به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، نشست علمی نقد کتاب «تفسیر موضوعی روایی، چیستی، امکان و روش» که امروز در موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث قم با حضور اساتید حوزه ودانشگاه برگزار شد.
در ابتدای این نشست حجت‌الاسلام حسن زاده پژوهشگر پژوهشکده تفسیر اهل بیت(ع) با اشاره به نو بودن این موضوع گفت: این نشست در واقع به دنبال رفع نواقصی است که در این اثر علمی به سان همه آثار علمی وجود دارد، برگزار شده است.
وی افزود: جای این موضوع در میان موضوعات دیگر علمی در حوزه تفسیر خالی بود و بحث خوبی انتخاب شده است، ولی در این کتاب جای یک موضوع کم دامنه و جذاب برای طی کردن یک مرحله برای رسیدن به دیدگاه قرآن خالی است و باعث شده برخی مطالب کتاب برای مخاطب گیج کننده باشد که باید این مطالب منقح شده و در ارتباط با هم بیان شود.
پس از سخنان وی،حجت‌الاسلام کمانی نجف آبادی نویسنده این اثر و از محققان پژوهشکده تفسیر اهل بیت(ع) در سخنانی با ذکر این مطلب که مساله تفسیر موضوعی روایی نقش مهمی در فهم تفسیری دارد، گفت: این نشست، نقد پیش از انتشار است و قطعا نویسنده مشتاق نقد پیش از انتشار است تا اینکه کتاب او منتشر شود و پس از انتشار ایرادات کتاب بیان شود.
وی افزود: عطف زدن به مطالب علمی، یکی از وسواسهای ذهنی است که بسیاری از محققین با آن درگیر هستند، ولی در واقع در کنار اینکه این موضوع با قلم زدن فراوان مرتفع میشود، ولی نگاه تکمیلی را نیز به مخاطب عرضه میکند.
این محقق تصریح کرد: این کتاب با یک رویکرد تمر یا تفسیر موضوعی روایی است نگاشته شده است؛ این اثر سعی کرده است که به موضوعات خاص و کاربردی در این عرصه بپردازد.
وی یادآور شد: واژه تمر در شورای پژوهش مطرح شد و در ابتدا نامانوس شد ولی کم کم این واژه اگر پذیرفته شود رواج پیدا خواهد یافت زیرا این قرائت یک قرائت خاص از تفسیر موضوعی است.
نویسنده کتاب روش تفسیر موضوعی روایی گفت: مباحثی که مرتبط به تفسیر روایی بیان شده است، مرتبط به روایات قوی السند است؛ اگر قرار باشد چیزی را به دین مرتبط کنیم باید به روایات صحیح السند رجوع کنیم؛ اگر بتوانیم از یک روایات راهنمایی بگیریم تا به کشف نکات جدیدی از آیات قرآن برسیم، از آن استفاده میکنیم.
وی افزود: عملیات تفسیر معکوس، آن است که از یک روایت به تفسیر یک آیه برسیم؛ در اینجا لازم نیست که در مباحث رجالی و قوی بودن اسناد اصرار خاص داشته باشیم.
حجت الاسلام کمانی اظهار کرد: به عنوان مثال در روایت بیان شده است که عیب جویی به ابتلای فرد به آن مشکل می انجامد؛ در اینجا با تفسیر روایی معکوس می توانیم به آیاتی برسیم که با این آیه قابل اثبات است از جمله آیه «ان شانئک هوالابتر» که در اینجا قابل بیان است.
وی گفت: در بحث آخر و در روش تحقیق باید منطق ساختار سازی زیر مجموعه های موضوع باید بیان شود؛ ضوابط تفسیر موضوعی و ضوابط تحقیق باید بیان شود تا بحث کامل شود؛ استانداردهای موضوعی باید به درستی بیان شود.
در ادامه حجت‌الاسلام موسوی مدیر گروه تفسیر جامع روایی پژوهشکده تفسیر اهل بیت علیهم السلام نیز در سخنانی با ذکر این مطلب که اصطلاحی که پژوهشگر برای عرصه تفسیر روایی(تمر) بیان کرده است شاید از نظر مخاطبان چندان خوشایند نباشد به ارایه گزارههایی در زمینه نقد این اثر پرداخت.
در ادامه این نشست علمی نیز حجت‌الاسلام کریمی، عضو هیئت علمی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) نیز در سخنانی به نقد این اثر پرداخت و گفت: یکی از محاسن این اثر، نو و بی بدیل بودن موضوع این اثر است، ولی در برخی اوقاف مشاهده میکنیم که برخی از موارد در منابع دیگر نیز وجود دارد که باید در این کتاب به تصریح به سند آنها اشاره میشد.
وی گفت: نویسنده پا در عرصه بسیار مهمی نهاده است که بزرگان ما نیز تلاش کردند که در این مسیر گام های جدی بردارند؛ در واقع باید سعی کنیم محققان جوان را به جسارت و جرات قدم نهادن در این وادی ترغیب کنیم و قطعا این محققان با سرمایه های عظیم پیشینیان نقش مهمی در توسعه مباحث علمی به خصوص در عرصه فهم قرآنی خواهند داشت.
وی تصریح کرد: نشست های نقد کتاب باید محلی برای مناظرات علمی و رفع نقایص کتاب باشد؛ نکته مثبت آن است که این کتاب پیش از انتشار در بوته نقد قرار گرفت و توسط ناقدان نقد شده است زیرا کتبی که پس از انتشار تصحیح می شوند نمی توانند بسیاری از مخاطبان خود را که این آثار را پیش از انتشار مشاهده کرده اند از تصحیحات خود با خبر کنند.
حجت‌الاسلام کریمی،یادآورشد: گفت: عنوان این اثر که تفسیر موضوعی روایی است، گویا است ولی بهتر است که عنوان قرآن پس از تفسیر بیان شود.
وی افزود: ساختار کتاب، از چهار فصل تشکیل شده است که شامل کلیات، مبانی، پیش نیازها و روش تحقیق است؛ در برخی از کتب دیگر نیز این کار انجام شده است ولی تکرار بیان شده است؛ یعنی پیش نیازها برای قواعد و ضوابط است و به همین خاطر باید این کتاب در سه فصل تدوین شود که شامل کلیات، مبانی و فرایند وروش است.
استاد حوزه و دانشگاه گفت: یکی از مشکلات روش شناسی این است که به نظر پراخته اند ولی روش تحقیق را مشخص نکردهاند؛ در اینجا باید به فرایند اشاره شود و مخاطب را مرحله به مرحله از این طرح گذر دهند.
این پژوهشگر علوم قرآنی یادآورشد: یکی از اصول کتاب نویسی پژوهشی، علاوه بر بیان ضوابط و روشها باید آسیبها نیز به شکل مجزا بیان شود.
وی گفت: بسیاری از کتب مبانی دارای یک مشکل بزرگ هستند؛ نخست آنکه باید نقش مباحثی که بیان میشود از جمله حجیت روایات در فهم مخاطب و نویسنده مشخص شود؛ ضمن اینکه اگر در این مساله جواب مثبت یا منفی ارایه میشود باید حالتهای مختلف تفاوت فکر را بیان شود.
حجت الاسلام کریمی اظهارکرد: نکته دیگر آن که باید در این کتبی که در حوزه مبانی نوشته می شود اثبات این مساله به درستی بیان شود؛ نکته دیگر آن است که نقش آفرینی عنصر اثبات شده در اشکال مختلف بیان شود.
وی گفت: اگر نکاتی که ذکر شد در کتبی که در حوزه مبانی نگاشته میشود رعایت شود به درستی می توانیم کتاب خود را کتابی اثر بخش در این حوزه بدانیم ولی اگر به درستی این کار اعمال نشود نمیتوانیم این کتاب را کتبی استاندارد در این عرصه بدانیم.
استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: در کتبی که در زمینه مفاهیم تفسیر موضوعی نگاشته میشود باید مشخص شود که این کتاب چه کاربردی در زمینه تکمیل تفسیر موضوعی دارد؛ برخی کتب تفسیر موضوعی، تصنیفی از قرآن است و در واقع تفسیر موضوعی نیست.
وی گفت: اهل بیت(ع) از همه شیوهها حتی از تشبیه در تفسیر قرآن کریم استفاده می کنند؛ شیوه تفسیری اهل بیت(ع) جامع است؛ در تفسیر موضوعی نیز باید از تفسیر جامع استفاده کنیم.
این استاد دانشگاه بیان کرد: در بحث روش تحقیق، بیان شده است که در تحقیق نباید به یک تحقیق بسنده کنیم؛ در تفسیر نیز نمیتوانیم از یک روش استفاده کنیم.
در پایان این نشست محقق و نویسنده این اثر با مثبت ارزیابی کردن جریان نقد این کتاب، در مواردی به پاسخ انتقادات پرداخت و مواردی را نیز پذیرفت که در انتشار به آنها توجه شود.
