توجهی ما نسبت به آن بی شک توأم با عوارض و آسیب های خطرناکی خواهد بود.
به طور خاص این وظیفه حوزه های علمیه است که ما مصونیت ببخشیم نسل جوان و مخاطبان انبوه فضای مجازی را نسبت به طرح و عرضه انبوه شبهاتی که نه هر روز و هر ساعت که گاه هر لحظه در حال انتشار است ؛ چه شبهاتی که به صورت تصویری و از طریق شبکه های ماهواره ای مطرح می شود و چه شبهاتی که به صورت نقد و تحلیل در سایت ها و مجلات و نوشته ها بیان می شود.در هر صورت برای حفاظت از ساحت نورانی قرآن کریم و توسعه معارف قرآنی همه ما وظیفه داریم و به خصوص نخبگان و فضلای حوزه.
امیدوارم همان طور که تاکنون حوزه های علمیه دغدغه مندانه و مسئولانه در این باره قدم برداشته اند در ادامه این راه نیز با توفیقات بیشتری همراه باشند و بتوانند قلب نازنین امام عصر(عج) را بیش از پیش از خود خشنود و خرسند سازند. گفتگو از: سید محمد مهدی موسوی
