حجت الاسلام علی قنبریان، استاد دانشگاه تهران و معاون پژوهش مدرسه علمیه شیخ عبدالحسین(ره) در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه»در تهران به بررسی ارتباط میان پژوهش های دینی و تحول علوم انسانی و راهکارهای بومی سازی علوم بیگانه پرداخت.

وی با تاکید بر این که بدون تردید پژوهش یکی از فعالیت های علمی ماندگار در حوزه های علمیه، دانشگاه ها، مؤسسات علمی و پژوهشگاه ها می باشد، ابراز داشت: تولید علم و نقد منطقی آن از طریق پژوهش امکان پذیر است.

استاد دانشگاه تهران همچنین معتقد است: یکی از راه های بومی سازی علوم در داخل کشور، احداث دانشکده اختصاصی و همچنین مراکز علمی و تحقیقاتی است، تا آن علم در آن مراکز آموزش داده شود و مورد نقد و پژوهش اندیشمندان قرار گیرد.

ماحصل گفتگو با حجت الاسلام قنبریان در ادامه می آید.

*چه ارتباطی میان پژوهش های دینی و تحول علوم انسانی وجود دارد؟

دو نظریه در ارتباط با قلمروی معارف دینی و علوم انسانی وجود دارد:

الف) نظریه اول تباین است، که مادیگراها و ماتریالیست ها و پوزیتیویسم ها به آن قائل هستند و معتقدند بین معارف دینی و علوم انسانی هیچ ارتباطی وجود ندارد، و دین عبارت است از ارتباط بنده با خدا. و بنده باید کارهایی را انجام دهد تا محبوب او شود و رضایت خدا را کسب کند. و لذا در ارتباط با مسائل سیاسی، مدیریتی و روانشناسی دین امکان ورود به آن ها را ندارد.

پوزیتیویسم های منطقی نیز در کتاب های فلسفی شان قائل اند که گزاره های دینی کلاً بی معنا هستند. به عبارتی این ها نه تنها ارتباط دین و خدا را قبول ندارند، بلکه بی معنا بودن گزاره های دینی را نیز مطرح کرده اند. یعنی هیچ ارتباطی بین دین و علوم انسانی نیز وجود ندارد!

ب) و نظریه دوم عامّ و خاصّ من وجه است که شهید آیت الله صدر، آیت الله مصباح یزدی و مرحوم آیت الله مهدوی کنی مطرح کرده اند و از ثمرات با برکت آن تاسیس مؤسسه امام خمینی(ره) و دانشگاه امام صادق(ع) بود. این عزیزان معتقدند دین با علوم انسانی ارتباط دارد، و بلکه دین می تواند قلمرو علوم انسانی را گسترش بدهد.

بنابراین در آیات قرآن و احادیث گزاره هایی با موضوع سیاست، مدیریت، روانشناسی و... را داریم. در نامه امیرالمومنین(ع) به مالک اشتر، زمانی که حضرت او را برای تصدی فرمانروایی مصر به آن جا فرستادند، بسیاری از گزاره های دینی که مرتبط با مسائل سیاسی و حکمرانی است، مطرح فرموده اند.

از ثمرات نظریه دوم تالیف کتاب های «سیاستنا» و «اقتصادنا» توسط شهید آیت الله صدر می باشد. یعنی دین با سیاست، اقتصاد، مدیریت و... ارتباط دارد.

بنابراین حقّ با نظریّه دوّم است و بنابر آن هر چقدر که پژوهش های دینی گسترش یابد، علوم انسانی متحوّل تر شده و رنگ و بوی دینی پیدا می کنند. و برخلاف پوزتویسم ها، گزاره های دینی معنادار می باشند.

*آیا می توان انجام پژوهش ها را راهکاری برای بومی سازی علوم انسانی دانست؟

قطعاً می توان چنین کاری انجام داد. زیرا یکی از مصادیق بارز در زمینه بومی سازی علوم انسانی در قبال مصادیق دیگری چون احداث دانشکده ها و مؤسسات علمی و برگزاری سمینارها و جشنواره ها، پژوهش است.

البته قبل از آن باید آموزش باشد تا با محتویات علم بیگانه آشنا شد. یعنی اگر یک علم نو پایی در گوشه ای از دنیا به وجود می آید، طبیعی است که مهد آن علم غرب و مکتب های مادی است.

بنابراین یکی از راه های بومی سازی آن علم در داخل کشور، احداث دانشکده اختصاصی و مراکز علمی و تحقیقاتی است، تا آن علم در آن مراکز آموزش داده شود و مورد نقد و پژوهش اندیشمندان قرار گیرد.

* در مسیر بومی سازی و تحول در علوم انسانی چه نوع پژوهش هایی کمک کننده است؟

پژوهش هایی که دارای دو ویژگی باشند:

الف) عمیق بوده و سطحی نگری در آن ها وجود نداشته باشد.

ب) از منابع اصیل و دست اوّل استفاده شود. همچنین کمک گرفتن از شروح و نقدهایی که در کشور مادر (زادگاه علم) وجود دارد، در نتیجه ی پژوهش ها بسیار موثر خواهد بود.

* آیا می توان به نتایج پژوهش های دینی به دیده تولید علم نگریست؟

بله، پژوهش های دینی اگر مانند سایر پژوهش ها همچون علوم محض، طبیعیّات، ریاضیّات و... به صورت مسئله محور و نه موضوع محور انجام گیرد در تولید علوم راهگشا خواهند بود

* به عنوان معاونت پژوهش مدرسه علمیه شیخ عبدالحسین تهران چه اقداماتی برای ایجاد فضای پژوهشی در بین طلاب و تولید علم انجام داده اید؟

بدون تردید پژوهش یکی از فعالیت های علمی ماندگار در حوزه های علمیه، دانشگاه ها، مؤسسات علمی و پژوهشگاه ها می باشد. با پژوهش است تولید علم و نقد منطقی آن صورت می گیرد.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، حوزه های علمیه مسئولیت سنگینی را در جهت نهادینه کردن ارزش ها و معارف دینی در جامعه بر عهده دارند، و لذا برای تحقق آرمان های مقدس انقلاب و نظام اسلامی و همچنین بالا بردن سطح تدین و معارف دینی مردم، توجه ویژه به پژوهش در حوزه های علمیه امری لازم و ضروری است.

بنده این توفیق را داشتم که در مدت حضورم در حوزه شیخ عبدالحسین برخی از فعالیت های پژوهشی را به همراه طلاب عزیز به سرانجام برسانیم؛ لذا توانستیم در نخستین جشنواره رویش که ویژه طلاب جدیدالورود و پایه اولی می باشد، حضوری فعال داشته باشیم و تعداد 20 مقاله علمی و پژوهشی را با موضوع «اهداف طلبگی»، به این جشنواره ارسال کنیم.

همچنین تعداد 154 مقاله علمی و پژوهشی از سایر طلاب این حوزه را با موضوع «دین و علوم انسانی» که بیشتر در قالب «مقاله نویسی» و «تالیف و تصحیح کتاب» بود، به ششمین جشنواره علامه حلی ارسال کردیم.

انتهای پیام 42/313