به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، نشست علمی سیاستگذاری فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در جمهوری تاجیکستان(پیشینه و الگوها) با همت پژوهشکده مطالعات منطقه ای پژوهشگاه بین المللی المصطفی(ص) امروز به صورت مجازی، با سخنرانی دکتر مرتضی اشرافی پژوهشگر پژوهشکده مطالعات منطقه ای و همچنین کارشناس مسائل اوراسیا و نیز دکتر غلامرضا اسدی کارشناس مسائل فرهنگی جمهوری تاجیکستان و دکترای مدیریت فرهنگی، با حضور پژوهشگران و محققان در حوزه مطالعات منطقه ای و مسائل فرهنگی برگزار شد.

مرتضی اشرافی به عنوان سخنران اول این نشست و همچنین دبیر علمی این نشست علمی بیان داشت: پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقرار دولتهای تازه تأسیس در آسیای مرکزی و قفقاز، که محصول دگرگونی های عمیق در ساختار سیاسی، فرهنگی و حتی اجتماعی شوروی، فصل جدیدی از مناسبات جمهوری اسلامی ایران با کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز آغاز شد. ایجاد دولتهای نوپدید برآیند استقرار نظمی نوین و مبتنی بر ارزشهای تازه بود. در همین راستا این ارزشها و نظم های نوپدید نیز درصدد بازگشت به هویت و سنت های کهن ملت های آسیای مرکزی و قفقاز بود که در مدت هفتاد سال سلطه کمونیست ها به ورطه فراموشی سپرده شده بودند.

اَشرافی در خصوص  تاریخچه تاجیکستان و بیان مقدمه ای از این کشور گفت: واژه تاجیکستان از دو بخش "تاجیک" و "ستان" تشکیل شده است که به معنای «سرزمین تاجیک‌ها» است. تاجیکستان یا جمهوری تاجیکستان   کشوری در آسیای میانه است. این کشور از جنوب با افغانستان، از باختر (غرب) با ازبکستان، از شمال با قرقیزستان، و از خاور (شرق) با چین همسایه است. تاجیکستان یک کشور محاط در خشکی است که در گذشته راه ابریشم از آن گذر می‌کرده است.

 سخنران نشست در ادامه سخنان خود با اشاره به جمعیت کشور تاجیکستان اظهار داشت: جمعیت تاجیکستان بیش از هشت میلیون نفر (براورد ۲۰۲۰ میلادی) است.

وی درباره ترکیب جمعیتی تاجیکستان افزود: حدود ۸۰٪ مردم تاجیک هستند (که به فارسی تاجیکی سخن می‌گویند)، ۱۵٪ ازبک و سایر مردم روس، اوکراینی، چینی، کره‌ای، تاتار و غیره هستند. دین بیشتر مردم اسلام است (بیشتر سنی، دارای اقلیت قابل توجه شیعه اسماعیلی).

اَشرافی با بیان این که تاریخ و فرهنگ تاجیکستان با ایران اشتراکات بسیاری دارد، گفت:  در دوران پیش از اسلام، تاجیکستان جزئی از شاهنشاهی ایران بود. پس از اسلام، سرزمین خراسان بزرگ (از جمله تاجیکستان) زنده کننده فرهنگ ایرانی و به وجود آورنده زبان فارسی دری بود که جانشین زبان پهلوی شد. نخستین شاعران پارسی زبان از این ناحیه به پا خاستند، به ویژه رودکی، که پدر شعر فارسی محسوب می‌گردد. در نخستین سده‌های هجری، خراسان و ماورءالنهر مهد تمدن و علوم اسلامی بودند و بزرگانی مانند ابن سینا و فارابی در خود پرورند. حکومت سامانی نیز از تاجیکستان برخاسته است.

کارشناس مسائل اوراسیا در خصوص سیاست و حکومت در تاجیکستان نیز با اشاره به این که در سال ۱۳۸۲، در یک همه‌پرسی، ۹۳٪ مردم به اصلاح قانون اساسی (برای ممکن‌شدن انتخاب دوباره رحمان) رای مثبت دادند بیان داشت: دولت می‌گوید که ۹۶٪ مردم در این همه پرسی شرکت کرده‌اند. در نوروز ۱۳۸۶ ه. خ. (۲۰۰۷ م) امامعلی رحمانف خواستار آن شد که او را امامعلی رحمان بنامند. از آنجا که امکان تمدید دوره ریاست جمهوری در کنار ده‌ها اصلاحیه دیگر به رأی گذاشته شد، منتقدان دولت گفتند که رأی مردم با آگاهی کامل نبوده است تاجیکستان روابط خوبی با ایران دارد و ارتباطات دو کشور روز به روز بیشتر و عمیقتر می‌شود. خط رسمی تاجیکستان در حال حاضر سیریلیک است. واحد پولی سامانی و هر سامانی معادل هزار روبل است و هر ۶۵/۲ سامانی با یک دلار معاوضه می شود.

اَشرافی به مذهب در تاجیکستان هم پرداخت و در ادامه سخنان خود بیان داشت: اکثریت مردم تاجیکستان (۹۰%) مسلمان و بقیه پیرو ادیان مسیحی و تعداد کمی کلیمی می باشند. مذهب اکثر مردم تاجیکستان سنی و از شاخه های حنفی می باشند و ابوحنیفه را تحت عنوان امام اعظم می شناسند. گروه کوچکی از شیعیان اسماعیلی در کوه های پامیر در منطقه بدخشان زندگی می کنند. تعدادی مسلمان شافعی مذهب نیز در تاجیکستان زندگی می کنند. اهل سنت تاجیکستان به اهل بیت و ائمه شیعه و به ویژه برای امام علی علیه السلام و امام حسین علیه السلام و امام جعفر صادق علیه السلام احترام خاصی قائلند و بسیاری آرزوی زیارت مرقد امام رضاعلیه السلام را دارند. در حال حاضر گروهی از اهل تسنن خود را به خاندان اهل بیت علیهم السلام منسوب می دانند. این گروه را صوفی می نامند و رهبران آنان لقب «ایشان» دارند.

کارشناس مسائل آسیای مرکزی اضافه کرد: به علت ۷۰ سال سلطه کمونیسم بر آسیای مرکزی و تاجیکستان و تبلیغات آن ها، اعتقادات مذهبی در میان مردم رنگ باخته است. البته افراد سالخورده و میان سال از روحیه مذهبی و فرهنگ اسلامی برخوردارند و فرهنگ ایرانی در تمام شؤون زندگی فردی و اجتماعی و خصوصیات اخلاقی آن ها متجلی است. به رغم تمام تبلیغات گسترده بر ضد اسلام و آیین آن توسط حکومت کمونیستی، بعضی از مراسم مذهبی مانند ازدواج، تدفین وختنه توسط تمام اهالی مسلمان آسیای مرکزی حتی کادرهای بالای حزب کمونیست انجام می شد. امروزه با استقلال این جمهوری ها و آزادی انجام فرایض دینی، علاقه زیادی به قرآن و کتب مذهبی در میان تاجیکان به چشم می خورد. مردم این جمهوری از نظر مذهبی وابستگی عمیقی به ایران دارند و آداب و سنن مذهبی آنان در اغلب موارد منطبق با آداب و سنن مذهبی در ایران است. مراسم نام گذاری فرزندان و درج نام آنان در پشت جلد قرآن مجید، مراسم ازدواج، مراسم تدفین، برگزاری مراسم فوت، ختم و شب هفت و چهلم و سال و نوع عزاداری زنان و غیره به شکل اسلامی ایرانی است.

در ادامه این نشست علمی غلامرضا اسدی کارشناس امور فرهنگی در حوزه تاجیکستان در سخنانی با بیان این که خواه دغدغه های فرهنگی و خواه دغدغه های سیاسی و یا اقتصادی، اگر نه برای همه اما برای اکثر مردم، در زمانی از زندگی شان اهمیت آشکاری دارند، گفت: عده بسیار کمی از ما فقط با یکی از آن ها، و نه دیگری، سر و کار دارد. بنابراین به نظر می رسد تلاش برای توجه به هر دوی آن ها پروژه جالبی برای  مطالعه جدی در این زمینه باشد. بی تردید مطالعه این پدیده، سیاست گذاران فرهنگی و سیاسی را در پیشبرد اهدافشان یاری می رساند. و همچنین موجب از بین بردن غفلت های گذشته در توجه به سهم این بخش در مباحث نظری و تخفیف مشکلات متعارف مانند سیاست گذاری و سرمایه گذاری و توجه به جنبه های غیر ملموس بخش فرهنگ خواهد شد. بنابراین مطالعات از این دست ضمن تعمیق و توسعه نظری موضوع به تعیین شاخص های مورد نظر در بخش فرهنگ انجامیده و نیز یافته های آن در جهت برنامه ریزی و در نهایت توسعه فرهنگی و خروج تصمیم گیران از حالت انفعالی یاری می رساند.

وی افزود: آنچه امروز به آن خواهیم پرداخت توجه به  دیدگاه هایی است که در بخش فرهنگ از نظر فرهنگ شناسان و سیاست گذاران فرهنگ به لحاظ رفتار فرهنگی و نقش فرهنگ در جامعه تاجیکستان به عنوان عامل نیرومند شکل دهنده بر شکل گیری روابط و مبادلات فرهنگی با دیگر کشورها و بویژه ایران تأثیر گذار است. مطالعه و بررسی نقش فرهنگ می تواند پاسخی به این پرسش باشد که تا چه حد مناسبات فرهنگی در عرصه های زندگی مردم و نظام های اجتماعی پذیرفته شده و تا چه حد توانسته به ساختار و روابط و مبادلات فرهنگی با دیگر کشورها کمک نماید. به عبارتی دیگر با وجود تمایزات اجتماعی، ارزش ها، هنجارها و پیچیدگی هایی که در درون جوامع مختلف وجود دارد رفتار و سیاست های فرهنگی چه میزان شکل گیری روابط و مبادلات فرهنگی را تحت تأثیر قرار می دهند.

اسدی با بیان این که ترکیب تمامی مفاهیمی که در کنار هم ارزش فرهنگی و اجتماعی یک جامعه را شکل می دهند ضروری است تا برای ارزیابی شکل گیری روابط و مبادلات فرهنگی پذیرفته شوند، بیان داشت: به نظر می رسد این پذیرش برای بسط تفکر و به منظور اقرار به اهمیت همه جانبه فرهنگ در امور جامعه، و برای توجه به استلزام ها و پی آمدهای پیوند میان نخبگان فرهنگی، و میان نظام های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، ضروری است.

وی افزود: تعمیم کاربردی این مهم به جامعه تاجیکستان از آن لحاظ که فرهنگ و هنر تاجیکستان بالقوه دارای ظرفیت های بالای معنوی، آفرینشی، اجتماعی و اقتصادی است که می تواند از طریق توسعه پژوهش و آموزش آن، تقویت نقد، اصلاح ساختارهای سیاسی و مدیریتی، ساماندهی نظام اطلاع رسانی، جلب مشارکت عمومی در سرمایه گذاری فرهنگی، تولید، عرضه گسترده آثار و اصلاح قوانین و مقررات مربوطه بیش از پیش شکوفا شود. در این طریق احیا و رشد فرهنگ و هنر ملی و اسلامی کشور تاجیکستان  و زمینه سازی برای ورود بیشتر آن به متن زندگی مردم به مثابه یک نیاز اساسی احساس می شود.

اسدی با اشاره به این که امروزه شاخص های فرهنگی تاجیکستان در زمینه تولید و مصرف کالاها و خدمات فرهنگی در قیاس با استانداردهای جهانی و حتی منطقه ای فاصله داشته و نتایج پژوهش های از این دست نیز نشان از کاهش روز افزون مصرف فرهنگی دارد، بیان کرد: طبق برآوردهای یونسکو در سال های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۴ و ۲۰۱۳ در خصوص عناوین و شاخص های فرهنگی مشترک بین المللی و نیز مصرف کالاها و خدمات فرهنگی هیچ گونه جایگاهی در این گزارش ها برای تاجیکستان لحاظ نشده است. زیرا در مقیاس توسعه یافتگی فاصله به قدری زیاد است که رسیدن به آن مثل بسیاری از شاخص های دیگر توسعه دور از دسترس اما با تقویت ظرفیت هایی که در بالا اشاره شد قابل وصول است.

کارشناس مسائل فرهنگی در ادامه سخنان خود اظهار داشت: موضوعاتی چون تنظیم مقررات فعالیت های فرهنگی، اقدامات مربوط به اعطای کمک و پرداخت یارانه، صدور مجوّز، اعطای امتیاز در زمینه های اخذ مالیات و تعیین نرخ خدمات عمومی، صرف هزینه های عمومی به منظور خرید محصولات فرهنگی توسط دولت، تأمین بودجه، جنبه های مالی و گمرکی و فعالیت مستقیم یا غیر مستقیم در زمینه تولید فرهنگی، اشاعه یا ذخیره سازی اشیاء فرهنگی، همچنین سیاست های نظارتی و حمایتی نظیر کنترل برتکثیر غیر مجاز برای دفاع از حقوق مؤلفان و مصنفان و پژوهش و مشاوره و نیز نحوه ی اِعمال محدودیت های دولت در زمینه تخصیص های فرهنگی، مثل مقدار کل بودجه، اولویت نیازها، تقسیم رسمی یا قانونی مسؤلیت در سطوح مختلف اقتدار (به عنوان مثال، در کشورهای فدرال) و وجود احتمالی موافقت نامه های بین المللی که در قلمرو سرزمین مورد بحث، اجرا می گردد، همه و همه از جمله عوامل تعیین کننده در رشد فرهنگ می باشند که لزوماً به قوانین تسهیل کننده و لازم الاجرا نیازمندند.

اَشرافی در ادامه به عنوان جمع بندی مطالب ارائه شده در این نشست برخی از زمینه های مشترک و تقویت کننده روابط فرهنگی میان ایران و جمهوری تاجیکستان را برشمرد و بیان کرد: هم وطن بودن و یا به عبارتی درگذشته ای نه چندان دور ایران زمین نیز شامل تاجیکستان هم می شد، وجود زبان فارسی مشترک با ایران اسلامی و حس ایرانی بودن تاجیکان با توجه به نیاکان، آداب، فرهنگ و رسوم مشترک، همچنین علاقه به ایرانیان و فرهنگ ایرانی و اسلامی با توجه به تاثیرات مثبتی که در رابطه با ایران و ایرانی نصیب تاجیکان شده است، همچنین علاقه به سرزمین مادری و ریشه ای از طرف تاجیکان، نسبت به ایران زمین و... از جمله زمینه های مشترک و تقویت کننده روابط فرهنگی میان ایران و جمهوری تاجیکستان می باشند.

وی در آخر سخنان خود به فعالیت های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان که می تواند مثمر ثمر باشد اشاره کرد و گفت: جهت رشد فرهنگی مواردی که دارای تاثیر فراوان به نظر می رسد، عبارتند از؛ تهیه و تدوین متون آموزشی به زبان فارسی در زمینه های ادبیاتی، اجتماعی، فرهنگی، شهروندی و تاریخ شناسی برای ایجاد وحدت و رسیدن به نقاط مشترک بیشتر، راه اندازی موسسات و کانون های فرهنگی با امکان تعمیم فعالیت های فرهنگی به سایر کشور های هم زبان از قبیل افغانستان و ازبکستان به دلیل وجوه مشترکی که در میان این مناطق وجود دارد و همچنین استفاده از متخصصین امر تبلیغات فرهنگی و دینی با استفاده از اعزام مبلغ دینی توانمند و آشنا به محیط منطقه از جمله این نقاط مشترک اثرگذار است.

انتهای پیام  /پوست چیان