به گزارش خبرنگار خبرگزاری«حوزه»، آئین رونمایی از کتاب گرانسنگ «تحریر الاصول»  تقریر درس خارج اصول حضرت امام خمینی(ره) توسط  حضرت آیت الله  جوادی آملی، امروز در سالن همایش های بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء برگزار گردید.

ماجرای عدم اجازه ۶۳ ساله آیت الله العظمی جوادی آملی برای چاپ کتاب «تحریر الاصول»
 

حضرت آیت الله  جوادی آملی  نیز در این مراسم،  درباره تاخیر اجازه چاپ این اثر، اظهار داشتند: این کتاب که تقریر درس خارج اصول حضرت امام خمینی(ره) است متعلق به 63 سال پیش می باشد که تا امروز اجازه چاپ آن را نمی دادیم، چون نگران بودیم که معاذالله ما را درگیر القاب و اوصاف و خیال کند، اما اینک که در پایان عمر هستیم و هیچ نگرانی از این بابت نداریم، اجازه چاپ این اثر را دادیم.

ایشان ادامه دادند: اگر می بینیم حرف یک روحانی مانند حضرت امام(ره) اینچنین در جامعه اثر داشت و حرف دیگران نه، به همان دلیل است که وقتی مادر کودک از دست داده ناله میزند ناله او بیش از هر مداح دیگری در همه اثر می گذارد و همه را به گریه می اندازد چون این مادر، داغ دیده است و از اعماق دل ناله می زند.

معظم له ادامه دادند: امام رضوان الله تعالی علیه، نیز داغ دین داشت و به همین دلیل سخنش در دل ملت اثر می گذاشت.

ایشان در بخش دیگری از سخنان خود به تفاوت نگرش اصولی آخوند خراسانی و حضرت امام خمینی(ره) اشاره کردند و تصریح داشتند: فرق بین حقیقت و اعتبار از مباحث بسیار مهم علم اصول است که متاسفانه آن را جدی نگرفتیم، لذا هزینه های گزافی مانند «شهید جاوید» را دادیم، اگر اصول وظیفه خود را به درستی انجام می داد و متوجه فرق بین حقیقت و اعتبار می شد، شاهد آثاری مانند شهید جاوید در حوزه نمی بودیم.

این مرجع تقلید با تاکید بر مطالعه کتاب کشف الغطاء توسط طلاب حوزه ادامه دادند: صاحب جواهر کسی بود که ما را با مرحوم کاشف الغطاء آشنا کرد، این کتاب کشف الغطاء 4 جلدی، باید کتاب بالینی همه شما حوزویان باشد که هم بخوانید و هم درس بدهید اگر میخواهید که عالم بشوید. در آن کتاب مرحوم کاشف الغطاء مطلبی آورده است که برگرفته از قرآن نیز هست و آن اینکه علم امام در سه مرحله تلقی وحی بلاواسطه و یا مع الواسطه، در نگهداری وحی و در انشاء و ابلاغ حکم به جامعه معصوم است، و این اضلاع سه گانه را چهارده معصوم دارند، اما باید و نباید یک امر اعتباری است و لذا یقینا امام می داند که در کربلا و مکه چه خبر است، اما باید بر اساس ظواهر عمل کند، لذا امام معصوم در محکمه بر اساس شاهد و مدرک حکم می کنند نه بر اساس دانش الهی خود؛ علم امام در بیان احکام حجت است اما در این دنیا باید بر طبق ظواهر و قواعد همین دنیا رفتار کنند.

حضرت آیت الله جوادی با تاکید بر این مطلب که حجیت ذاتی قطع نیست، خاطرنشان کردند: امام خمینی(ره) جز کسانی است که بین حقیقت و اعتبار فرق گذاشت و این نکته را با تمام وجود فریاد زد، ایشان با تمام وجود تاکید می کند که حجیت ذاتی قطع نیست، بلکه کاشفیت ذاتی قطع است.

ایشان در بخش دیگری از سخنان خود ابراز داشتند: عقل در مقابل نقل است و نه شرع، شرع صراط است و عقل سراج، شرع و صراط مقابل ندارد، عقل می‌فهمد که باید عادل باشد، اما جای اشخاص و اشیاء کجاست را او نمی فهمد و باید از بالا بیاید.  

معظم له تاکید داشتند: فرق است بین تولید علم و دلالی علم، دلال علم از خود چیزی ندارد و تنها سخنان و نظرات دیگران را منتقل می کند، باید بدانیم دلال علم بودن فضیلت نیست، اکنون که به همت امام(ره) و شهدا، تمام امکانات فراهم است، باید از این فرصت بهترین استفاده را کنیم و تولید کننده علم باشیم.

امام(ره) به دین نگاه کاریکاتوری نمی کرد

حجت الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی نیز در این مراسم در سخنانی اظهار داشت: ما در بیشتر مواقع در رفتارهای خود به دنبال «ادله» می گردیم در حالی که رفتارهای ما تابع «علل» است، ما با دلیل رفتارهای خود را توجیه می کنیم در حالی که رفتارهای ما ناشی از عللی است که در روح و جانمان وجود دارد. شاید به همین جهت است که وقتی قرآن را به دست امیرالمومنین(ع) می دهند چنین معارف بلندی از آن حاصل می شود و وقتی به دست دیگری می دهند از آن توجیه ظلم در می آید.

وی ادامه داد: از همین فقه هم می توان حماسه در آورد و هم رکود، مشکل از عللی است که در جان ماست نه در ادله ای که وجود دارد، ما گرفتار ادله شده ایم در حالی که بحران ما بحران علل است، اگر مشکلی وجود دارد به این دلیل است که جان و روحمان مشکل دارد، درست است که باید دنبال دلیل گشت، اما بیش از دلیل ما باید علل درونی خودمان را بازیابی کنیم، باید چشمها را از ادله بر گیریم و به حقیقتهای درونی خودمان بپردازیم و همین امر می تواند پایه عبور از مشکلات امروز جامعه نیز باشد.

تولیت حرم امام خمینی(ره)در خصوص شخصیت علمی و معنوی حضرت امام(ره) بیان داشت: مردم به این دلیل دنبال امام حرکت کردند که در جمال امام دوای درد خود را دیدند، امام(ره) همچون یک مغناطیس، جان شاگردانش را منظم می کرد، یکی از ویژگی های ممتاز امام(ره) همین این است که شاگردانی را در فضای مغناطیس وجود خودش پرورش داد که اینها تحت تاثیر آن فضای تربیتی، یک عمق و جان تازه ای گرفتند.

وی اذعان داشت: لذا اکنون نیز وقتی در محضر آیت الله العظمی جوادی آملی که از شاگردان برجسته امام هستند حاضر می شویم، شاهد این هستیم که علل درونی مان، متاثر می گردد و در کنار استفاده ای که از ادله مطرح شده و درس ایشان می شود از تاثیری که وجود ایشان در جان انسان می گذارند، نیز بهره می بریم.

این استاد حوزه بیان داشت: یکی از ویژگی های بزرگ امام این بود که به دین نگاه کاریکاتوری نمی کرد و اگر کسی ظلم کرده بود نمی توانست سکوت کند، این گونه نبود که فریاد بابت یک مشروب فروشی یا سینما بالا برود و نسبت به اصل مسأله سکوت کند؛ با این رفتار بود که مردم در امام دوای درد خودشان را دیدند، اعجاز سخن امام این بود که به علل رجوع می کرد و دست روی دردها می گذاشت. امام درد مردم را نشان داد و خودش دوای درد شد؛ یعنی هم کمند بلای مخالفین انسانیت و هم کلید نجات انسانیت شد.

وی  با بیان این که  جذب امام شدن برای طلبه ها تابع شخصیت امام(ره) بود؛ چون او را چنان یافتند که باید بود، گفت: مقام معظم رهبری چند بار به طور خصوصی به من گفتند و شاید جای دیگر هم گفته باشند« اگر ما بعدها می شنیدیم که چنین آدمی آمد و رفت غبطه می خوردیم که چرا او را ندیدیم».

تلاش ها بر ترسیم مدرسه اصولی امام تمرکز یابد

حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی نیز در این مراسم خاطرنشان کرد:  مدرسه اصولی امام راحل مدرسه ای " دارای قابلیت برای  امتدادیابی"، " قادر به تولید نظریه های اصولی"، "قابل توسعه پذیری بر اساس اصول خود "، "برخوردار از ادبیات متناسب و قادر به توسعه آن در آینده " و"توانا در اتخاذ  مواضع اصولي در برابر سوالات  جدید اصولي" می باشد.

*عناصر اصلی مکتب یا مدرسه

وی با اشاره به اینکه روش، خروجی و اصحاب از عناصر سه گانه یک مکتب یا مدرسه می باشند، گفت: برخورداری از یک روش ویژه و متمایز از روش دیگر، هرچند این تمایز به صورت موجبه جزئیه  باشد، از عناصر اصلی تشکیل دهنده مدرسه یا مکتب می باشد.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی خاطرنشان کرد: دو مکتب از حیث منابع اشتراک دارند، اما آنچه دو مکتب را از یکدیگر  متمایز می سازد، تفاوت در روش است، اگر تفاوت دو مجموعه فقهی در منابع باشد، مذهب و در مواردی مسلک ( همچون مسلک اخباری) شکل می گیرد.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس یادآورشد: به هر حال دو یا چند مکتب در منابع مشترک هستند ولی از حیث روش و لو به صورت موجبه جزئیه متفاوت می باشند.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی خاطرنشان کرد: عنصر دوم شکل دهنده به مدرسه، برخوردار بودن روش  از سطحی از کیفیت و کارکرد است که بر پایه آن، استنباط به خروجی متفاوت بیانجامد؛ هرچند تفاوت این خروجی به صورت موجبه جزئیه باشد.

وی ادامه داد:اگر یک مجموعه اجتهادی دارای عناصر روشی متمایزی باشد اما این عناصر از آن چنان اهمیت و کارکردی برخوردار نباشند که استنباط شکل گرفته بر اساس آن به خروجی متفاوت بیانجامد این تمایز های کوچک، محدود و کم بنیه نمی تواند مدرسه بسازد.

وی خاطرنشان کرد: وجود شخصیت های حامل اندیشه های اصلی مدرسه، خواه همزمان با صاحب مدرسه و به عنوان شاگردان حاضر در کلاس درس او، و خواه شخصیت‌های فکری حامل این اندیشه‌ها در مقاطع زمانی بعد از صاحب مدرسه عنصر سوم شکل دهنده به مدرسه می باشد.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی خاطرنشان کرد:   مدرسه با مجموعه اي از عالمان، مجموعه ای از گفتگوها، تلاش ها، شکل می گیرد که دارای امتداد است و اصول و خطوط آن در تاریخ جریان پیدا خواهد کرد.

وی ادامه داد:   عنصر سوم، شرط اثبات است و نه شرط ثبوت؛ به این معنا که مدرسه صرفاً با برخورداری از روش دارای خروجی متمایز شکل می گیرد اما اگر بخواهد شناخته و اعلام شود و در بستر زمان در برابر موضوعات مختلف اتخاذ موضع کند و زنده و حی در برابر مسائل جدید قرار بگیرد نیازمند به عنصر سوم یعنی برخورداری از اصحاب است

* تطبیق عناصر سه گانه مدرسه اي بر اصول امام

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی گفت: باید امام خمینی را یک مدرسه اصولی بزرگ به حساب آورد،  درست و کافی نیست که از اصول امام راحل به صورت عادی و نه در قالب  یک مدرسه فعال سخن به میان آوریم.

  وی با اشاره به عناصر روش تولید اندیشه اصولی در مدرسه امام گفت این عناصر عبارتند از: تحلیل مرتکز عقلایی، تحلیل نفس انسانی، تحلیل کلامی، تحلیل فلسفی، تحلیل حیثیتی و...

این استاد حوزه با اشاره به عنصر تحليل مرتكز عقلايي در اصول امام، گفت: در ذیل این عنصر، شاخه هایی از تحلیل که برخی بسیار مهم هستند شکل گرفته اند از جمله تحلیل تقنینی و تشریعی، و  امام بر این اساس، ابتکار معروف خود یعنی نظریه خطابات قانونی را ارائه کرد؛ این معنا که دقیقا از همین خاستگاه این نظریه بر آمده است.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی، نظریه وحدة الخطاب، نظریه جعل در ظرف اعتبار عقلا،  و نظریه ویژه در خصوص مراحل ما قبل الحکم  را به عنوان برخی از نظریه های اصولی امام برشمرد.

  وی ادامه داد: ما لازم است یک تمرکز جدی بر اصول امام داشته باشیم نه به عنوان یک مجموعه اصولی که صرفاً در تقریرات انعکاس پیدا می کند بلکه می باید اصول امام را به عنوان یک مدرسه با نظام ادبياتي و واژگانی ويژه، نظریه های ویژه و قواعد فعال ویژه  بشناسیم.