به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام و المسلمین مقدمی مدیر مرکز پژوهش های تبلیغی که به عنوان دبیر نشست تخصصی نقد کتاب «درسنامه فن رثا» که این مرکز برگزار شد، گفت: کتاب هایی که برای این مرکز ارزشمند و مورد استفاده ترقرار می گیرند در اولویت نقد هستند.
وی افزود: ازاین جهت کتاب درسنامه فن رثا به عنوان یکی از کتبی که طلاب از آن استفاده می کنند مورد نقد قرار گرفته است. این کتاب زیر نظر حجت الاسلام واضحی و با همکاری جمعی از همکاران وی در سال ۹۷ منتشر شده است و جزو کتب درسی حوزه به شمار می رود.
مدیر مرکز پژوهش های تبلیغی حوزه، بیان کرد: این کتاب به دلیل موضوع مهم و کاربردی، اثرگذاری خاصی در حوزه دارد. هدف ما در این کتاب متن نقد است نه نویسنده. قطعا به اطراف و اکناف کار نمی پردازیم و متن اثر نقد می شود.
وی گفت: متاسفانه گاهی افراد به اسم نقد همه ارکان حوزه و نویسنده و فعالان بخش های مختلف را تخریب می کنند ولی اصلا به خود متن کاری ندارند. در اینجا رعایت اصول نقد و بررسی رعایت خواهد شد.
حجت الاسلام و المسلمین جعفر واضحی آشتیانی به نمایندگی از مولفان کتاب در این نشست به ارایه بحث پرداخت که در زیر مباحث مطروحه آمده است:
جلسات نقد و پرسش کتاب، قطعا باعث پیشرفت نویسنده و اثرش می شود و اگر نویسنده گوش شنوایی برای شنیدن نقدها داشته باشد قطعا باعث رشد او خواهدشد.
این کتاب دو سال پیش مدت ها در معاونت تبلیغ نقد شد. ولی لازم به ذکر است که این کتاب با همکاری یک گروه ۵ نفره جمع آوری شده است و حجج الاسلام میرزا محمدی، گودرزی و نظری و میردامادیان طی شش سال فعالیت علمی این اثر را تولید کردند. گروه علمی فن رثا از سال ۸۳ فعالیت خود را آغاز کرد و از سال ۹۰ این تالیف شروع شد.
تاثیر رثا و مرثیه در تبلیغ بسیار مهم است. در دهه ۸۰ که برای تدریس روش سخنرانی در معاونت تبلیغ حضور یافتم، آقای وافی این انگیزه را ایجاد کردو به حجت الاسلام والمسلمین نبوی بیان کرد که این مرثیه که در انتهای منبر قرار دارد بسیار اثرگذار است و به همین دلیل باید این درس توسعه یابد و برای آن، تعریف خاصی صورت گیرد.
در همین رابطه حجت الاسلام وافی دو سال، به تدریس این فن پرداخت و بنده بعد از وی به تدریس این بحث پرداختم. در آن زمان منبعی هم وجود نداشت و با استفاده از نظرات بزرگان و اساتید و مطالبی که حجت الاسلام وافی نگاشته بود جزوه ای آماده شد، ولی پس از حضور اساتید دیگر در این حوزه به این نتیجه رسیدیم که به دنبال ارایه مطالب دقیقی باشیم که منبری باید در منبر به عنوان مرثیه بیان کند و در چه قالب و چه محتوایی ارایه شود.
معتقدم دو نوع روضه داریم، نخست عامیانه که چندان مستند نیست و بر پایه روایات نیست. ولی روضه عالمانه دارای متون مستند و زیارات و جملات عربی است که دارای یک سری شاخص است.
بر اساس این شاخص سرفصل هایی مشخص شد که اگر یک طلبه بخواهد روضه عالمانه بخواند چه کاری باید انجام شود. در این زمینه سرفصل های سطح دو، سطح سه و سطح چهار تنظیم شد.
بر این اساس این کتب را صرفا برای طلاب و روحانیونی نوشتیم که می خواهند کار روضه خوانی را از صفر شروع کنند. با این هدف که این طلبه بتواند به خوبی یک روضه عالمانه بخواند. یعنی حداقل روضه عالمانه را فراگیرند.
این مطالب صرفا برای مرثیه ای است که آخر منبر قرائت می شود. هدف ما تربیت مداح نیست، بلکه روضه انتهای منبر یک مختصات دیگر دارد.
این کار ضرورت بسیار مهمی داشت که در حوزه ایجاد شود و حجت الاسلام والمسلمین نبوی هم مشوق این کار بود. ما در سال ۸۸ از روحانیون خوش صدا دعوت کردیم که اینکار را شروع کنیم و جلسه ای در آن شکل گرفت و خروجی های بسیار مبارکی داشت. این اثر در این قالب نگاشته شده است و برای نقد نیز باید این مساله را در نظر داشت.
حجت الاسلام والمسلمین سید بهاء الدین ضیائی ناقد اول کتاب گفت:
حجت الاسلام واضحی از افراد اثرگذار و موفق در حوزه تبلیغ است و در کنار این فضایل از آن جایی که موضوع رثا و روضه خوانی موضوع مهمی است و نشأت انقلاب و دوام و ثبات و صدور انقلاب نیز ریشه در روضه دارد، این بحث را به شکل جدی پیگیری می کنیم.
یکی از میزان های اثرگذاری یک امر، میزان هجمه هایی است که دشمنان به آن مساله دارند. امروزه عنوانی به شکل درسنامه در حوزه ایجاد شده است و امر بسیار مهمی است.
خروجی این کار، همین امروز نسبت به طلابی که در سطح صفر بودند به جایی رسیده است که پدر یک طلبه تعجب کرده است که چنین پیشرفتی در وجود فرزندش دیده است.
بسیاری روی مساله حوزه و روضه حساس هستند و به همین دلیل روضه در حوزه، نور علی نور، است. مداحان و جامعه مداحی روی مساله مدیحه سرایی حساس هستند و برخی بیان می کنند که طلاب باید تنها منبر خود را اجرا کنند و بروند. ولی امروز معممینی داریم که از نظر فن و صدا و شناخت متن و مقاتل درجه یک هستند، ولی نامی از آنها نیست. توقع این است که معاونت تبلیغ این افراد را شناسایی کند. در این زمینه باید نسبت به این مسایل سختگیرانه تر رفتار کنیم تا جایی نقد و بی انصافی نباشد.
در وهله اول باید به این مساله پرداخت که رد و قبول این کتاب توسط چه کسی بوده است؟ وقتی این کتاب را ملاحظه کنیم تغییر قلم و تعدد ذوق را در این اثرحس می کنیم.
نکته دیگر اینکه در این کتاب، فن رثا ۱ آمده است،ولی در مقدمه، نقشه راهی وجود ندارد که باید توضیحی داده شود. به نظر می رسد که این نقشه راه باید در مقدمه کتاب بیاید.
نکته دیگر آنکه مطالب مقدمات ۱۳ گانه بسیار جالب است، ولی رابطه فنی این مقدمات را با اصل درس نامه مشخص نیست.
در درس اول به بحث کلی رثا و مرثیه پرداخته شده است ولی به نظر می رسد که وقتی این کتاب را بررسی می کنیم، برخی از مصطلاحات این فن وجود دارد که باید در کلیات به آن پرداخته می شد. مثلا در درس چهارم عناصر ستایشگری بیان شده است. به روضه خوان، مداح گفته می شود. درحالی که مرثیه و مدح با هم متفاوت است. اگر این مفاهیم به شکل جامع تر بیان شود، اثر بهتری تولید شده است.
در درس دوم و سوم به پیشینه تاریخی رثا پرداخته شده است. ولی به لحاظ اینکه مهارت رثا و رابطه فن باید مشخص شود، بهتر است که این بحث به شکل مشخص در این کتاب بیان شود. قلب این کتاب، از درس ۴ به بعد است که به عناصر ستایشگری پرداخته است. در این کتاب به ارکان و اصول و آفات و آداب پرداخته شده است. ارکان و اصول در دو قالب مهارتی و محتوایی بیان شده است.
اگر برخی از مسایل اخلاقی رثا به شکل خاتمه بحث مطرح می شد، بهتر بود. همانگونه که معرفی اجمالی مقاتل در خاتمه بحث آمده نه به عنوان درس، بهتر بود که برخی از این مباحث نیز به همان شکل بیان شود.
در قسمتی از مباحث چهارگانه در درس یازدهم در ارکان مهارتی ستایشگری، به بحث فنون اجرا پرداخته شده است که به بحث دعا پرداخته شده است. در اینجا سوال پیش می آید که از نظر فنی و آموزشی اگر فن رثا و مهارت دعا به شکل دو کتاب باشد بهتر نبود.
حجت الاسلام والمسلمین سید رضا عبدالله زاده ناقد دوم کتاب نیز در نقد این اثر گفت:
طلاب برای فعالیت در این فضا، نیازمند یک پلتفرم و مدل و ساختاری هستند که بتوانند از این ظرفیت یعنی روضه خوانی استفاده کنند.
طلاب باید روضه خوانی را فرا بگیرند و بالاخره اگر در این عرصه حضور یافتند باید به این مسایل مشرف باشند. برخی از طلاب این مهارت را دست نیافتنی می دانستند. این کتاب و پس آن شاگردان حجت الاسلام واضحی آثاری تولید کردند که به طلابی که در این عرصه کار کردند، کمک فراوانی کرد.
وقتی از معاونت تبلیغ، کتابی بیرون می آید باید به حدی جامع باشد که نقدی به آن صورت نگیرد. این کتاب دارای دو بخش است. بخش اول به مباحث محتوایی می پردازد. اگر کسی بخواهد روضه بخواند باید به مقاتل بپردازد.
این جلسه که توسط مرکز پژوهش های تبلیغی برگزار گردید اولین جلسه از سلسله جلسات نقد کتاب ها مهارتی و روشی که در معاونت تبلیغ حوزه های علمیه به چاپ رسیده است. شیوه نقد هم بدین صورت بوده است که ابتداء شیوه نامه نقد کتاب ها تدوین گردید و در اختیار اساتید قرار داده شد و اساتید ناقد بر اساس آن شیوه نامه به نقد جدی در باره کتاب پرداختند .
به لحاظ محتوایی باید به بحث شعر نیز پرداخته می شد که مولفین این اثر به عنوان دغدغه به این بحث پرداخته اند. حتی اشعار و شعرای قوی نیز در این کتاب ذکر شده است که برای شناخت طلاب بسیار خوب است. برخی از کلمات مثل روضه خوان و مداح باید تعریف شود.
قسمت دوم این کتاب به ارکان مهارتی می پردازد. ارکان مهارتی در این کتاب به مواردی تقسیم شده است. از جمله تعریف صوت. در اینجا باید به مفاهیمی بپردازیم که پیش از ما از سوی مولفین بیان شد است. در گذشته نظامی برای ردیف های آوازی سنتی ما شکل گرفته است. در این عرصه یک نظام و قانونی وجود دارد. فضای صداسازی و پرده های موسیقی، باید بر اساس فضایی که دنیا تعریف کرده است آموزش داده شود.
سبک، یک کلمه فرانسوی است. وقتی از سبک صحبت می کنیم، باید بدانیم از چه واژه و در چه گفتمانی صحبت می کنیم و وقتی که می گوییم سبک زندگی اسلامی باید بدانیم در چه حوزه ای ارایه نظر می کنیم. گاهی در فضاهایی قرار می گیریم که ممکن است به دلیل استرس چهل درصد مهارت نیز از بین می رود. در این زمینه قانون خاصی وجود ندارد و بیشتر به تجربه افراد می رسد.
مدل تنفسی در صداسازی یکی از اصلی ترین مباحث است که باید در پرده دیافراگم استفاده کنیم. افرادی که پرده دیافراگمی ضعیفی دارند، صدای استرس زای بیشتری دارند و بیشتر در موقع خوانش استرس دارند.حنجره دارای عضلات و غضروف های متعدد است. فضای فارنجیه هم در تولید صدا موثر است که کمتر به آن توجه می شد.
در ادامه حجت الاسلام واضحی در مقام پاسخ به نقدهای مطرح شده گفت:
این اثر به شکل گروهی تنظیم شده است. مباحث در جلسات مطرح می شد و رای اکثریت نیز در طرح مباحث اثرگذار بود. در این زمینه آثار به شکل مساوی تنظیم شد و هر بخشی توسط یک استاد نگاشته شد و برخی مطالب نیز به شکل ترکیبی نوشته شد.
زمانی که این کتاب نوشته شد به دلیل اینکه کتاب رسمی حوزه بود، با حساسیت بسیار و زمان بسیار همراه شد. کتاب هایی در خصوص مداحان و مداحی در مدرسه و... نیز در دست تدوین است.
یکی از اساتید، مقدمه ای را آماده کرد و به دلیل اینکه تولید این اثر به درازا کشیده بود همین مباحث مقدمه درکتاب گنجانده شد و ما هم قبول داریم که برخی مسایل در مقدمه بیان نشد.
فن رثا از این جهت نام گذاری شد که در این کتاب سعی شد که حداقل های مرثیه خوانی در این کتاب بیان شود و مرثیه خوانی و فن رثا ۲ به شکل تکمیلی بیان شود.
با حضور اساتیدی که در سه سال اخیر در خدمت شان بودیم قرار است که ده درصد متن تکمیلی که باقی مانده است را تکمیل کنیم. مثلا بحث پرورش مرثیه در این کتاب عنوان نشده است، ولی وعده دادیم که این بحث در کتاب بعدی ارایه شود.
در جلدسوم این کتاب، تمام مباحث به شکل کاربردی بیان می شود. یعنی وقتی یک طلبه به بحث حضرت عباس می رسد، باید بداند تا چه حدی می تواند در این روضه بیان کند. مثلا افتادن حضرت از اسب را به شکل مرثیه ای بیان کند که خود این مبحث در زبان عربی، یک قطعه است.
در همین زمینه یک دوره کارگاهی نیز بیان شده است. در دروس این کتاب، اشعاری نیز انتخاب شده است که برخی می گویند که اشعار شما خیلی پیش پا افتاده است. ولی انتخاب ما بر اساس معروف بودن سبک بود. یعنی وقتی طلبه های صفر این بحث را شروع می کنند باید این سبک ها را شنیده باشند.
از ابتدای انتشار این اثر، سبک ها خوانده شد، ولی هنوز منتظر سی دی هستیم که به کتاب الحاق شود. یعنی نمی شود که شعر باید با سی دی الحاقی ارایه شود تا درک بهتری از مفهوم شعر و سبک صورت گیرد.
این کتاب در کل جامعه الزهرا (س)و حوزه های علمیه خواهران نیز تدریس می شود. اگر حمایت خوبی صورت گیرد می توانیم با توان اساتید مباحثی چون صوت و سبک و... ورود قوی تری داشته باشیم. مساله صدا سازی بسیار مهم است و ما نیز به سراغ کتاب های صداسازی رفتیم.
در بخش شعر، اشعار به یکی از اساتید غیر طلبه فرستادیم تا اصلاحاتی انجام شد. این اصلاحات باید در حوزه شعر نیز به شکل جدی صورت گیرد.درست است که بحث آفات و آداب جزو دروس نیست، ولی اهمیت خاص رعایت ادب خواندن روضه باعث شد که این بحث در این کتاب گنجانده شود. بحث دعا بسیار مهم است و به دلیل اینکه برخی از اجرای متن دعا هم عاجز هستند، سعی کردیم که اهمیت این بحث را گوشزد کنیم.
تلاش بسیاری برای تدوین اثر انجام شد ولی قبول داریم که جای کار بسیاری برای تکمیل این مباحث وجود دارد. این کار لازم بود که انجام شود، ولی از هر نقد و نظری در زمینه توسعه این بحث، کاملا استقبال و استفاده می کنیم.
انتهای پیام
