خبرگزاری حوزه | در هفته گذشته دو انفجار پیاپی بندر بیروت لبنان را لرزاند و آنرا به ویرانه ای تبدیل کرد. صرف نظر از تأثیرات داخلی، منطقه ای و بین المللی، این بندر را که محل صادرات و واردات کشور لبنان بود از حیّز انتفاع خارج ساخت.
گفته می شود دو انفجار در انبار مواد محترقه و نیترات آمونیوم باعث ویرانی این بندر شده است.
بنابر گفته منابع خبری نزدیک به ۱۶۰ نفر جان باخته و تعدادی مفقود و کثیری زخمی بر جای گذاشته است.
این حادثه از زوایای مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی در داخل لبنان و نیز تاثیرات منطقه ای و فرا منطقه ای به همراه داشته و خواهد داشت و در این نوشتار به بعضی از عوامل محرک و جایگاه آنها در نظام سیاسی لبنان خواهیم پرداخت.
مسئله تحریم و محاصره اقتصادی کشور لبنان مدتی است توسط ایالات متحده امریکا و بعضی از شرکای سیاسی و اقتصادی آن به اجرا در آمده است. طبیعی است تحریم یک کشور بخصوص در مورد کالاهای اساسی و دارو بیشترین فشار را به اقشار آسیب پذیر وارد می نماید.
شاید بتوان گفت که این فشار تحریمی می تواند به امنیت روانی جامعه آسیب جدی برساند. تحریم و محاصره اقتصادی کارکردهای بسیاری دارد که از آن جمله می توان به رشد تورم، بیکاری، فقر و افت ارزش پول ملی اشاره کرد.
رشد تورم، فقر و اختلاف طبقاتی را به دنبال دارد و در این عرصه بر ثروت اغنیا و فقر تهی دستان افزوده می شود. در کشور لبنان زندگی شهروندان در سه سطح ارزیابی می شود:
۱- ثروتمندان ۲- طبقه متوسط ۳- تهی دستان جامعه که بخش آسیب پذیر جامعه را تشکیل می دهند و بیشترین تاثیر فقر بر زندگی آنان است.
ساختار اقتصادی کشور لبنان بر مبنای واردات است. گفته می شود حدود ۷۰% مایحتاج عمومی از طریق واردات تامین می شود.
به سادگی می توان دریافت که این نوع اقتصاد و فشارهای تحریمی بر آن چه اثرات زیان باری بر زندگی مردم عادی جامعه خواهد داشت در این صورت می توان یک نافرمانی مدنی و اغتشاش و از بین بردن اموال عمومی را انتظار داشت.
آنچه که امروز در لبنان بخصوص پایتخت آن می گذرد شاید از این نوع اتفاقات طراحی شده باشد.
آن چه که ایالات متحده آمریکا را بر آن داشته است تا به تحریم های ظالمانه که بیشتر گریبان گیر اقشار عادی جامعه است تا سیاستمداران، تامین امنیت رژیم صهیونیستی است لابی قدرتمند در امریکا به دنبال فشار بر کانون های قدرت است تا آنها را وادار به تلاش در این جهت (امنیت رژیم صهیونیستی) نماید.
ایالات متحده آمریکا بر این اعتقاد است خرابی گسترده بندر بیروت به مدت زمان طولانی و مبالغ هنگفت مالی جهت باز سازی نیاز دارد در نتیجه این کشور از محور رویارویی با رژیم صهیونیستی باز خواهد ماند.
ایالات متحده امریکا با تحریم و محاصره اقتصادی لبنان در نظر دارد که مردم را متوجه این نوع نگاه خود نماید که تحریم به واسطه مقاومت و پایداری آنها در برابر رژیم صهیونیستی است و برای امریکایی ها تفاوتی میان حزب الله و یا دیگر گروه های حاضر در خط مقاومت نیست.
ایالات متحده امریکا و شرکایش در اروپا و متحدانش در خاورمیانه اعم رژیم صهیونیستی و شورای همکاری خلیج فارس و کشورهای عرب در صدد هستند که با فشار های همه جانبه بر مردم لبنان آنها را از همراهی و یاوری محور مقاومت و در رأس آن حزب الله لبنان منصرف نمایند و به دنبال آن کاهش حمایت های مردمی از حزب الله و در نهایت تضعیف محور مقاومت را به دنبال داشته باشد.
ایالات متحده امریکا و متحدان اروپایی و خاورمیانه ای آن به خوبی می دانند که حمایت های مادی و معنوی از محور مقاومت و حزب الله پیروزی در جنگ ۳۳ روزه را در پی داشته است.
ایالات متحده امریکا این بار بازی را از داخل لبنان با همکاری سمیر جعجع، حریری و جنبلاط آغاز کرده است. استعفای بعضی از افراد دولت حسان دیاب در این راستا ارزیابی می شود. شاید بتوان گفت که ضربه ای که از عوامل داخلی به مقاومتی زده میشود به مراتب کاری تر از ضربات دشمنان خارجی است.
مردم در مقابل ضربات دشمنان خارجی به دلایل مختلف از جمله عرق ملی به ایستادگی و مقاومت می پردازند در حالیکه در مقابل عوامل داخلی ممکن است زمینه شک و تردید ایجاد شده و پایداری در برابر آنها را به سستی بکشاند.
عوامل داخلی در برابر منافع خود حساسیت بیشتری نشان می دهند، حضور دولتی مستقل طبعا خلاف تمایلات مادی و معنوی آنهاست در این جهت بوسیله مزدوران خود تلاش می کنند خواسته هایی را القا کنند که در صورت ظاهر بسیار منطقی بنظر می رسند اما این خواسته ها در دوره زمامداری آنان جنبه تحقق نیافته است. سیاست های اقتصادی نخست وزیران قبلی لبنان بویژه سعد الحریری در طول دوره های مسئولیت مشکلات جدی برای طبقه متوسط و فقیر لبنان پدید آورده است.
رشد بدهی های خارجی بار سنگینی بر دوش اقشار ضعیف جامعه نهاده است و شاید اغتشاشات شبهای گذشته و تصرف مراکز دولتی دلیل فساد و تباهی کابینه های این چنینی بوده باشد.
شورای همکاری خلیج فارس و کشورهای عربی و ترکیه که نگران گسترش هلال شیعی هستند و در سوریه ضربات کاری از محور مقاومت دریافت داشته اند و در صورت تداوم این روند ادامه حیات سیاسی خود را در معرض خطر می بینند در مساعدت مالی و تسلیحاتی به گروههای مخالف محور مقاومت دریغ ندارند. وابستگی سعد حریری به عربستان و بازی خطرناک استعفا که جامعه لبنان را با مشکل عدم ثبات روبرو ساخته بود هنوز در ذهن مردم منطقه باقی مانده است.
در بیان تاثیرات فرا منطقه ای باید گفت سفر چندی پیش وزیر خارجه فرانسه به لبنان و دیدار با مسئولین این کشور و خواسته هایی که بیشتر جنبه دستوری داشت به گونه ای که نخست وزیر لبنان در پاسخ گفته بود که از جایی دستور نمی گیرد و حادثه انفجار و سفر فوری مکرون رئیس جمهور فرانسه به بیروت از ابعاد بین المللی حائز اهمیت است. در حالیکه افراد و مسئولین امنیتی و ارتش در حال امداد رسانی به حادثه دیدگان هستند مکرون در این سفر شتابزده که به زعم ایشان فرصت مناسبی جهت برآورده شدن خواسته هایشان است تغییرات سیاسی را در دیدار با مسئولین لبنانی خواستار می شود.
گفته می شود ایشان با تعیین ضرب الاجلی کوتاه مدت بیان می دارد در صورت اجرا نشدن خود مسئولیت تحقق این خواسته ها بر عهده می گیرد. می توان به ضرس قاطع بیان کرد که بیشترین تغییرات سیاسی مد نظر ایشان حذف محور مقاومت و حزب الله و سلاح آن است.
فرانسه از ۱۹۲۲ تا۱۹۴۳ حاکمیت لبنان را به عنوان مستعمره در اختیار داشته است. آنها تصور می کنند که همچنان لبنان ملک طلق آنهاست و هرگونه که بخواهند می توانند فرامین خود را به سیاستمداران وابسته القا نمایند. امروز همراهی مسیحیان متمایل به سمیر جعجع و حزب کتائب با فرانسه و ضدیت با میشل عون رئیس جمهور لبنان دست مکرون را برای دخالت گشوده است.
قدرتمندی و نیروی بازدارندگی حزب الله از درد سرهای رژیم های اروپایی است که هنوز در این اندیشه هستند که تفکرات خود را در این سرزمین پیاده کنند و نیز امنیتی برای رژیم صهیونیستی در قلب جهان اسلام فراهم آورند. تفکرات قدیمی غرب به ظاهر مدرن و دلار های باد آورده از سوی متحدان منطقه ای، با وجود مثال ها و ملاک های روشن پایداری نشان می دهد این تفکرات دیگر نمی تواند مایه برتری آنان را فراهم سازد.
مأموریت مکرون در سفر به لبنان می تواند مأموریتی نیابتی از طرف ایالات متحده و شخص دونالد ترامپ تلقی شود؛ چراکه او برای پیروزی در انتخابات پیش رو در امریکا به هر موفقیتی هرچند کوچک به زعم خود نیاز دارد و مکرون با توجه به قدرت اقتصادی و سیاسی آلمان کوشش فراوان دارد تا از این همسویی با رئیس جمهوری امریکا بهره لازم را ببرد.
مکرون در گزارش سفر خود به ترامپ خواستار لغو تحریم های لبنان شد گشت در خیابانهای بیروت بایستی این حقیقت را به او نشان داده باشد که بیروت ازجمله پایگاه های محکم حزب الله است. مکرون با این درخواست در نظر دارد یک طرفداری ولو موقتی برای فرانسه را در کشور لبنان فراهم آورد کما اینکه طومار ۵۰ هزار نفری که شاید بیشترین آنها از منافع گروههای طرفدار غرب برخوردار می شوند را می توان شاهدی براین مدعا گرفت.
اما رژیم صهیونیستی که با حمله به سوریه و شهادت یکی از مجاهدان حزب الله بنام علی کامل المحسن در اضطراب انتقام حزب الله به سر می برد با حادثه انفجار بندر بیروت بیشترین بهره را از این حادثه برد. این حادثه باعث خوشحالی صهیونیست ها از تخریب لبنان به عنوان یک کشور موثر محور مقاومت شد.
گرفتاری و اشتغال بلند مدت مسئولین لبنانی جهت رسیدگی به امور مربوط به باز سازی و رفع خرابی ونیز تاخیر در انتقام حزب الله از آنها به واسطه شهادت یکی از رزمندگان محور مقاومت از دیگر عوامل شادی رژیم صهیونیستی است.
رژیم صهیونیستی در این زمان بر سر یک دو راهی قرارگرفته است:
۱- از یک طرف بسیار علاقهمند است که بتواند در یک جنگ فشرده و کوتاه مدت با همکاری گروههای لبنانی ضد محور مقاومت، تفوق نظامی و روانی خود را بر حزب الله تثبیت کند و از طرفی نگران پیامد این جنگ است؛ چراکه بیم آن دارد که حزب الله از دستاوردهای جدید نظامی که برخوردار شده است استفاده کند و بار دیگر ضربه ای اساسی بر پیکر این رژیم وارد سازد.
ارتش رژیم صهیونیستی هنوز پس از جنگ ۳۳ روزه ۲۰۰۶ نتوانسته است امنیت روانی را به افراد خود (افسران و سربازان) باز گرداند.
۲- حمله رژیم صهیونیستی به لبنان و محور مقاومت در این شرایط می تواند یک اجماع ولو شکننده علیه این رژیم و به نفع حکومت لبنان در جامعه جهانی ایجاد نماید که طبیعتاً بازخورد های خود را خواهد داشت.
نخست وزیر رژیم صهیونیستی اخیرا گفته است که نصرالله لبنان را به ورطه جنگ با این رژیم می کشاند و این خطرناک است.
سخنرانی اخیر دبیرکل حزب الله لبنان سیدحسن نصرالله آتشی بود که بر دامن موجودیت رژیم صهیونیستی افشانده شد.
نصرالله با بیان اینکه این حادثه یک حادثه ملی است همدردی خود را با هموطنانش اعلام کرد و گفت که حزب الله با کلیه امکاناتش در خدمت متضررین این حادثه خواهد بود.
ایشان با اظهار این مطلب که ماندن یک خانواده لبنانی در خیابان چه از لحاظ احساسات اسلامی و چه از جنبه عرق عربی بر آنها پسندیده نیست عمق همدردی و همبستگی را با حادثه دیدگان بیان داشت.
دبیرکل حزب الله با نگرش مثبت به سفر مکرون که حکایت از فراست و کیاست سید مقاومت دارد همکاری جامعه بین المللی را در این حادثه ملی به کمک طلبید.
سید حسن نصرالله همچنین بیان داشت که اطلاعات ما در خصوص بندر حیفا بیشتر از بندر بیروت است؛ چراکه حزب الله برای خود وظیفه دفاع از حیثیت اسلامی و ملی و بازدارندگی را تعریف کرده است. ایشان با بیان این مطلب هم چنان اضطراب، سردرگمی و نگرانی را به سوی رژیم صهیونیستی پمپاژ می کند.
دبیرکل حزب الله با اشاره به تلاش برای افزایش تهمت ها تا این مسئله در میان مردم رایج شود که مقصر فساد و خرابی ها حزب الله است، خواستار محاکمه اتهام زنندگان پس از روشن شدن حقایق شد. او فرصت را جهت تقویت ارتش لبنان مغتنم شمرد و خواهان شرکت ارتش در تحقیقات پیرامون این حادثه شد.
اما آنچه که باید گفت حوادث خاورمیانه در دوره کنونی بایستی با تیز بینی و دقت خاصی مورد بررسی و ارزیابی قرارگیرد. بنظر می رسد حوادث لبنان، حملات گاه و بیگاه رژیم صهیونیستی به سوریه و حوادث عراق بعد از انتخاب الکاظمی و اعلام انتخابات زود هنگام در شرایطی که گروههای داخلی درگیر اختلافات با یکدیگرند و نیز حملات بیرحمانه سعودی ها به مردم مظلوم یمن و ... سناریوهای مختلفی را برای خاورمیانه به نمایش گذارده است اما آنچه مسلم است تنها اندیشه های استقلال طلبانه مردم خاورمیانه می تواند سناریوهای روی میز را یکی پس از دیگری باطل نماید.
سیدشمس الدین اخلاقی - دانش آموخته مطالعات منطقه ای دانشگاه علامه طباطبایی(ره)
