خبرگزاری حوزه | مهدی توکلیان فعال فرهنگی نوشت: نقش و جایگاه شهر قم حاصل دو قرن تحولات تاریخی و فرهنگی بوده است که چهره فرهنگی شهر قم را، نه تنها به عنوان پایتخت فرهنگی، بلکه به عنوان عظیم‌ترین میراث فکری و فرهنگی معاصر کشور ثبت کرده است. بنابراین شهر قم مهمترین سهم را در تولید فرهنگی و هنری و همچنین عرضه محصولات فرهنگی و هنری در کشور ایفاء می‌کند. و می‌تواند الگویی شاخص در حوزه تولید محصولات فرهنگی و هنری در حوزه آیین و دین باشد.
فعالیت‌ها و رویدادهای فرهنگی در قم منحصر به برنامه‌ریزی های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه هنری تبلیغات اسلامی، صدا و سیمای مرکز استان و شهرداری قم است. بنابراین فعالیت‌ها و رویدادهای فرهنگی به طور معمول در محدوده سیاستگذاری‌های دولتی و نهادهای عمومی قرار دارد و عمده این فعالیت‌ها بر محور عرضه آثار هنری به صورت جشنواره‌های استانی و یا نمایشگاه‌های هنرهای تجسمی می‌باشد که فارغ از کیفیت برگزاری می‌توان شاهد آنها در طول سال و آن هم در سالیان اخیر در قم بود. فعال‌ترین سازمان بخش خصوصی در زمینه فرهنگ امروز در قم مؤسسات انتشاراتی، کتابفروشان و نشریات هستند که آنان نیز با سرمایه‌های غیر دولتی به کار اشتغال دارند، و نظارت‌های دولتی بر کار آنان اعمال می‌شود. روند تحول تئاتر، سینما، موزه و ایجاد فرهنگسراها و خانه‌های فرهنگ و خانه موزه‌ها و موزه به عنوان عوامل مهم و تاثیرگذار در فعالیت‌های فرهنگی می‌توانند مورد بررسی دقیق‌تر قرار گیرند. و از نکات مهمی است که همزمان با تغییر در مدیریت شهری و تحولات حوزه مدیریتی فرهنگی در استان قم چاره‌ای اندیشید و توسعه فضاهای فرهنگی هنری و ورزشی را در کنار ظرفیت‌های توسعه مورد نیاز استان مورد توجه قرار داد.
کمبود شدید فضاهای فرهنگی در سطح شهر و پراکندگی نامناسب آنها از دیگر مسائلی است که در حوزه فرهنگ نیازمند دقت و توجه خاص است. با وجود آنکه جمعیت قم در دهه‌های اخیر چند برابر شده است اما فضاهای فرهنگی در مقیاس کلانشهر دینی و متناسب با آن افزایش نیافته است.
بسیاری از محدوده‌های توسعه قم از فقر شدید فضاهای فرهنگی حتی در مقیاس منطقه‌ای رنج می‌برند و شهروندان می‌بایست برای تامین نیازهای خود به امکانات موجود در پهنه مرکزی شهر که برای دو دهه قبل طراحی و ساخته شده‌اند روی بیاورند. در مجموع سه ضعف قابل مشاهده در ارتباط با شبکه فعالیت‌های فرهنگی در کلانشهر مذهبی قم را می‌توان شامل موارد زیر دانست:
پراکندگی نامناسب این فعالیت‌ها و فضاهای مرتبط با آنها در سطح کلان شهر قم کمبود شدید فضاهای فرهنگی مورد نیاز در ارتباط با انبوهی جمعیت و گستره پهنه پراکندگی آنان و جزیره‌ای عمل کردن برخی از دستگاه‌های دارای بودجه و عدم مشارکت با دستگاه‌ها و متولیان امر عدم پیوست فرهنگی در فعالیت‌ها و پروژه‌های استان قم و عدم مدیریت واحد فرهنگی در سطح کلانشهر
از یک سو امکان برخی فعالیت‌های هنری در استان به دلایل کاملا شفاف و روشن امکان پذیر نمی‌باشد اما با توجه به ظرفیت موجود در استان قم می‌توان برخی اقدامات فرهنگی هنری جدید را رقم زد و طیف گسترده‌ای از شهروندان و علاقه مندان را به مشارکت و همکاری طلبید.
ایجاد و تاسیس شهرک سینمای دینی با آماده‌سازی لوکیشن‌های مرتبط با ادوار تاریخی همزمان با فعال شدن چند محیط آموزشی و ارایه مدارک معتبر در سطح فراملی و آماده‌سازی مکانی برای تولید محصولات سینمایی و تلویزیونی
راه اندازی انجمن هنرهای سنتی چوب و معرق با رویکرد گسترش و توجه دادن به هنرهای سنتی که در بافت مراکز مذهبی مورد توجه قرار دارد مرمت و باز سازی مراکز مذهبی مانند امامزادگان و بقاع متبرکه نیاز به کارشناسان زبده حوزه چوب و شیشه و معرق و آیینه کاری دارد که با وجود اساتید شاخص در استان قم می‌توان به این موضوع پرداخت.
ایجاد خانه موزه‌های متعدد و تاسیس بناهای یادبود خاص مذهبی هنری در سطح استان ایجاد موزه‌های متعدد
-تاسیس و ایجاد چند گالری و موزه گالری برای ارایه و فروش آثار هنرمندان قمی در حوزه خوشنویسی و نقاشی و تذهیب به زایران بین المللی و ایرانی و مجاوران
ایجاد چندین مجتمع فرهنگی هنری چند منظوره با مشارکت بخش خصوصی با توجیه اقتصادی و جذب سرمایه گذاران غیر ایرانی و برگزاری خیابان هنر با موضوع مذهبی و آیینی و آشتی دادن مردم با هنر و فعالیت‌های فرهنگی در قم در حوزه‌های مختلف کتاب، سینما، تئاتر، هنرهای تجسمی و امثال آن، با توجه به رشد جمعیت در این شهر طی سال‌های پس از انقلاب، رشد چندان قابل ملاحظه نیست. هر چند امروز در کلانشهرهای بزرگ مانند قم بر تعداد اماکن فرهنگی هنری مانند: فرهنگسراها، خانه های فرهنگ، سالن‌های نمایش در برخی از مراکز، گالری‌های هنرهای تجسمی، نمایشگاه‌های هنری دوسالانه (بیینال‌ها)، جشنواره‌های هنری، نمایشگاه‌های کتاب، سمینارها و کنگره‌ها افزوده شده است اما با وجود کوشش‌های فراوان شهرداری، حوزة هنری سازمان تبلیغات اسلامی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دیگر نهادها، هنوز کثرت فضاها و فعالیت‌های فرهنگی پاسخگوی جمعیت قم نیست.
و این در حالی است که گسترش فضاهای فرهنگی هنری و تفریحی در شهر قم نسبت به پایتخت جغرافیایی ایران اسلامی هیچ رشدی نکرده و ظرفیت‌های موجود متناسب با جمعیت سی سال قبل بوده و نسبت به رشد و افزایش جمعیت تغییری نکرده است در حالی که گسترش شهروندی و مهاجرت به این کلانشهر دینی در بعد داخلی و منطقه‌ای و بین المللی رشد قابل توجهی داشته است که به نظر می‌رسد بررسی دقیق این موضوع در قالب کارگروهی از نهادهای متولی آمار و ارقام قابل احصا می‌باشد.
کلانشهر مذهبی قم در تمامی دوران شهری خود عمده مکان تمرکز فعالیت‌های عمده مذهبی و مناسبتی سیاسی و در مرحله بعد اجتماعی و فرهنگی بوده و هست و به همین دلیل چه در ساختار اجتماعی و چه در کارکرد فرهنگی الگوی کاربران فرهنگی و مذهبی و سیاسی در سراسر کشور بوده است.
با توجه به تعلق غالب سرمایه گذاری‌های فرهنگی به این شهر در تمامی زمینه‌های فرهنگی اثرات انکار ناپذیر و آشکار در کشور داشته و دارد در مجموع برای تدبیر ادامه مسیر حرکت فرهنگی در کلانشهر قم در نظر گرفتن تحولات و مقتضیات دورانی (نوین) حیات شهری در کنار زمینه‌های تاریخی- فرهنگی ایران با هدف متبلور ساختن کیفیت‌های مطلوب زندگی در کلانشهری این چنینی ضروری به نظر می‌رسد.
لازم است متولیان امر فرهنگ در کنار مدیران و متخصصان شهری برای ایجاد فضاهایی به عنوان عرصه گسترش و رشد فرهنگ یاری رسانند. مبادرت به این امر با مرور و یادگیری از اقدامات و جریان‌های پیشین می‌تواند زمینه‌ای برای تحول هدفمند و ارتقاء فرهنگ در کلانشهر قم مهیا کند.
