به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه» از قزوین، پهنه مینودری قزوین از دیرباز سرزمین تولد و پرورش علمای بزرگ اسلام بوده است و این مهم تا جایی پیش رفته که همواره در کنار نام قزوین پیشوند عالم خیز بودن آن هم به کار رفته و در این قسمت از معرفی عالمان دیار مینودری به بررسی شخصیت مرحوم سید ابراهیم قزوینی معروف به «صاحب ضوابط»، می‌پردازیم .
ولادت
در سال ۱۲۱۴ق مولودی مبارک از ذریه اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام به نام سید ابراهیم در شهر قزوین متولد شد پدر وی سید محمدباقر قزوینی است.
تحصیلات
سید ابراهیم پس از تحصیلات ابتدایی همراه پدر به کرمانشاه رفت و دروس مقدمات حوزه را در نزد اساتید آن دیار آموخت. برای ادامه‌ی تحصیل به حوزه علمیه کربلا روی آورد. خلوص، توکل، تلاش و پشتکار در عرصه تحصیل وی را نزد اساتید ممتاز آن حوزه به مقامات عالی رسانید
اساتید
سید ابراهیم نیز مانند تمام علمای وارسته در طول دوران تحصیل خود، زانوی ادب و تواضع در محضر اساتید و بزرگانی چون سید علی طباطبایی(صاحب ریاض)، شریف الدین محمد آملی مازندرانی معروف به شریف العلماء، شیخ علی آل کاشف الغطاء، شیخ موسی آل کاشف‌الغطاء، سید محمد مجاهد -صاحب کتاب شریف «مناهل»- داشته است.
تدریس
بعد از مجاهدت‌های فراوان در یادگیری علوم دینی و کسب دانش از خرمن وجود اساتید معظم، اکنون زمان آن رسیده که سید ابراهیم به تدریس آموخته‌های خود بپردازد. حلقه‌ی درس صاحب ضوابط در حوزه علمیه کربلا چنان گسترش‌یافته بود که هفت‌صد تا هزار دانش‌پژوه معارف اهل بیت علیهم‌السّلام هر روز در مدرسه سردار -متصل به صحن مبارک حضرت سیدالشهدا علیه‌السّلام- حاضر می‌شدند.
مدرسه سردار: برادران، محمدحسن خان و محمدحسین خان قاجار قزوینی معروف به سردارین -از سرداران فتحعلی شاه قاجار- مدرسه علمیه ساختند که مدرسه‌ی اول در قزوین و در سال ۱۲۳۱ه ق ساخته شد که به سردارین معروف است و هم‌اکنون از حوزه‌های فعال قزوین بوده و طلاب در سطوح عالی در آن مشغول به تحصیل هستند.
مدرسه دوم در کشور ارمنستان شهر ایروان ساخته شد که اکنون به‌عنوان مرکز فرهنگی تحت اشراف مقام معظم رهبری اداره میشود و مدرسه سوم در بین‌الحرمین کربلای معلی بنا گردید که به مدرسه سردار معروف بوده و این مدرسه، محل تدریس مرحوم آیت‌الله سید ابراهیم موسوی قزوینی بوده اما در اثر توسعه حائر حسینی تخریب شده است.
تنکابنی نویسنده کتاب شریف «قصص العلماء» محضر درسی استاد خود، سید ابراهیم را چنین گزارش کرده است: «و در عتبه عالیه حسینیه مسکن و در مسجد مدرسه سردار که متصل به صحن مبارک حضرت سید الشهداء است، تدریس میفرمود و در مجلس درس از هفت‌صد تا هشت‌صد بلکه تا هزار نفراز طلاب و محصلین و فقهاء و مجتهدین شرکت داشتند.
صاحب ضوابط روزانه دو درس تدریس می‌کرد درس اصول که ثمره آن کتاب «نتائج الافکار» شد و درس خارج فقه بود که بر محوریت کتاب شرایع الاحکام ارائه می‌کرد و نتیجه‌اش کتاب «دلائل الاحکام در شرح شرایع الاسلام» گردید. او از شاگردانش تقاضا می‌کرد هر مطلب جدیدی که به ذهنشان می‌آید را بی‌محابا بیان و هر دلیل مخالف یا ردیه‌ای دارند ابراز نماید.
شاگردان
شاگردان زیادی در مکتب سید ابراهیم قزوینی تربیت یافتند که به بعضی از آنان اشاره میشود. فاضل اردکانی، سید حسین ترک کوه کمری، زین‌العابدین مازندرانی بارفروش، ملاعلی کنی، سید اسدالله شفتی اصفهانی، عبدالحسین رازی، محسن اردبیلی، محمدباقر خوانساری، ابوالحسن تنکابنی، محمدکریم مجتهد لاهیجی، علی‌محمد ترک، میرزا ابوالقاسم کلانتر.
آثار
آثار علمی بر جای مانده از سید ابراهیم قزوینی چنین است: ۱. دلائل الاحکام فی شرح الشرایع الاسلام ۲. نتایج الأفکار ۳. صلاة الج.القواعد الفقهیة ۵. الرسالة الرضاعیة ۶. الفقه الاستدلالی ۷. رساله عملیه‌ی فارسی ۸. ضوابط الاصول.
ضوابط الاصول، مشهورترین اثر اوست و سید ابراهیم این اثر با برکت خود را در مکه مکرمه و در طول دو ماه به خط خویش نوشته است و در تسلط او بر مطالب علم اصول همین بس که تمام بحث‌های اصول را در مدت کوتاه، چنان تحریر کرد که کتابش مورد توجه محافل علمی قرار گرفت.
خدمات اجتماعی
۱. بازسازی حرم و تذهیب ایوان صحن حضرت عباس علیه‌السّلام که با مساعدت برخی از یارانش انجام شد.
۲. بازسازی قبه‌های حرم حضرت مسلم بن عقیل و هانی بن عروه و پاک سازی نهر حرم امام حسین علیه‌السّلام. حل و فصل مخاصمات، اقامه نماز جماعت و ایراد موعظه و خطابه برای عموم مردم
۳. ایجاد حصار برای شهر سامرا و تعمیر حرم عسکریین توسط میرزا خلیل تهرانی
۴. ترغیب و تشویق طلاب با استعداد به تمرکز و ترقی در تحصیل علوم دینی و معارف الهی
برخی ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتی سید ابراهیم موسوی
۱. بی‌اعتنا به دنیا
آیت الله میرزا محمد تنکابنی از شاگردان ایشان می نویسد: «با اینکه از هند و عربستان و ایران مبالغ فراوانی از وجوهات شرعیه به دستش می‌رسید، اما آن استاد فرزانه با قناعت و نهایت سادگی زندگی می‌کرد و هرگز برای خود ثروتی جمع نکرد.»
هنگامی که ضیاء السلطنه ـ یکی از دختران فتح علی شاه قاجار که در مال و جمال و کمال مشهور بود ـ شخصی را به نزد صاحب ضوابط فرستاده و پیشنهاد ازدواج داد، سید نپذیرفت و پاسخ داد: زندگی ساده ما طلاب و روحانیون با زندگی اشرافی شما شاهزاده هرگز سازگار نیست. شاهزاده پیام داد: من تمام مخارج زندگی تو و همسر و فرزندت را می‌پذیرم. صاحب ضوابط گفت: من با این همسر و فرزندانم در روزهای سختی و فقر و سادگی زندگی کرده‌ام و لازمه زندگی با شما این است که از این‌ها چشم بپوشم و به شما توجه کنم و این نهایت بی‌انصافی و امری قبیح ست!
۲- تسلط به ادبیات
از امتیازات صاحب ضوابط، تبحّر در انشاء نامه‌ها و مقالات و تسلط به خوشنویسی در رشته نسخ و شکسته نستعلیق است.
نویسنده روضات الجنات برخی از نامه‌های پربار وی را منتشر کرده است.
سید ابراهیم موسوی از نگاه دیگران:
میرزا محمد تنکابنی: «استادِ این خاکسار، شهره‌ی هر دیار، وحید امصار و اعصار، و در علم فقه و اصول و رجال نادرِ روزگار و در تدریس، گوی سبقت از مدرسین عالی مقدار ربوده، علم تدقیق و منار تحقیق و طود فقاهت، درسش برای متوسط و مستفید و مفید، که هر یک به فراخور احوال از درس او بهره مند بوده‌اند.»
سید محمدباقر خوانساری، نویسنده روضات الجنات: «او از برجستگان علما و عزیزترین فضلای عصر ماست. من در فضل و دانش و تحریر و زیبایی بیان، نظیرش را ندیدام. مکارم اخلاق، صفات پسندیده، احاطه به مسائل علم اصول، اتقان و متانت در نوشته‌ها از ویژگی‌های اوست.»
آیت‌الله جعفر سبحانی: صاحب ضوابط، فقیهی امامی، مجتهدی اصولی، از بزرگترین محققان شیعه و از مدرسین نام آور است.»
شاخه های قزوینی سید ابراهیم موسوی
از معروف ترین افراد خاندان سید ابراهیم در قزوین می توان به علامه سید ابوالحسن رفیعی و آیه الله سید جواد علوی قزوینی و سید علی اصغر فحول اشاره کرد.
علامه رفیعی و آیت الله علوی از جانب مادر به «صاحب ضوابط الاصول» و «دلائل الاحکام» میرسند.
سید علی ضوابط الاصول از عموزادگان آیت الله سید ابراهیم موسوی قزوینی طی مصاحبه‌هایی با نویسنده مقاله گفت: از آیت الله سید ابراهیم در خاندان ما همیشه به نیکی، علم، اخلاق و مردم‌داری یاد میشود تا جایی که به جهت زنده نگه داشتن نام ایشان، شهرت خاندان ما به نام اثر فاخر و ارزشمند ایشان در اصول، به «ضوابط الاصول» تغییر یافت.
از دیگر برکات ایشان در خاندان ما، توفیق طلبگی و تربیت علمای شاخصی همچون مرحوم آیت الله سید علی‌اکبر، مرحوم آیت الله سید رضی، مرحوم حجت‌الاسلام سید کاظم ضوابط الاصول، مرحوم حجت‌الاسلام سید علی‌اصغر ضوابط الاصول معروف به (فحول) و خانم ضوابط الاصول اشاره کرد.»
سید علی افزود: تربیت یافته سید ابراهیم موسوی، مرحوم سید علی‌اصغر ضوابط الاصول معروف به «فحول» است که علاوه بر اینکه امام جماعت بودند، در برپایی نماز جماعت، نماز اول وقت، تبحّر در بیان مسائل شرعی با بیانی ساده و دقیق و مردم‌داری سرآمد بود.»
عروج ملکوتی
صاحب ضوابط در سال ۱۲۶۴ق به علت ابتلا به بیماری وبا در عراق وفات یافت و در نزدیک حرم مقدس امام حسین علیه‌السّلام مشرف به قبه حضرت عباس علیه‌السّلام و کنار قبر شیخ محمدحسین -صاحب فصول- به خاک سپرده شد.
تنکابنی در مورد رحلت صاحب ضوابط می‌نویسد: «بعد از رحلت استاد، اهالی کربلا با تجلیل تمام، جنازه‌اش را بعد از طواف در حرم حضرت سید الشهداء علیه‌السّلام و حضرت عباس علیه‌السّلام در بین‌الحرمین، تشییع کرده و با عزاداری و اجلال و سینه‌زنی و مرثیه‌خوانی در جنب صحن در بقعه مخصوصه به خاک سپردند.
انتهای پیام./
