خبرگزاری «حوزه»/ حوزه علمیه خراسان با پیشینه کهن خود از مهمترین پایگاه های علمی تشیع شناخته می شود. جایی که نور وجودی خود را از جوار مضجع منور امام هشتم(ع) گرفته و بزرگان دانشمندی را چون شیخ شیخ طوسی، شیخ طبرسی، ملاعبدالله شوشتری، محقق سبزواری، شیخ محمد حرعاملی، آقا بزرگ در قرن های گذشته تا عصر حاضر و وجود افرادی مانند شیخ هاشم و شیخ مجتبی قزوینی، آیت الله العظمی خامنه ای، آیت الله واعظ طبسی، شهید هاشمی نژاد و ... را به جامعه اسلامی معرفی کرده است.
حوزه علمیه ای که امروز بیش از بیش از ۲۰ هزار طلبه با بیش از ۱۰۰ مدرسه علمیه دارد و به اذعان همه حوزویان، این حوزه در ادبیات حرف اول را زده و می زند.
حوزه ای که روزگاری شخصیت هایی مانند مقام معظم رهبری را به جامعه معرفی کرده و امروز انتظار معظم له پویایی بیشتر و رشد و شکوفایی دوچندان آن است.
روز گذشته مقام معظم رهبری در حکم انتصاب اعضای شورای عالی این حوزه و مدیر آن، به این نکته زیبا اشاره کردند که حوزه علمیه مشهد مقدس یکی از کهن‌ترین و پربارترین مراکز علمی تشیع و مَهد پرورش بزرگان نام‌آور در دانشهای عقلی و نَقلیِ اسلامی در طول چندین قرن است.
تأمل در اشاره معظم له به ایجاد ظرفیت شایان برای پرورش علماء و محققان اسلامی در رشته‌های گوناگون و نیازمندی شکوفایی آن به مدیریتی جامع و پویا موجب شد که خبرگزاری «حوزه» نگاهی هرچند کوتاه به زندگی علمی و مدیریتی اعضای شورای عالی حوزه علمیه خراسان و نیم نگاهی به سند چشم انداز این حوزه با انتصاب های جدید داشته باشد.
*آیت الله حاج سید حسن مرتضوی شاهرودی
این عالم و استاد سطوح عالی حوزه علمیه خراسان در سوم اسفندماه سال 1311 هجری شمسی مصادف با سال1352 ه ق در روستای ابرسج شاهرود دیده به جهان گشود.
وی در حدود 13سالگی تحصیل علوم حوزوی را از شاهرود آغار کرد و درسال 1327 ه ش درحدود 15سالگی به مشهد مقدس هجرت کرد و درحدود 9 سال، سطوح مقدماتی وعالی را در محضر استادانی چون آیت الله حاج میرزا احمد مدرس یزدی (شرح لمعه )، حضرت آیت الله حاج شیخ هاشم قزوینی(رسائل ، مکاسب و کفایه )، شیخ کاظم دامغانی و حاج آقا حسین شاهرودی گذراند.
شاگردی در درس خارج فقه و اصول آیت الله العظمی میلانی به مدت دو سال یکی دیگر از فعالیت های تحصیلی او بود که بعد از آن در سال 1336 هجری شمسی به نجف اشرف عزیمت کرد و به مدت چهار سال در درس خارج فقه آیت الله العظمی سید محمود شاهرودی و درس خارج اصول آیت الله حاج شیخ حسین حلی شرکت کرد.
آیت الله مرتضوی پس از آن، به مدت یک سال درقم ساکن شد و از درس خارج آیت الله العظمی بروجردی، امام خمینی(ره) و خارج آیت الله محقق داماد بهره برد.
وی بعد از قم دوباره به نجف اشرف برگشت و به مدت بیش از بیست سال در آن حوزه مقدسه ماند و به تدریس قوانین، شرح لمعه، رسائل، مکاسب و کفایتن پرداخت و از محضر آیات عظام امام خمینی، خویی، شیخ حسین حلی، شاهرودی و... استفاده کرد.
آیت الله مرتضوی در سال 1358 به مشهد برگشت و همزمان با تدریس درس خارج فقه و اصول، یک دوره رسائل و مکاسب و کفایه را تدریس کرد و هم اکنون به عنوان استاد دروس خارج فقه و اصول حوزه خراسان، در مدرسه علمیه آیت الله العظمی خویی(ره) تدریس می کند.
وی در کنار حضرات آیاتی چون سیدمحمدمهدی موسوی خلخالی، سیدان و اشرفی شاهرودی از اساتید برجسته حوزه علمیه مشهد به شمار می رود.
*آیت الله حاج شیخ رجبعلی رضازاده
آیت الله رضا زاده در تربت حیدریه به دنیا آمده و در سال 1326 شمسی وارد حوزه علمیه آن شهر شد و پس از 8 سال تحصیل درسال1332 شمسی به مشهد رفت و ادبیات عرب را نزد ادیب نیشابوری، قوانین را از آیت الله شیخ عبدالنبی کجوری و لمعتین را نزد آیت الله حاج میرزا احمد مدرس فرا گرفت.
وی سپس به تدریس دروس سطح مشغول شده و در همان زمان سطوح عالی را در از آیت الله حاج شیخ هاشم قزوینی آموخت و درسال 1337 به درس خارج آیت الله العظمی میلانی رفته و سپس در سال 1345 به نجف اشرف عزیمت کرد.
آیت الله رضازاده در نجف از محضر استادانی چون حضرات آیات عظام خوئی، وحید خراسانی و امام خمینی(ره) شرکت کرده و پس از یک سال به مشهد مقدس باز می گردد و به مدت 18 سال در درس خارج آیت الله العظمی میلانی شرکت می کند.
وی برای چند سالی به عنوان رئیس دانشگاه علوم اسلامی رضوی فعالیت کرد و در حال حاضر در مدرسه علمیه آیت الله العظمی خویی(ره) مشهد به تدریس دروس خارج اشتغال دارد.
*آيت الله حاج شيخ مهدي مرواريد
خاندان مروارید را کمتر کسی است که نشناسد. خانواده ای عالم و عالم پرور که با اخلاق و تخلق به آداب شهرت دارند که برجسته ترین فرد این خانواده آيت الله حاج ميرزا حسنعلي مرواريد است. یکی از فرزندان این مرد مومن و معلم اخلاق، آيت الله حاج شيخ مهدي مرواريد است که در سال 1325 در مشهد مقدس به دنيا آمد.
وي پس از گذراندن دوره ابتدايي وارد حوزه علميه مشهد شد و مقدمات را نزد مرحوم پدرش و حجج اسلام و المسلمین حجت هاشمي خراساني، صالحي و مهدوي دامغاني فرا گرفت.
آیت الله مروارید در سطوح عالی از استادانی چون حضرات آیات وحيد خراساني، سیدان، مجتهدي سيستاني و شهید هاشمی نژاد بهره مند شد و تفسير و معارف را از آيت الله ميرزا جواد آقا تهراني و آيت الله حاج شيخ مجتبي قزويني درس گرفت.
وی بعد از این مدت، عازم نجف شد و در دروس خارج فقه و اصول امام خميني، آیت الله العظمی سيستاني و شهيد سيد محمد باقر صدر شرکت کرد و برای مدتی نیز در حوزه علميه قم از دروس خارج حضرات آيات گلپايگاني ، ميرزا هاشم آملي و محقق داماد بهره مند شد.
آيت الله مهدی مرواريد با بازگشت به مشهد مقدس، به تدريس دروس رسائل، مكاسب و كفايه و سپس خارج فقه و اصول مشغول شد و هم اكنون علاوه بر تدريس درس خارج و تفسير تخصصی در مدرسه علمیه آیت الله العظمی خویی(ره) مشهد، به عنوان نماينده آيت الله العظمی سيستاني در این شهر بوده و اقامه نماز جماعت در مسجد ملاحيدر مشهد را عهده دار مي باشد و رساله عالم الذر ، بحوث في مباني علم الرجال و شرح المكاسب المحرمه از آثار وی است.
*حجت الاسلام و المسلمین محمدباقر فرزانه
این شاگرد مقام معظم رهبری که متولد شهرستان گناباد از توابع خراسان است را می توان یار انقلابی معظم له نیز نامید.
وی که در مدرسه علمیه خیرات خان که هم اکنون جزئی از فضای دانشگاه علوم اسلامی رضوی به شمار می آید، تحصیل کرده است، از زندانیان سیاسی دوران رژیم طاغوت می باشد و به عنوان یک طلبه انقلابی علیه آن رژیم فعالیت داشته است.
حجت الاسلام فرزانه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز خدمت به نظام اسلامی را رها نکرد و در قالب تبلیغی و مدیریتی به ویژه به عنوان امام جمعه موقت مشهد فعالیت هایی داشته است.
وی از سال 1370 به عنوان سومین رئیس دانشگاه علوم اسلامی رضوی توسط مرحوم آیت الله واعظ طبسی منصوب شد و هم اکنون نیز این سمت را دارد. شاید بتوان از مهمترین اقدامات دوره ریاست وی را مصوب شدن اساسنامه و دوره های تحصیلی دانشگاه در شورای عالی انقلاب فرهنگی، برگزاری دوره های سه گانه تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری دانست، زیرا در واقع حیات آکادمیک دانشگاه و هدفگذاری های علمی آن نیز از این دوره آغاز شده است.
چاپ مقالات علمی در حوزه قرآن و نهج البلاغه و نیز مدیر مسئولی مجله تخصصی الهیات و حقوق، عهده داری راهنمایی و مشاوره چندین پایان نامه تحصیلات تکمیلی از دیگر فعالیت های دبیر جدید شورای عالی حوزه علمیه خراسان می رود.
وی در کنار این مسئولیت ها، چند سالی است که عضو شورای برنامه ریزی مدیریت حوزه علمیه خراسان نیز بوده و طرح ها و برنامه های جاری، در دست اقدام یا تصویب این حوزه را به خوبی می شناسد و اکنون نیز براساس حکم مقام معظم رهبری به عنوان "دبیر شورای عالی حوزه علمیه خراسان" منصوب شده اند.
*حجت الاسلام والمسلمین سید مصباح عاملی
کمتر کسی از قدیمی های حوزه علمیه مشهد است که او که زاده 1330ش در شهر مشهد است را نشناسد. کسی که علوم حوزوی مانند مقدمات و سطح و خارج فقه و اصول را نزد اساتیدی چون میرزا علی فلسفی، میرزا جواد آقا تهرانی، سید علی خامنه ای، سید حسن مرتضوی، رجبعلی رضا زاده، عباس واعظ طبسی، محمد تقی ادیب نیشابوری، حجت هاشمی، محمد باقر واعظی، میرزا حسن صالحی و میرزا محمد اشکذری فرا گرفت.
حجت الاسلام سید مصباح عاملی همزمان با فراگیری علوم حوزوی، به تدریس مقدمات مشغول شد و ادبیات عرب، منطق، فقه و اصول، و دروس جنبی مانند تفسیر و نهج البلاغه و همچنین معارف اسلامی از جمله این درس ها بود.
وی در سال های 1365 و 1367ش به علت قرائت دقیق متن و ترجمه آن و سپس توضیح ساده و دقیق مطلب از اساتید معروف مشهد درس اصول فقه محمد رضا مظفر بود.
همه کسانی که حتی کوچکترین برخوردی با وی داشته اند، او را فردی مهربان، متخلق به اخلاق اسلامی، انقلابی و خودمانی و ساده زیست می دانند که علاوه بر تدریس در حوزه علمیه مشهد مقدس، سال ها ریاست نهضت سواد آموزی خراسان رضوی را بر عهده داشته است.
خوب است که بدانیم، حجت الاسلام والمسلمین عاملی در کنار راهنمایی و مشاوره پایان نامه های طلاب، مدیریت مجله «اندیشه حوزه» و تدریس فقه و اصول فقه در حوزه و دانشگاه علوم اسلامی رضوی را انجام می دهد.
مقالاتی چون روشنفکری، مدرنیته و عقلانیت اسلامی (اندیشه حوزه، 1379ش، ش23)، راهبردهای علمی وحدت حوزه دانشگاه (اندیشه حوزه، 1374ش، ش2)، واکاوی ریشه های پیام نهضت خدمت رسانی (اندیشه حوزه، 1382ش، ش43و44)، ضرورت تبیین جامعه ی دینی (اندیشه حوزه، 1384ش، ش54)، واکاوی ریشه های پیام جهاد اقتصادی، کتاب جهاد اقتصادی از انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی) و چندین سرمقاله را می توان از جمله آثار علمی این مدیر تازه منصوب شده حوزه علمیه خراسان نام برد.
*عضویت دو شخصیت حقوقی در شورای عالی
البته در حکم مقام معظم رهبری، نماینده معظم له در خراسان و همچنین تولیت آستان قدس رضوی نیز به عنوان دیگر اعضای شورای عالی حوزه علمیه خراسان معرفی شده اند.
به نظر می رسد، حوزه علمیه خراسان با این ترکیب جدید و تیم تازه نفس که به درستی از سوی رهبر معظم انقلاب به عنوان عالی ترین مرجع اداره حوزه خراسان منصوب شده اند، می توانند راه تازه ای را پیش روی این حوزه کهن باز کنند و با سرمایه ای مانند سند چشم انداز 20 ساله به عنوان دومین حوزه شیعی با نگاه به رشد آموزشی، تربیتی، پرورشی و تبلیغی معرفی می کند، مسیر تربیت طلبه، مبلغ، پژوهشگر و خلاصه طلابی با تخصص های گوناگون در عرصه های مختلف و شئون مورد نیاز جامعه اسلامی تحویل دهند.
کاری که شاید الگویی برای همه حوزه های علمیه شود و پویایی بیشتری به جامعه طلاب عرضه کند و در نهایت همانطور که در گذشته و حال افراد و شخصیت های علمی زیادی خود را برای خدمت به نظام اسلامی آماده کرده و در این زمینه تلاش های بی دریغی ارائه کرده اند، نسل آینده حوزه علمیه خراسان نیز این راه را با چراغی روشن تر از گذشته طی کند.
این امر مهم و انتصاب همراه با تدبیر و شناخت مقام معظم رهبری را می توان با نگاهی به نامه تقدیر چند تن از اساتید برجسته حوزه علمیه مشهد یافت که حضرات آیات موسوی خلخالی، سیدان و اشرفی شاهرودی مراتب قدردانی و تشکر خود را از تاکید مقام معظّم رهبری بر استقلال حوزه علمیّه کهنسال مشهد مقدّس اعلام کرده اند.
گزارش: حمید محمدیان
