جمعه ۲۳ آذر ۱۴۰۳ |۱۱ جمادی‌الثانی ۱۴۴۶ | Dec 13, 2024
خدا

حوزه/ مي‌گويند خدا از ما خواسته است تا او را به خاطر آفريدنمان عبادت كنيم، آيا مگر ما از او خواسته‌ايم ما را خلق كند تا در نتيجه مجبور به اطاعت و عبادت باشيم؟! از طرف ديگر مي‌گويد نتيجه و فايدة عبادت به خود شما مي‌رسد و من هيچ نيازي به آن ندارم. آيا اين سوء استفادة خداوند از قدرتش نيست؟!

به گزارش خبرگزاری «حوزه»، پاسخ به شبهات از وظایف مراکز حوزوی و دینی است که این خبرگزاری در شماره های گوناگون به ارائه برخی از شبهات و پاسخ های آن، برگرفته از «مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم» خواهد پرداخت.

- سؤال

مي‌گويند خدا از ما خواسته است تا او را به خاطر آفريدنمان عبادت كنيم، آيا مگر ما از او خواسته‌ايم ما را خلق كند تا در نتيجه مجبور به اطاعت و عبادت باشيم؟! از طرف ديگر مي‌گويد نتيجه و فايدة عبادت به خود شما مي‌رسد و من هيچ نيازي به آن ندارم. آيا اين سوء استفادة خداوند از قدرتش نيست؟!

- پاسخ

سخن ذکر شده را مي‌توان به سه بخش تحليل کرد:

1. آيا چون خدا ما را آفريده ضرورتا بايد او را بپرستيم.

2. چون خلقت ما اختياري نبوده پس لازم نيست خدا را به خاطر کاري که از او نخواسته‌ايم عبادت کنيم.

3. آيا نفع عبادت به ما مي‌رسد يا به خدا؟

در ابتدا دلائل گرايش به پرستش در وجود بشر را ذکر مي‌کنيم، سپس لزوم پرستش در هر حال را بيان خواهيم کرد و در پايان ثابت خواهيم کرد که فايده عبادت به ما بر مي‌گردد.

يکم:

 شکي نيست که يکي از دلائل وجوب پرستش خدا به وجود آوردن ما است؛ چرا که پا به عرصه هستي نهادن نعمت بزرگي است و بايد خدا را به خاطر اين نعمت سپاس گفت. ولي بايد يادآور شويم که عبادت خدا صرفاً به واسطة نعمت زندگي يافتن نيست، بلکه دلائل ديگر هم دارد که به برخي اشاره مي‌کنيم.

اولاً پرستش امر متعالي، موضوعي فطري است و در ضمير همه انسان‌ها نهاده شده است.)لکنت دونويي( روان‌شناس مي‌نويسد: "بيرون از هر آيين و معبدي در جهان، روح مذهب، ميل به اعتقاد، ميل به پرستش بي‌‌قيد، ميل به فروتني در عبادت کامل ... وجود داشته است؛ اين آرزويي است که مبدأي الهي دارد؛ زيرا جهان‌شمول و زمان‌شمول است."1 شاهد بر اين امر اين است که پرستش، حتي در اقوام بدوي هم وجود داشته است، گرچه در آن‌ها به صورت شيئ پرستي ظهور يافته است. (يونگ) روانشناس سوئدي نيز مي‌نويسد: "ممکن است که از کسي خدايش را بگيرند، ولي او بدون خدا نمي‌تواند زندگي کند و براي خود خداي ديگري را قبله گاه خويش قرار مي‌دهد."2

بنابراين، عبادت، پاسخي است به يک نياز فطري بشر.

ثانياً:

"عبادت مرکبي است، براي تقرب به حق و در واقع براي تکامل واقعي بشر"3. راه پيدا کردن به ملکوت جز با عبادت ممکن نيست و مشاهده ملکوت با يقين همراه است و خداوند شرط رسيدن به يقين را عبادت قرار داده است.4 (واعبد ربک حتي ياتيک اليقين). اينکه ما بدون خواست خودمان به اين دنيا آمده‌ايم و در اين مسأله با ما مشورت نکرده‌اند، حقيقتي است غير قابل انکار؛ زيرا اين کار نه ضروري است و نه شدني! اگر بنا بود در اين مسأله با ما مشورت کنند، بازهم لازم بود که ما را خلق کنند و پس از رسيدن به مرحله بلوغ فکري، از ما بپرسند که آيا ما را خلق کنند يا نه؟!

ب: اذعان مي‌کنيم که عوامل غيراختياري بسياري در خلقت ما دخيل بوده‌اند، ولي با توجه به مطالبي که ذکر شد، عبادت فقط به خاطر خلقت غيراختياريمان نيست؛ علاوه بر اينکه در بسياري از موارد ما از کسي که کاري را از او نخواسته‌ايم، تقدير مي‌کنيم. آيا اگر مثلاً کسي يک دوره کتاب نفيس، يک تابلوي نقاشي زيبا يا حتي شاخه گلي براي روز تولدمان به ما هديه کند از او تشکر نمي‌کنيم؟ آيا لطف او را ستايش نمي‌کنيم؟ واقعيت زندگي اين است که ما را آفريده‌اند و در اين آفرينش هيچ‌گونه دخالتي نداشته‌ايم. حال که به اين دنيا پا نهاده‌ايم در مقابل ما دو راه بيشتر نيست[1]. يک راه بندگي خدا و رسيدن به سعادتي که او دوست دارد و در نتيجه وارد شدن در سرور دائم و بهشت جاودان، و راه دوم راه سرکشي از اطاعت و عبادت خداوند، که عاقبتي جز جهنم سوزان و اندوه ابدي را به دنبال ندارد[2]. راه سومي هم وجود ندارد. حال انسان عاقل کدام يک از اين دو راه را انتخاب مي‌کند؟ مسلما انتخاب هر کدام از اين دو راه در اختيار ماست و ماييم که سعادت يا شقاوت ابدي را انتخاب مي کنيم. خداوند ما را به هيچ يک از دو راه مجبور و مقهور نمي‌کند. او صادقانه و از روي محبت، تنها راه بهشت را از جهنم به ما آموخته است و البته دوست دارد که راه ايمان و سعادت را برگزينيم نه راه کفر و شقاوت ر[3]ا.

ج: ابتدا لازم است تصور روشني از انديشه خدا در اسلام داشته باشيم؛ چرا که رسيدن به پاسخ بخش سوم، مبتني بر اين مسئله است. کافي است بدانيم خداي معرفي شده در اسلام، ذات بي‌منتهايي است که داراي همه خوبي‌ها و صفات نيک است و ذات پاکش آلوده به هيچ عيب و نقصي نيست. چگونه چنين نباشد در حالي که او هستي و کمال بي حد است. پر واضح است که چنين موجودي نمي‌تواند نيازمند باشد.

بنابراين خدا هرگز از عبادت ما سودي نمي‌برد زيرا نفع بردن او مساوي با نقص و نيازمند بودن اوست و بدين معناست که خدا مي‌خواهد با مورد پرستش قرار گرفتن، نقص خود را جبران کند؛ که اين مطلببا مبناي علمي و فلسفي و کلامي باطل است.

اضافه بر اينکه عبادت، آثار بسياري دارد که همه آن آثار به انسان بر مي‌گردد. ذيلاً به چند مورد اشاره مي‌کنيم:

1. "عبادت ارتباط برقرار کردن با خداوند متعال است. ارتباطي همه جانبه با خداوند لايتناهي و چيزي که مرتبط و متصل با لايتناهي مي‌شود و رو به سوي او مي‌رود، هرچه بيش‌تر از مزايا و مواهب و کمالات او برخوردار مي‌گردد."5

2. انسان به وسيلة پرستش، مي‌تواند نقايص و خلأهاي وجودي خود را برطرف سازد. بر همين اساس احساس ناتواني در برابر طبيعت و تمايل به تسخير آن در انسان‌هاي بدوي، موجب مي‌شد تا آن‌ها بر اثر عدم آگاهي اشيائي را بپرستند.6

3. انسان در پرستش، شور و اميد و حرکت و تلاش مي‌بيند و از همان ابتداي حيات خويش دريافته که اگر به چيزي عشق نورزد و به پرستش موجودي نپردازد، زندگي خالي از شور و اميد خواهد بود. همين عشق و پرستش است که موانع بسياري را از مقابل انسان برداشته، استعدادهاي دروني او را شکوفا مي‌سازد و به او قدرت و نيرو مي‌دهد.7

 از امام رضا ـ عليه السّلام ـ نقل شده كه فرمود: اگر كسي بگويد چرا خداوند عبادت را از مردم خواسته و مردم را به آن متعبد كرده است؟ جواب اين است: براي اينكه مردم خدا را فراموش نكنند و در مقابل او ترك ادب نكنند. براي اينكه اگر با اوامر و نواهي، در طريق عبادت قرار نگيرند و به حال خود رها شوند، آرزوهاي دور و دراز بر آن‌ها غالب مي‌شود و دلهاشان قساوت پيدا مي‌كند.8

 

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:

1. طباطبايي، محمد حسين، الميزان، ج 18، دفتر انتشارات اسلامي

2. روحاني نژاد، حسين، پرستش، مؤسسه فرهنگي دانش و انديشه معاصر، چاپ اول 81

 

پي‌نوشت‌ها:

1.لكنت دونويي، سرنوشت بشر، ص 208 نقل از عبدالله نصري، خدا در انديشه بشر، ص 229

2. نقل از عبدالله نصري، همان

3. مرتضي مطهري، گفتارهاي معنوي، ص 74، چاپ اول 61، انتشارات صدرا

4. عبدالله جوادي آملي، حكمت عبادات، ص 56، نشر اسراء، چاپ دوم 78

5. سيد علي شفيعي، چهار گفتار، ص 239، چاپ اول 73، سازمان تبليغات اسلامي

6. عبدالله نصري، خدا در انديشة بشر، ص 230

7.همان، ص 230 ـ 231

8. عيون اخبار الرضا، ج 2، ص 103

[1] . کهف/29، بلد/10

[2] . مؤمن/60، هود/105 تا 108

[3] . زمر/8

 

ارسال نظر

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha

نظرات

  • محمد US ۰۴:۳۱ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۸
    25 2
    با عرض معذرت شما خود میگوئید و خود تصدیق میکنید. کجا پا به عرصه هستی گذاشتن خود نعمتی است؟در هستی چیست؟ انواع و اقسام رنج چه برای مؤمن چه برای کافر چه برای زن چه برای مرد چه برای کوچک چه برای بزرگ چه برای انسان چه برای حیوان.مگر خداوند نفرمود؟ما انسان را در سختی آفریدیم.بعد از خلقت و زندگی چه میشود مرگ یعنی زجر قبض روح و بعد شب اول قبر و در ادامه نیز روزی کودک از ترس و حراس آن پیر میشود.اگر خوب توجه شود میبینیم که خلقتمان در عرصه هستی اصلا نعمت نیست.
    • IR ۱۴:۲۷ - ۱۴۰۰/۰۹/۰۷
      1 5
      شما فقط جوانب منفیش رو بیان کردید دوست عزیز. همونطور که خداوند این سختیها رو بیان کرده، در مقابل هم فرموده اگر تقوا پیشه کنید این سختیها براتون آسون میشه. در شُرُف انجام یک گناه باشید ولی بخاطر خدا اون رو ترک کنید، یا کظم غیض کنید و بسیاری کارهای ساده دیگه، از عذاب و وحشت قیامت در امان خواهید بود إن شاءالله. حال بماند که همه این سختیها فقط تا قیامت هست، و بعد از اون در بهشت ""ابدی"" متنعم و بدون سختی خواهیم بود. وقتی میگیم ابدی، یعنی عمر 70-80 ساله ما در دنیا در مقابلش هیچه
    • بهنام IR ۱۷:۰۵ - ۱۴۰۱/۰۲/۲۴
      4 0
      پا به عرصه هستی نهادن نعمتی ست!!!!!!؟؟؟؟؟ اینم شد جواب قانع کننده
  • امیر IR ۱۶:۳۱ - ۱۳۹۹/۰۹/۲۶
    5 12
    من میگم خدا جواب همه ی سوال های شما رو اون دنیا میده صبور باش عزیزم ینی کسی که این سوالو پرسیده واقعا نفهم بوده ینی خدا اگه بد بود الان تو جهنم بودی بخاطر این سؤالت خدا ما رو دوباره زنده میکنه خدا که نمیتونه جواب همه ی سوال های شما رو بده این ذهن شماست که تغییر یا منحرف شده هیچ چیز تغییر نکرده هنوز زنده هستیم و هر روز روز یاد گیریه و اگه سعی کنی خودت کنترل خودتو بدست بیاری دیگه میتونی فکر بد و کثیف رو از سرت پاک کنی اگه بتونی عقلت رو کنترل کنی خودت نه کسه دیگه میتونی هر جوری که میخوای زندگی کنی فقط باید کنترلش کنی تا فکر ها ی منفی بزن بیرون اینو همیشه به یاد داشته باش هر روز روز یاد گیریه
  • مهلا AE ۱۵:۰۱ - ۱۳۹۹/۱۰/۱۱
    5 3
    در روز قیامت به ما میرسه
  • امیر IR ۱۲:۱۲ - ۱۳۹۹/۱۰/۲۷
    12 1
    همه این سخنان هیچکدام از سوالات اول مقاله را جواب نداد فقط نشان از اجبار است
  • بیتا IR ۱۶:۲۸ - ۱۴۰۰/۰۶/۱۶
    18 0
    چرا پا به عرصه ی گیتی نهادن نعمت بزرگیه؟؟مسئله اینجاست که من نمیخواستم که پا به عرصه ی گیتی بنهم
  • IR ۱۶:۱۳ - ۱۴۰۰/۰۶/۳۱
    13 1
    یگ سوال؟ چزا خداوند نظر ما براش مهم نیست و هرجور بخواهد ما را به اجبار وارد دنیا میکند و هر چه او بخواخد باید انجام دهیم وگرنه عذاب میدهد؟
  • مصطفی میرزایی IR ۱۸:۰۳ - ۱۴۰۰/۰۸/۲۹
    6 0
    ولی به نظرم جواب شبهه داده نشد چون که شما با پیش فرض اینکه خدا میخواد ما نمیدونم اینجوری باشیم شما از کجا میدونید خدا اینجوری میخواد
  • داود IR ۰۹:۵۲ - ۱۴۰۰/۰۹/۰۹
    1 5
    آفرینش در ذات خداوند است و با آفرینش انسان به حد اعلی خود می رسد و خود خداوند می فرماید "فتبارک الله احسن الخالقین" یعنی انسان "احسن المخلوقین" است. بنابراین ما باید به وجود می آمدیم. ضمنا ما هیچ وقت معدوم نبودیم. بلکه از ازل در علم خداوند قرار داشتیم و از اوییم"انالله واناالیه اجعون" پس شکوه از اینکه چرا با به وجود آمدیم از اساس غلط است. ما وجود داشتیم. فقط این وسط چند صباحی به عالم ماده می اییم تا جایگاه واقعی خود را پیدا کنیم و این هم لازمه موجود احسن است. چرا که احسن المخلوقین باید اختیار داشته باشد و خودش جای خودش را پیدا کند تا واقعا احسن المخلوقین باسد.
  • امیر US ۰۱:۲۹ - ۱۴۰۰/۰۹/۲۲
    3 0
    منطق جواب بسیار ضعیف هست
    • زهرا IR ۱۴:۳۱ - ۱۴۰۳/۰۱/۱۰
      0 0
      ببینید وجود داشتن ما یه چیزابدی وازلیه من اگه الان فرض کنم ازبین رفتم غیر ممکنه باز این منی که هستم این وجود من هست غیرممکنه.نفس ما افکارما شاید ازبین بره اما روح ما که به خدامتصله ازلی وابدیه. واینکه عبادت وپرستش که میگن اینطورکه میگن نیست به معنای آگاه شدن به وجود خدا ومتصل بودن واحساس لحظه ای که حس یگانگی دارید باخداوند هست .که بعد شما براحتی احساس عشقی میکنید باعث میشه خداوند رو قابل ستایش بدونید وناخوداگاه سر انسان برای خداوند خم میشه و احساس عشق و ستایش میده .این یعنی عبادت عبد به معنی دربند کسی یا چیزی بودنه .خوب یعنی احستس وابستگی داری به این عشق به این وجود ...این کجاش می تونه اجلگباری باشه شما حتما حس نکردید اینو که میگین اجبار .دقیقا دور شدن ازاین احساس یگانگی با خداوند چیزی شبیه حس جهنمه و وصل شدن به او مثل بهشته .ایشالله که تونسته باشم منظورم برسونم. درپناه او باشید
    • زهرا IR ۲۱:۱۰ - ۱۴۰۳/۰۱/۱۲
      0 0
      سلام بچه ها اینکه گفتم انسان ازلی وابدیه اشتباه گفتم ..فقط ابدیه انسان .و تنها خداست ک ازلی هست وهمیشه بوده.
  • علی DE ۱۷:۰۰ - ۱۴۰۰/۰۹/۲۲
    5 1
    منطق جوابگویی زیر صفر.اولا ک هیچ جوابی برای سوال (چرا با وجود اینکه ما نمیخوایم بوجود بیایم و هیچ درخواستی از خود ما نشده مارو بوجود اوردن) داده نشده. اما خب بنظرم حکمت این سوال رو کمتر کسی بتونه بصورت منطقی جواب بده،مگر اینکه امام زمان ظهور کنه و این سوالو ازش بپرسیم و اون هم با توجه ب دانش الهیی ک داره جوابشو بده،درهرصورت بنظر من ک این شک و شبهه دلیلی بر بی ایمانی و کفر نباید بشه،زندگی خوبی و سختی هایی داره و درک میکنم همتون رو،درک میکنم ک ما از اون دسته ایی هستیم ک کمتر خوبی های زندگی رو دیدیم،ولی بقول شاعر عزیز ک میفرماید،درنومیدی بسی امید است!قطعا پایان این شب سیاه،روزی سپید و روشن خواهد اومد،ب امید اون روز.
  • علی IR ۲۳:۳۶ - ۱۴۰۰/۱۱/۰۷
    4 0
    به قول شاعر معروف اسرار ازل را نه تو دانی و نه من وین حرف معما نه تو خوانی و نه من هست از پس پرده گفتگوی من و تو چون پرده در افتد نه تو مانی و نه من
  • خدا IR ۲۰:۴۷ - ۱۴۰۰/۱۱/۲۵
    1 7
    من شما را آفریدم که تنها نباشم ولی شما آنقدر به مال و منال دنیا آلوده و فریفته شده اید که خدا را از یاد برده اید وای که چقدر شما عصیان گر هستید
    • زهرا IR ۱۴:۱۸ - ۱۴۰۳/۰۱/۱۰
      0 0
      دوست عزیزم خداوندبی نیازه .
  • احمد احمدی IR ۰۳:۳۴ - ۱۴۰۰/۱۲/۱۳
    2 4
    بسمه تعالی برادرا وقتی پدرت تورو بدنیا میاره از تو نظر میخواهد بعد از بدنیا آوردنت چقدر عاشقت میشود به تو میگوید درس بخوان به نفع خودته آیا هست یانه ..خداوند هم همین برنامه است ما وخداوند یک برنامه خانوادگی هستیم یک سیستم که وجود دروجود دروجود تا ابد
  • پاسخ نامه IR ۱۱:۵۰ - ۱۴۰۱/۰۲/۲۲
    1 1
    ذات خلقت چیست؟ خداوند در ذات آفرینندگیست و انسان در ذات عبودیت وبندگی نقاش وظیفه نقاشی دارد و نقش وظیفه کشیده شدن وعرضه شدن. مقش به نقاش نمی گوید چرا مرا کشیدی چون ذات نقاش و نقش مشخص است خداوند ذات آفرینندگی دارد و مخلوق نمی پرسد چرا آفریدی و چرا از من میخواهی؟ اوست که می پرسد و میخواهد چه انسان بخواهد چه نخواهد همانطوری که نقاش در حال طراحی به نقش آزاری نمی رساند ولی اگر در پایان نقش آنگونه که نقاش نخواست را میتواند بسوزاند و از بین ببرد . و هم آن نقش چنان زیبا گردد که همیشه در بهترین مکان نگهداری شود پس مخلوقات مطیع فرمانند چون ذات انسان اینگونست. ممکن بود در خانواده ای ضعیف . و یا در کشوری جنگ زده و یا آفریقای جنوبی که لقمه نانی آرزویشان باشد بدنیا أیی یا بلعکس . أیا انتخاب خانواده با تو بود ؟ آیا کامل بودن و تندرست بودن و عاقل بودن تو در اختیا خودت بود؟ پس هرگز از اینی که خدا ما را بدون اجازه ما خلق کرده مورد سوال و خطاب قرار نده و شکر نعمتش کن که نعمتت افزون کند و در این دنیای فانی که عمرت به 100 نمی رسد کار نیک انجام ده که وعده زیبای الهی که تمام شادیها را برایت ارزانی میدارد. محقق شود و متوجه بندگی خواهی شد نه اینکه آن نقش بسوزی و خداوند آنقدر مهربان و بزرگوار است که توبه ی امروزت را بپذیرد مگر اینکه راه گمراهان را ادامه دهی.
  • یونس IR ۰۳:۵۷ - ۱۴۰۱/۰۵/۰۶
    2 2
    سلام ما خودمون انتخاب کردیم ولی یادمون نیست
    • فرحان IR ۲۲:۲۲ - ۱۴۰۱/۱۰/۲۲
      1 0
      چقد منطقی :))
  • ریحانه IR ۱۵:۰۲ - ۱۴۰۲/۰۱/۲۹
    1 0
    وقتی کسی از شما آدرسی بپرسه ، اگه باد باشی و جواب ندی این سوال پیش میاد که تو که بلد بودی چرا جواب ندادی؟ این جواب که چون من نیازمند به دادن پاسخ سوال نبودم اصلا منطقی نیست اگر هم خداوند ما رو خلق نمیکرد این سوال بود که شما که می تونستی خلق کنی چرا خلق نکردی ؟ این که ورود ما به دنیا هم نعمته رو زمانی متوجه میشیم که از این دنیا خارج بشیم منم سوال زیاد دارم ، اما همشو نگهداشتم وقتی رفتم اون دنیا از خدا بپرسم
  • ریحانه IR ۱۵:۱۳ - ۱۴۰۲/۰۱/۲۹
    1 1
    دوستان جالبه بدونیم همین مغزی که این سوالارو مطرح کرده و ما باهاش فکر میکنیم هم خدا داده
  • بنده گناهکار خداوند بخشنده و مهربان IR ۰۰:۲۴ - ۱۴۰۲/۰۲/۰۳
    0 0
    سلام علیکم و رحمة ا... و برکاته فرارسیدن ماه شوال و عید سعید فطر بر همگان مبارک باد ای کاش بعد از خلقت خداوند متعال کاری انجام میداد تا به هیچ وجه آدم و حوا روی زمین نتوانند بیایند و در همان دنیا می ماندیم و روی زمین این همه سختی نمیکشیدیم و توسط افراد حرام زاده و راسو و کفتار به ما بندگان مستضعف و مظلوم و ستم دیده و فاقد شغل و امرار و معاش خداوند متعال این همه آزار و اذیت و ظلم و ستم نمیرسید متأسفانه حتی حق انتخاب هم نداشتیم و نداریم تا وقت مردن و رفتن از این دنیای فانی . . . 😓😔😢😭 ا . . . م عجل لولیک الفرج و نجنی من القوم الظالمین الهی آمین یا رب العالمین التماس دعا
  • راضیه IR ۲۰:۱۲ - ۱۴۰۲/۰۶/۱۰
    0 0
    جواب این سوال اکه چرا خدا بدون اینکه از خودمون بپرسه ما روآفرید چیزیه که فقط خودش میدونه و بس و شاید یه روزی بهمون بگه البته فیلسوفا جوابایی دادن که از نظر من قانع کننده نیست اما در جواب این سوال که چرا ما رو مجبور به عبادتش کرده باید گفت خداوند مبدا هر خیر و زیبایی و روشناییه عبادت نکردن خدا مساوی با دور شدن از زیبایی و نور و رفتن به سوی تاریکیه به همین خاطر خدا خواسته که عبادتش کنیم چون میخواد در سمت نور باشیم نه تاریکی