به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، راحله کاردوانی در پنجمین جلسه از سلسله جلسات عاشورایی بازخوانی جریان کربلا از منظر زن و خانواده که با موضوع زنانگی و جنگ به روایت عاشورایی برگزار شد، با اشاره به اینکه جنگ از واقعیات زندگی بشر و یک امر نام آشنا برای همه ملتهای جهان است، اظهار داشت: تجربه جنگ برای انسان یک امر دوره ای و متعلق به یک زمان و مکان خاص نیست.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه هرچند شکل و نوع جنگ ها در طول تاریخ تحولات جدی داشته است، افزود: تا پیش از قرن بیستم جنگها در درگیری فیزیکی معنا می‌شد و  مصداق خشونت و خونریزی داشته است اما امروز بیش از ۲۰ نوع جنگ شناسایی شده است که یک نوع آن جنگ بیلوژیک است که در حاشیه جنگ جهانی دوم به صورت گسترده ای اتفاق افتاد.

وی با اشاره به انتشار عمدی میکروارگانیزم ها و سموم خطرناک خاطرنشان کرد: یکی از مدل های رایج جنگ بیوتروریسم است که برای ضربه زدن به اشخاص خاص مانند رئیس جمهور، فرماندهان خاص و مانند این ها استفاده میشود.

وی با اشاره به جنگ های سایبری، فرهنگی، اقتصادی، عملیات اطلاعاتی به عنوان انواع دیگر جنگ، خاطرنشان کرد: جنگ فرهنگی که مقام معظم رهبری نیز به عنوان شبیخون فرهنگی از آن یاد کردند از نمونه جنگ هایی است که سال ها علیه ایران در حال انجام است و لذا مفهوم جنگ را نباید صرفا به درگیری هایی که حاوی خشونت است اطلاق کرد.

کاردوانی با اشاره به اینکه همچنان نوع نظام جنگ هم در کنار دیگر جنگ ها رایج است، افزود: هیچ دهه ای نبوده است که بشر شاهد جنگ نباشد به خصوص انتظار می رفت که با مدرن شدن جهان و کنوانسیون هایی که برای سازماندهی روابط افراد ملت های مختلف شکل گرفته است شاهد کاهش جنگ باشیم اما چیزی که می بینیم دقیقا برعکس است و مدرن شدن بشر نتوانسته است جلوی جنگ را بگیرد.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده  با بیان اینکه به دلیل پیشرفت های که در جهان رخ داده است جنگ ها شکل عظیم تری به خودشان گرفته است و دامن گیر انسان ها هستند، تصریح کرد: این فراگیری به علاوه تاثیری که جنگ روی بشر دارد آن را به مسئله بسیار مهمی برای بشر تبدیل کرده است که نگاه عمیق و تخصصی را می طلبد، پیامدهای جنگ و اتفاقاتی که حول و حوش آن می افتد پیامدهای بسیار وسیع با هزینه های هنگفت است و قربانیان خودش را از اقشار مختلف میگیرد.

زنان به مثابه قربانیان جنگ

وی با بیان اینکه در این میان نسبت زنان با جنگ نسبت بسیار پیچیده ای است ادامه داد: اگر بخواهیم مطالعه  در رابطه با نسبت زنان با جنگ داشته باشیم با تیترهای مختلف در این زمینه مواجه میشویم که یکی از آنها زنان به مثابه قربانیان جنگ است. زنان از مهم ترین قربانیان جنگ ها هستند که شامل آوارگی و بی پناهی، سرپرستی اطفال و سالمندان بی پناه و احتمالا زخمیها، بردگی و اسارت و سقط جنین و مورد تجاوز قرار گرفتن گسترده زنان در اثنای جنگ محسوب می‌شود.

کاردوانی با اشاره به اینکه پدیده تجاوزهای جنگی به زنان آمار ترسناکی دارد، عنوان کرد: از دوران بسیار قدیم تجاوز جنسی به عنوان یکی از غنیمت های جنگی به شمار می رفته و امروز هم یکی از تبعات جنگ است، گزارش های مفصلی در این رابطه منتشر شده است. مثلا در طول جنگ جهانی دوم تقریبا ۲۰۰ هزار زن چینی و کره ای مجبور به تن فروشی در روسپی خانه های ارتش ژاپن شدند، یا در جنگ بوسنی حداقل ۲۰ هزار زن مسلمان بوسنیایی  توسط نیروهای صرب مورد تجاوز قرار گرفتند و آمارهای بسیار گسترده دیگری در این زمینه وجود دارد.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه از دیگر انواع رابطه زنان و جنگ وضعیت آوارگی بی پناهی و اسارت است که البته به صورت گسترده برای مردان هم وجود دارد، خاطرنشان کرد: عمدتا زنان هستند که این آوارگی را تجربه میکنند، یکی از نمونه های عینی و امروزی این بی پناهان آوارگان سوری هستند.

مشارکت نظامی زنان در جنگ

وی با بیان اینکه دومین سنخ زنان به مثابه مشارکت کنندگان نظامی هستند، عنوان کرد: نمونه این سنخ از حضور زنان هم بسیار است مثلا ۸ تا ۱۵ درصد از نیروهای نظامی اتحادیه جماهیر شوروی زنان بودند. ۱۴ درصد از پرسنل ارتش آمریکا هم اکنون زنان هستند در جنگ خلیج فارس ۴۰ هزار زن حضور داشتند.

کاردوانی با بیان اینکه خود مشارکت نظامی زنان که رویکرد اسلامی هم آن را تایید نمیکند بحث بسیار مهمی است، تصریح کرد: در واقعه عاشورا نیز زنان در مراتبی که مشهورترین ها ام وهب است که وارد میدان میشود و میخواهد در درگیری ها حضور پیداکند توسط امام حسین(ع) خطاب می‌شود که به خیمه برگرد و جهاد از زنان برداشته شده است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده  با بیان اینکه در رویکرد اسلامی حضور نظامی زنان در عرصه جنگ قابل قبول نیست، عنوان کرد: برای این موضوع هم دلایلی وجود دارد که ما میبینیم وقتی زنان به مثابه نیروی نظامی وارد جنگ میشوند همه عوارض بسیار گسترده تر بر علیه آنها به وجود می آید. پدیده دختران سرباز مورد بررسی قرار گرفت که عمدتا این دختران به سمت روسپی گری و جنایت کاری بعد از جنگ روی آوردند و عمدتا وجوه زنانگی و مادرانگی نتوانستند برگردند.

وی با بیان اینکه زنان وقتی در خط مقدم حضور پیدا میکنند آسیب های مفصلی میبینند که گزارشات مختلفی در مورد آن نوشته شده است، خاطرنشان کرد: بعد از اینکه در این زمینه سوالاتی مطرحش شد که آیا حضور زنان در ارتش مزایاو یا معایب بیشتری دارد در این رابطه مطالعاتی صورت گرفت و خود زنان نظامی حاضر در ارتش آمریکا شکایت بسیاری از این حضورشان داشتند و گفتند که تجاوز بر علیه آنها زیاد است.

کاردوانی افزود: لس آنجلس تایمز هم اعتراف کرد که ارتش آمریکا تجاوز به زنان نظامی را ندیده می گیرد و هرچه شکایت می کنند مورد توجه قرار نمی گیرند، ۷۰ درصد از زنان نظامی ابراز کرده بودند که توسط هم قطاران نظامی خودشان مورد تجاوز و آزار واقع شده اند، ۹۰ درصد از زنان شاغل در نیروهای نظامی به شکلی خشونت بر علیه خودشان را تجربه میکنند و مسئله قابل تامل این است که آمار زنانی که در جنگ مورد خشونت چه بسا کمتر از آمار زنانی است که در این رده ها مورد خشونت قرار می گیرند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده  با تاکید بر اینکه یکی از دلایلی که جهاد از زنان در اسلام برداشته شده است عزت و کرامت و سلامت زنان است، افزود: علاوه بر مسائلی که زنان در خود سازمان جنگ تجربه میکنند اوضاعی که بعد از اینکه به زندگی عادی بر می گردند هم مسئله مهمی است که این نقش آفرینی آنها در نیروهای نظامی سایر ابعاد زندگی آنها را هم به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد.

پشتیبانی زنان در جنگها

وی با اشاره به اینکه سومین سنخ از نسبت زنان با جنگ زنان به مثابه نیروهای پشتیبانی در جنگ است، بیان کرد: در جنگ جهانی دوم به شکل استفاده زنان در کارخانه های مهمات سازی یا کادر پرستاری و درمان که نوعی از آن را در دفاع مقدس تجربه کردیم. این سنخ از حضور زنان پررنگ ترین نقش و حضور زنان در واقعه عاشورا است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه وجوهی که این نقش آفرینی زنان به عنوان نیروهای پشتیبانی میتواند داشته باشید بسیار مهم است، تاکید کرد: مثلا نقش عاطفی زنان در همراهی با مردان در جنگ از جمله این تاثیرات است، ما بسیار متعدد در مقتل ها و نقل های تاریخی که از واقعه عاشورا شده است شنیده ایم که چقدر وجود حضرت زینب و دیگر زنان عاشورایی موثر بود که مردان بتوانند جرأت حضور در کارزار به آن سنگینی داشته باشند و نقش زنان در این عرصه بسیار پررنگ بوده است.

وی با بیان اینکه اینکه این وجه تشریعی بعضا به شکل انحرافی دیده شده است، افزود: در مقابل زنان عاشورایی ما زنانی را داریم که با فتنه گری و با برانگیختن شهوات مردان و بروز زنانگی خودشان در این ماجرا ورود میکنند، در جنگ احد این نقل مشهور است که زنان در کوچه ها عبور میکردند و میگفتند لذت جویی از ما برشما حرام است مگر اینکه به مدینه بروید و کار پسر عبدالله و نوه عبدالمطلب را تمام کنید و پیروانشان را سر ببرید.

کاردوانی با بیان اینکه ارتباط زنانگی و جنگ علاوه بر وجوه مثبت آن ممکن است دقیقا در مقابلش وجوه منفی داشته باشد، افزود: تیمارداری و رسیدگی به بازماندگان نقش دیگر زنان در پشتیبانی از جنگ به شمار می رود که ما در واقعه عاشورا به طور بارز حضرت زینب(س)  را در این نقش میبینیم که ایشان به طور ویژه در مورد امام سجاد(ع) که در جریان کربلا در بستر بیماری بودند این تیمارداری به زیبایی اتفاق میکند و زنی که داغ دیده است و اتفاقات عجیبی را از سرگذرانده است یک منبع اطمینان است برای سایر بازماندگان و نقش یک نقطه ثقل را ایفا میکند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده   ادامه داد: در بحث مدیریت بحران ها این را داریم که اگر در اطراف افراد جنگ زده و بحران زده افرادی باشند که  توان مدیریت بحران را داشته باشند بسیار سطح تاب آوری افراد افزایش پیدا میکند و حضرت زینب در جریان عاشورا این نقش را ایفا کردند.

زنان و پیام رسانی در جنگ

وی خاطرنشان کرد: چهارمین سنخ حضور زنان نقش پیام رسانی و آگاهی دهی است که نقش بسیار مهم و عجیبی است که شاید بتوانیم بگوییم یک نقش کاملا زنانه است و اگر مردانی هم به آن وارد شدند آنها به صورت استثنایی وارد این دسته شده اند. در واقعه عاشورا میبینیم که پاسداری ازنهضت حسینی و نقشی که حضرت زینب در انتشار این پیام دارد بسیار جدی است.

کاردوانی با بیان اینکه این نقش الزاماتی دارد، افزود: فردی که میخواهد پیام رسان باشد و این واقعه را که حرف های ضد و نقیضی برعلیه آن وجود دارد یک سری ویژگی ها و الزاماتی را باید داشته باشد، مثلا آگاهی از حق و باطل است و شخص پیامرسان خودش باید به حدی از دشمن شناسی و آگاهی از حق و باطل رسیده باشد.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه در خطبه های حضرت زینب بسیار این موضوع ذکر میشود که افراد را مورد خطاب قرار می دهد که نسبتشان با واقعه عاشورا چه بود، خاطرنشان کرد: دومین الزام مدیریت و کنترل بر احساسات است، فردی که میخواهد از این واقعه بسیار سنگین که استواری مردان را می طلبید و تعدادی از این ماجرا گریختن به خاطر اینکه این استواری رانداشتند حالا یک زن است که میخواهد آگاهی بدهد و باید بر احساساتش غلبه بکند و نوعی از خودگذشتگی و ایثار را به نمایش بگذارد.

وی با اشاره به اعتقادات قوی و بنیان های درست دینی به عنوان الزام دیگر پیامرسانی عاشورا تصریح کرد: فردی که میخواهد دفاع بکند باید بداند که از چه چیزی میخواهد دفاع کند و مهم ترین ابزاری که حضرت زینب کاملا به آن مجهز بودند فن استدلال و خطابه بود که از القاب  و کلماتی استفاده می کردند که تضعیف دشمن را در پی داشت مثلا وقتی که عمربن زیاد را مورد خطاب قرار دادند او را به پسر مرجانه خطاب کردند، مرجانه ای که معروف است به اموری که پسرش را حقیر می‌کند.

استخدام کلمات در پیام‌رسانی نهضت عاشورا توسط حضرت زینب

وی با اشاره به اینکه حضرت زینب در استخدام کلمات بسیار آگاهی داشتند، تاکید کرد: الزام دیگر بحث سوژگی است که حضرت زینب در مقام انفعال قرار نمیگیرند بلکه در برخورد با زنان هم عصرشان این انفعال را مورد حمله قرار می دهند و اشاره میکنند که به اینکه شما دچار فقر فکری و عقیدتی هستید که نمیتوانید مواجهه فعال با واقعه داشته باشید.

کاردوانی با بیان اینکه این موضع ارزش زن را بالاتر می برد، خاطرنشان کرد: این امر نشان میدهد که ارزش فکری زن در مواجهه با چنین بحران هایی بالاست و این در کلام حضرت زینب بسیار مشهود است که حتی خطاب به زنانی می گویند که شما هم مثل ما اسیر بودید و از این کلمه اسارت استفاده میکنند که اگر جسم ما اسیر دشمن است شما فکر و اراده تان اسیر بوده است که اجازه ندید به صورت فعال و کاملا کنشگرانه وارد این ماجرا شوید.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده  ادامه داد: خطاباتی که ایشان از زنان دارند نشان می دهد که انتظار آگاهی و سوژگی و برخورد شجاعانه با موقعیت دارند. در این راستا از ابزارهای مختلفی از جمله ندبه خوانی و سوگواری و گاهی خطبه خوانی واستدلال استفاده می‌کنند.

وی با اشاره به اینکه درخواست حضرت زینب در دستگاه ظلم این است که اجازه بدهند سوگواری کنند، تاکید کرد: در نگاه اول به نظر می‌رسد که این از سر ضعف است اما در همین سوگواری ها هم عمیق ترین مباحث را مطرح می‌کنند و رسالت خودشان را ایفا می‌کنند. بروز هیجان و احساس مشکلی ندارد ولی این بروز احساس را در قالبی قرار می‌دهند و به شکلی بیان می‌کنند که اصل ماجرا به فراموشی سپرده نشود.

کاردوانی با اشاره به اینکه این موضوع در زنان این خانواده سابقه دارد، خاطرنشان کرد: حضرت زهرا هم وقتی که میخواستند در مواجهه گفتمانی و گفتگویی برای بیان هدفشان در حمایت از حضرت رسول استفاده کنند هم از ابزار گریه بر سر مزار ایشان استفاده می‌کنند و هم گاهی از گفتگو بهره می برند و استخدام ابزار مختلف متناسب با زمان خودش را اجرا میکردند.

نقش زن در تربیت نیروی جنگی

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده  با اشاره به نقش زن در تربیت نیروهای جنگی به عنوان یکی دیگر از سنخ های رابطه زنان با جنگ اظهار داشت: حضور زنان در محل نظامی مورد تایید اسلام نیست اما به شکل غیرمستقیم نوعی از مواجهه زنان با جنگ را ترویج میکند که نمونه آن حضرت ام البنین در واقعه عاشورا است که شما میتوانی نوعی از زنانگی در جنگ را به نمایش بگذاری که در جمعیت اثرگذار است.

وی افزود: یعنی فرزندآوری با آن کیفیتی که دیدگاه اسلام است یعنی تربیت افرادی شجاع غیور و وطن پرست و دین پرست که اگر جنگی بر ملتی وارد شد این افراد هستند که قربانی شدن زنان را کاهش می دهند و اولین تاثیر تربیت چنین فرزندانی بر خود زنان است، نمونه آن را در دفاع مقدس خودمان دیدیم که زنان از فرزندانی که با تربیت غیورانه به جنگ اهدا شده بودند حمایت شوند.

کاردوانی با بیان اینکه با اینکه حضرت ام البنین در جریان عاشورا حضور نداشتند اما انگار واقعا حضور داشتند ودر همه روضه به ایشان اشاره ای می‌شود، خاطرنشان کرد: این حضور در نتیجه تقدیم چهار فرزندشان در عاشورا احساس میشود به این جهت که تاثیر ایشان تاثیر بسیار مهمتری از بسیار زنان دیگری بود که در معرکه حضور داشتند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده  ادامه می دهد: نقل است که وقتی خبر شهادت فرزندانشان را برای حضرت ام البنین می برند قبل از اینکه از فرزندانشان بپرسد از امام حسین(ع) می پرسد و وقتی ماجرا برای ایشان نقل می شود میپرسند که چطور با بودن عباس من حسین به شهادت رسید و وقتی ماجرا برای ایشان نقل میشود می گویند «خودم، فرزندانم و اهل عالم به فدای حسین» این یعنی اینکه یک زن می‌تواند در میان معرکه نباشد اما آنچنان قدرتمند با این واقعه روبه رو شود و افرادی را تقدیم به جنگ بکند که از حضور خودش پررنگ تر شود.

وی ادامه داد: امروز نقش زنان در مواجهه با شبیخون فرهنگی و شبیخون جمعیتی که جنگی که رسانه انجام می دهد و برعلیه غیرت مردان و از بین بردن حیا و عفت زنان اتفاق می افتد، جنگی که برعلیه جمعیت اتفاق می افتد  همه به ما هشدار می دهد که در آینده با جنگ های بسیاری سنگین تری مواجه هستیم اگر امروز خودمان و نقش زنان را در جنگ درنیابیم.

۳۱۳/۶۱ پ