به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در اهواز، استان خوزستان با حدود ۶۴ هزار کیلومتر مربع وسعت، حدود ۴ درصد از کل مساحت کشور را به خود اختصاص داده است. با این وجود ساختار خوزستان به‌گونه‌ای است که از دیرباز در زمینه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی چه در دوره قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب همواره نقش فعال و مؤثر را ایفا کرده است.
تولید ۷۰ درصد ثروت ملی ایران از طریق منابع و ذخایر عظیم نفتی، از برجسته‌ترین فرصت‌های راهبردی این استان است که بر همین اساس، ابعاد دیگر، به‌ویژه توانایی‌های فرهنگی خوزستان و قابلیت‌های نهفته موجود آن، به علت وجود فرصت‌های صنعتی و اقتصادی، به‌درستی و کامل برآورد و عرضه نشده‌اند.
در این فرصت رسانه‌ای، قصد داریم با بررسی ویژگی‌ها و امتیازات خوزستان در عرصه فرهنگی و اجتماعی، ضرورت توجه ویژه نهادهای سیاست‌گذاری و اجرایی را به نقش و جایگاه این سرمایه‌ها در تعاملات بین‌المللی، معطوف کنیم.
*تعامل هدفمند راهبرد اساسی جمهوری اسلامی
تعامل هدفمند به‌ویژه با کشورهای همسایه، همواره از راهبردهای اساسی جمهوری اسلامی ایران است. خصوصاً که کشورهای استعمارگر و متخاصم، سود خود را در تفرقه‌افکنی و اختلاف و جدایی انداختن بین کشورهای غرب آسیا، تعریف کرده است.
و در این بین، تعامل وحدت‌آفرین ایران و عراق به دلیل اشتراکات فراوان که در ادامه بیان خواهد شد، در نقشه راه بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران، در اولویت بوده است.
البته این خط و مسیر بلند در ابتدا، با گام‌های استراتژیک بنیان‌گذار حکیم و مدیر مدبر انقلاب، امام خمینی(ره) آغاز شد که فرمودند؛ «اگر ایران و عراق به هم پیوند، پیدا کنند و اتصال پیدا کنند، سایر این کشورهای کوچکی که در منطقه هست، آنها به این‌ها می‌پیوندند و آمریکا از این منطقه زرخیز، که برای او حاضر است تا هزاران لشکر خودش را از بین ببرد و هزاران مردم را از بین ببرد، محروم خواهد شد». (صحیفه نور،جلد 16، ص 352)
*موقعیت استراتژیک خوزستان در همجواری با عراق
موقعیت استراتژیک خوزستان در همجواری با کشور عراق از طریق زمینی و دریایی یکی از ظرفیت‌های ویژه و استثنایی این استان است.
یقینا خوزستان با نگاه کلان ملی و بین‌المللی و با برخورداری از توانایی‌های متنوع اقتصادی و فرهنگی در مقایسه با دیگر استان‌های ایران، مزیت راهبردی همسایگی عراق را به خود اختصاص داده است.
عراق با وجود دو رود مشهور دجله و فرات در گذشته، منشأ تحولات و ایجاد تمدن‌های باستانی بوده و در چند قرن اخیر وجود مرقد شش امام شیعه و دو مسجد مهم «کوفه» و «سهله»، کانون اصلی توجه و تحول در عالم اسلام بوده است.
وجود حوزه‌های علمیه نجف به عنوان خاستگاه اولیه رشد و نمو رهبران بزرگ جنبش‌های فرهنگی اجتماعی و سیاسی، به‌طور مشخص «امام خمینی(ره)» از دیگر ظرفیت‌های این کشور است.
*اشتراک دینی و مذهبی ایران و عراق
اشتراکات فراوان میان ایران و عراق به‌ویژه اشتراک دینی و مذهبی (حدود ۶۰ درصد عراق، شیعه هستند)، اشتراک برخورداری از ذخایر و منابع نفتی، مرزهای مشترک آبی، خاکی و هوایی، اشتراک در زبان (حروف اصلی زبان رسمی هر دو کشور، مشترک است) و... فرصت طلایی را برای تعامل بین دو کشور به وجود آورده است.
استان خوزستان به لحاظ جغرافیایی با دو استان میسان و بصره در جنوب عراق مرز مشترک زمینی دارد.
اهمیت این دو استان از آن جهت است که با بررسی تفصیلی به‌ویژه در استان بصره، قابلیت‌های متعددی را در تعامل و ارتباط میان خوزستان و این استان‌ها می‌توان برشمرد و با نگاهی اجمالی، موارد زیر به عنوان برخی فرصت‌های فرهنگی استان بصره به شمار می‌روند؛
*حضور قبایل و اقوام مشترک میان خوزستان و بصره، دانشگاه بصره، به عنوان بزرگ‌ترین و جامع‌ترین دانشگاه جنوب عراق، وجود شخصیت‌های مهم و مشهور اهل بصره که هم‌اکنون در پایتخت عراق دارای مناصب هستند (از جمله ابومهدی المهندس؛ فرمانده حشد الشعبی)، برخورداری از بیشترین آمار اعزام نیروهای داوطلب بسیج مردمی در جنگ علیه داعش و بیشترین شهدا و....
*مزیت‌های راهبردی خوزستان
در بخش قبلی به صورت اجمالی جایگاه و اهمیت خوزستان در برقراری تعامل و ارتباط با عراق با رویکرد فرهنگی اجتماعی ذکر شد.
در برنامه‌ریزی کلان و آینده‌نگر، برآورد مزیت‌های راهبردی مسئله‌ای تعیین‌کننده می‌باشد.
بر همین اساس مزیت‌های راهبردی استان خوزستان در این بخش تبیین می‌شود؛
۱- جمعیت عرب خوزستان، بخش عظیمی از جمعیت استان را به‌ویژه در شهرهای جنوبی به خود اختصاص داده است. بیشترین تراکم عرب‌های خوزستان در شهرستان‌های اهواز، کارون، ملاثانی، شوش، امیدیه، سوسنگرد، هویزه، بستان، شادگان، ماهشهر، سربندر، رامشیر، امیدیه، خرمشهر و آبادان وجود دارد.
عرب‌های خوزستان به‌واسطه گویش، پوشش و سنت‌های آیینی، قومی و قبائل، شباهت حداکثری را با عرب‌های کشور عراق دارند.
ظهور و بروز این اشتراکات در ازدواج‌های صورت گرفته بین عرب خوزستان و عرب عراق برقراری ارتباط‌های فامیلی و قومی به چشم می‌خورد.
۲- خوزستان به جهت برخورداری از حوزه علمیه فعال، بانشاط و پویا و علما و مجتهدین آگاه و نیز ظرفیت‌های طلبه پروری و تبلیغی در تراز استان‌های اول کشور قرار دارد.
وجود مشاهیری همچون آیت‌الله سید نعمت‌الله جزایری، شیخ اعظم انصاری و شیخ جعفر شوشتری، شاهدی بر این مدعا می‌باشد.
۳- دانشگاه شهید چمران اهواز یکی از دانشگاه‌های دولتی و معتبر ایران است که هم‌اکنون با ۱۵ دانشکده، بزرگ‌ترین دانشگاه و قطب علمی جنوب غرب کشور، محسوب می‌شود.
۴- وجود امکانات زیربنایی در خوزستان؛ شبكه منظم و گسترده حمل‌ونقل، وجود اتوبان‌های احداثی، راه‌آهن و فرودگاه‌ها و بنادر، ظرفیت‌هایی است که استان از آنها برخوردار می‌باشد.
از طرف دیگر چنانچه طرح اتصال راه‌آهن خرمشهر به شهر بصره در كشور عراق به اجرا درآید باعث خواهد شد تا از این طریق استان با عراق و كشور سوریه و نهایتاً به دریای مدیترانه متصل گردد.
۵- منطقه آزاد اروند؛ پس از بررسی و تصویب نهایی، از اواخر سال 1396 تاکنون، مردم عراق بدون اخذ روادید در محدوده منطقه آزاد اروند (آبادان و خرمشهر) رفت‌وآمد می‌کنند.
تسهیل رفت‌وآمد سبب شد مردم عراق به‌ویژه اهالی بصره روزانه برای مبادلات اقتصادی و تجاری (از جمله تهیه کالای اساسی زندگی و مایحتاج) وارد ایران شوند.
۶- در سال‌های اخیر و به دنبال سقوط رژیم بعث در کشور عراق و تسهیل ورود و خروج مردم عراق به داخل کشور، بیماران بی‌شماری از کشور عراق، با توجه به پیشرفت‌های فراوان ایران در بخش بهداشت و درمان، ایران را برای معالجه انتخاب کرده‌اند.
و خوزستان به علت هم‌مرز بودن و اشتراک بیشتر با مردم این کشور صنعت توریست درمانی را به خود اختصاص داده و بیشترین حجم ورود بیماران عراق را به خود دیده است.
۷- اردوهای راهیان نور به عنوان یکی از آیین ملی و مذهبی کشور مطرح است و خوزستان به مثابه «پایتخت دفاع مقدس»، مرکز و کانون اصلی این آیین است.
حضور معاودین عراقی و مشارکت در جنگ علیه رژیم بعث، فرصتی طلایی برای بهره‌برداری از راهیان نور در راستای ارتباط و تعامل با عراقی‌ها می‌باشد؛ از آن جهت که (مجاهدین عراقی بسیاری وجود دارند که شهدای زیادی را نیز در جنگ تقدیم انقلاب اسلامی نموده‌اند و در دوران جنگ نیز در پایگاه‌های حساس و مشخصی به لحاظ جغرافیایی حضور داشته‌اند)؛ به همین دلیل مطرح نمودن این مزیت راهبردی، نمادی از وحدت ایدئولوژیک میان دو کشور خواهد بود.
۸- حماسه اربعین، در سال‌های اخیر بعد از موسم حج، به عنوان بزرگ‌ترین آیین مذهبی مسلمانان است و خوزستان با برخورداری دو گذرگاه زمینی شلمچه وچزابه، میزبان صدها هزار زائری است که هر زائر به مثابه یک سفیر فرهنگی بوده و حامل پیامی مهم است.
*تصمیم سازی، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی مدیران عالی برای تعامل و ارتباط با عراق
شایسته است مدیران عالی در جایگاه تصمیم سازی، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی با در نظر گرفتن مزیت‌های راهبردی که بیان شد به همراه برآورد دیگر فرصت‌ها و تهدیدها راهکارهای لازم را برای تعامل و ارتباط با کشور عراق ترسیم کنند.
مسئله یابی بر اساس موارد فوق، مدیران و مجریان را از پراکنده‌کاری، سطحی‌نگری، تک بعدی نگری و نیز بلند پروازی‌های غیر واقع بینانه بازمی‌دارد و مسیر را برای رشد و جلب منافع ملی و بین‌المللی و دفع مفاسد هموار می‌سازد.
مطالعه و آگاهی از این ظرفیت‌های متنوع و فراوان، فریضه‌ای است که نه‌تنها متولیان فرهنگی، بلکه مدیران صنایع و متخصصان اقتصادی و تجاری را نیز، مخاطب خود قرار داده و لزوم پیوست نگاری فرهنگی با نگاه بین‌المللی را در پروژه‌های صنعتی و تجاری این منطقه، ثابت می‌کند.
حجت الاسلام محمدامین فاطمی کیا
