حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم مقیمی حاجی، معاون پژوهشی حوزه های علمیه در ادامه گفت وگوی خود با خبرنگار خبرگزاری حوزه با اشاره به اهمیت برگزاری نشست های علمی و کرسی های آزاد اندیشی اظهار کرد: با توجه به اینکه بیشتر مدارس علمیه دارای سطح یک و دو هستند، نشست‌های علمی هم یکی از آن نکاتی است که در کل مدارس کشور و استان‌های جدی گرفته و در حال اجراست، و این نیز خود مکمّل، مشّوق در این ایجاد روح تحقیق، جستجوگری، مطالعه، تدریس، پژوهش است.
بیشتر بخوانید و ببینید:
فیلم | جزئیاتی از طرح گفتمان معاونت پژوهش حوزه
نکته دیگری که در خصوص فعالیت های خُرد مدارس می‌توان ذکر کرد، بازدیدهای علمی از مراکز و اماکن علمی، کتابخانه ها، دیدار با علما و شخصیت های علمی، اردوهای علمی تفریحی است که به فرایند جستجوگری و پژوهش گری طلاب کمک می کند.
نکته کلانی در کل این مجموعه عرض کنم که ما سعی داریم رعایت کنیم، آنست که عده ای داریم این کار مهم را انجام می‌دهیم، کل این مجموعه را از کشور، استان و مدارس . خود این تیم در آغاز مهارتهایی آموزشی می بینند، اما همین فعالیت ها آنها را در امر مدیریت پژوهش حرفه‌ای تر خواهد کرد. نگاه کنید این ۹-۸ فعالیتی که در مدارس در بخش اول و دوم گفت وگو عرض شد، یک عده‌ای انجام می‌دهند، برخی شخصیت هایشان مشترک هستند، اما برخی از شخصیت‌هایی که انجام می‌دهند، متفاوتند. همین مجموعه جشنواره علامه حلی، نشریات واحدهای آموزشی، کانون های علمی، کارگاه‌های مهارت های پژوهش و...اینها را جمعی از طلاب و اساتید مدیریت می کنند، و خودشان در فرآیند انجام این امور مهارت بیشتر یافته و تسلط بیشتری به امور پژوهشی پیدا می کنند.
این فرآیند از ستاد کشوری شروع شده و تا مدارس ، به صورت مویرگی فعالیت های پژوهشی را دنبال می کنند
در حال حاضر کادر گسترده‌ای در سطح کشور و مدارس به صورت مویرگی طراحی و تشکیل شده‌اند، امروز به واسطه تربیت نیروهای پژوهشی در رویدادهای علمی و همین جشنواره علامه حلی از قم نیرو اعزام نمی کنیم بلکه خود مدیریت های استانی، مدارس علمیه به واسطه کارگروه پژوهشی که دارند امور مربوط به مسابقات و جشنواره های پژوهشی را اجرایی و مدیریت و ارزیابی علمی می کنند.
در ۴۷۰ مدرسه علمیه کشور تنها ۱۹۰ معاون پژوهش و رابط پژوهش داریم
نکته ای در خصوص عِده و عُده معاونت پژوهش در استان های کشور بگویم که شاید برایتان بسیار تعجب آور باشد. در حال حاضر ۴۷۰ مدرسه علمیه در سراسر کشور داریم که بر محور آموزش تمرکز دارند و علاوه بر معاون آموزش، مدیر مدرسه و یک کارشناس این مدارس علمیه را یاری می کنند، و این در حالیست که ما برای ۴۷۰ مدرسه کشور تنها ۱۹۰ و خورده‌ای معاون پژوهش و یا رابط پژوهش داریم، یعنی در خیلی از مدارس معاون پژوهش بلکه رابط پژوهش هم نداریم و بیش از نیمی از مدارس ما خالی از این پست است، اگر ما در تمام مدارس علمیه معاون پژوهش داشتیم، فعالیت هایی که برخی از آن را بیان کرده ام دو برابر می شد.
اما هنوز به سبب تنگناهای موجود این امر برطرف نشده و مدارس نیز خودشان توان مالی لازم را ندارند که معاون پژوهش در مدارس را ولو نیمه وقت، پشتیبانی کنند، به عنوان نمونه مدیریت حوزه علمیه استان لرستان یک معاون پژوهش پرتلاش دارد، اما هیچ مدرسه‌اش معاون پژوهش ندارد. اما با تلاش معاون و حضور مستمر در مدارس، در سال گذشته در جشنواره نشریات واحدهای آموزشی، ۲ نشریه آنها در مرحله کشوری رتبه آورند.
پژوهش مکمل نظام آموزش، اگر طلبه محقق بار بیایید، آموزش به نتیجه می رسد
لذا انتظار ما از نظام آموزش حوزه آن است که نسبت به پژوهش در مدارس اهتمام بیشتر لازم را داشته باشد، در حالیکه اگر طلبه محقق بار بیاید آموزش به نتیجه می‌رسد، آموزشی که بخواهد در مدار مفروضات و نمره جلو برود خروجی‌اش عالم‌پرور نخواهد شد.
این روح جستجوگری، درگیری با کتاب فراتر از یک متن آموزش، رفتن و پیگیری مطلب در کتب متعدد، طلبه را می‌سازد، این سنت حوزه ما است. ما باید یک عالم و محقق تربیت کنیم، و نظام پژوهش مکمل نظام آموزش می شود ، و سیاست ما در امر پژوهش در مدارس همین نگاه مکمل آموزش بودن و آموزش مهارت های عمومی پژوهش است. این را هم خدمت شما عرض کنم در ستاد مرکزی، از زمانی که بنده معاون شدم به موجب ضرورت هایی تقریباً ۴۰ نیروی ما کمتر از دوره قبل شده اما کار و برنامه ها توسعه یافته و سعی کردیم از هر ظرفیتی برای تحقق اهداف و برنامه ها استفاده کنیم، البته شاید همه جا موفق عمل نکرده باشم. ، اما پژوهش هم به این مقدار که است توانسته برکات زیادی را رقم بزند.
حمایت از کتابخانه های مدارس علمیه
در ادامه فعالیت های بخش پژوهش ما بحث کتابخانه‌های مدارس علمیه در کل کشور را داریم. در حال حاضر تمام کتابخانه‌های مدارس علمیه از کتابخانه های واحدهای آموزشی، مراکز تخصصی، کتب مورد نیاز ستادی را مورد حمایت قرار داده و به عهده معاونت پژوهشی است.
با همین بودجه، البته ما در بخش کتاب از هدایا و کمک خیرین، ناشران و دستگاهها استفاده می‌کنیم.با توجه به گستردگی کتابخانه ها برای خرید کتاب، بودجه کافی نداریم، بیشتر کتب اهدایی را جذب، طبقه بندی و متناسب با نیاز مدارس به سراسر کشور توزیع می کنیم و ان‌شاءالله تا پایان شهریور، در همین یک سال و نیمی که خدمت شما هستیم، تمام کتابخانه‌های حوزوی کشور یک دوره کتاب اهدا شد. در این دوره مجموع کتبی که توزیع شد، در حوزه‌های کشور تقریباً بیش از ۱۰ برابر بوده است و غالباً هم ما از بودجه‌های حمایتی و هدایا استفاده کرده ایم.
فرایندی که ما در خصوص کتابخانه ها داریم آن است که، کتاب را به کتابخانه‌ها نمی‌فرستیم، بلکه کتاب ها شناسایی و رده‌بندی می‌شوند، لیست کتب را به کتابخانه‌ها می‌فرستیم و همان کتابی که مورد نیازشان است، برایشان ارسال می شود. یعنی مدیر مدرسه نیاز کتابخانه‌ای حوزه‌اش را رسماً نامه می‌زند، استان هم کنترل می‌کند سپس به ستاد می رسد و ستاد برایشان ارسال می کند. لذا از ارسال کتبی که مورد نیاز نیست جلوگیری می گردد.
پشتیبانی از کتابخانه های مدارس علمیه توسط نرم افزار
در امر کتابخانه، اتفاق دیگری هم در حال رخ دادن است، اتفاق دیگر پشتیبانی از کتابخانه‌های کشور توسط نرم‌افزار فراکاوش است. نرم‌افزار کاوش یک نرم‌افزار کتابخانه‌ای است، این نرم‌افزار در بیش از نیمی از حوزه‌های کشور متصل شده، موجودی کتابخانه‌ها به این نرم‌افزار داده می‌شود و کل کتابخانه‌های حوزوی به هم متصل می‌شوند، کتابخانه‌های حوزوی طبق این نرم‌افزار می‌توانند به هم لینک شوند و وقتی فردی برای تبلیغ به یک منطقه ای می رود اگر کتابی خواست می تواند آن را جستجو کرده و نزدیک ترین محل را جهت استفاده از آن شناسایی و انتخاب کند.
در این نرم افزار فهرست اطلاعات کتاب وارد می شود و موجودی کتابخانه ای آن ثبت می گردد، لذا طلبه با مراجعه به این سامانه می تواند برای پژوهش و تحقیق خود به منابع مورد نیاز در منطقه خود و یا در سایر مدارس علمیه مطلع گردد و اگر دو مدرسه یا کتابخانه با هم تفاهم نامه داشته باشند می توانند اطلاعات بیشتری را در اختیار کاربر قرار دهد و حتی نسبت به ارسال کتب اقدام کنند.
کمبود نیروی کتابدار در مدارس علمیه
این نرم افزار امروز در اختیار بسیاری از کتابخانه های مدارس علمیه قرار گرفته است و متاسفانه به جهت نبود یا کمبود نیروی کتابدار نتوانسته اند اطلاعات داده شده به نرم افزار را به روز رسانی کنند، متأسفانه بحث جذب نیروی امریه هم مشکلاتی دارد و الا با بکارگیری نیروی سرباز می توانستیم بسیاری از کارهای روی زمین مانده را مجدد احیا و انجام دهیم، . البته ما هر ساله به مدارس اعلام می‌کنیم که شما از طلاب و کسانی که علاقه دارند بخشی از وقتشان را در کتابخانه و فعالیت های کتابداری بگذارند، معرفی کنید، ستاد به آنها آموزش های لازم را می دهد تا با نحوه کار با نرم‌افزار فراکاوش را فراگیرند ولو حداقل وقت یا با یک حداقل حضور، نسبت به فعالیت های کتابخانه ای اهتمامی صورت گیرد. اما نبود یک کتابدار رسمی، خودش آسیب می‌زند به این جریان و خیلی از مدارس به جهت نداشتن نیرو نرم افزار را تهیه نکرده اند، هرچند نرم‌افزار را ما با تخفیف و با پشتیبانی ستاد حمایت می‌کنیم. با همه این شرایط و دشواریها هم اکنون ۴۰درصد ظرفیت کتابخانه های مدارس کشوربه هم متصل شده اند. در کنار آن ما دو کتابخانه معظم در حوزه داریم، که کتابخانه اصلی معاونت پژوهش بوده و مستقیماً زیرنظر معاونت پژوهش اداره می‌شوند، کتابخانه آیت‌الله بروجردی ره مسجد اعظم و کتابخانه آیت‌الله حائری ره در مدرسه فیضیه این دو کتابخانه‌ها، کتابخانه‌های مستقیم معاونت پژوهشی می باشند.
۱۰۰هزار کتاب به صورت مجازی در کتابخانه های معاونت پژوهش
در بخش مجازی کتابخانه های تحت اشراف معاونت پژوهش بیش از ۱۰۰ هزار کتاب وجود دارد، این دو کتابخانه اصلی هستند که مستقیماً زیر نظر معاون پژوهش اداره می‌شوند و پشتیبانی از آنجا به عهده معاونت پژوهش است و این کار در حال انجام است.
با توجه به تقاضا و حضور گسترده طلاب، در منطقه پردیسان به دنبال این هستیم که با بعضی از مراکز علمی که آنجا فعالند، کتابخانه های مجهز به منظور استفاده طلاب راه اندازی و یا از کتابخانه های موجود حمایت شود تا تقاضاهای پژوهشی آنان را مرتفع سازیم و منابع درسی و علمی آنان را تدارک ببینیم.
در سال گذشته با همکاری‌هایی که میان حوزه و مرکز خدمات حوزه و مرکز نور ایجاد شد، دسترسی طلاب به نرم‌افزارهای نور و همچنین پایگاه مجلات تخصصی نورمگز، نورلایب، فضای ابری نور برای طلاب فراهم شد، یعنی سال قبل همه طلبه‌ها توسط سیستم های شخصی خود به واسطه سامانه مرکز خدمات می‌توانستند به صورت رایگان از این نرم افزارها و امکانات نور استفاده کنند. علاوه بر آنکه مراکز و مدارس نیز با همکاری خوب مرکزعلوم اسلامی نور از خدمات آنها بهره مند می شوند.
ارائه کتب تخصصی تبلیغی و پاسخ به شبهات در کتابخانه مدرسه فیضیه
در بخش کتاب‌خوانی می بایست این نکته را عرض کنم، در فیضیه که کتابخانه مرکزی است و طلبه‌ها می توانند برای دستیابی به کتب تبلیغی به این مجموعه مراجعه کنند چرا که با همکاری معاونت تبلیغ حوزه های علمیه، این کتابخانه، ویژه طلاب تبلیغی و به صورت جداگانه تأمین شد. از طرفی دیگر با توجه به اهمیت پاسخ گویی به شبهات، با همکاری مرکز پاسخ گویی به شبهات، بخشی ویژه کتب مورد نیاز مبلغین به منظور پاسخ گویی به شبهات فراهم گردید که طلاب و پژوهشگران علاقه مند در عرصه پاسخ به شبهات می توانند با مراجعه به این بخش از کتابخانه مدرسه فیضیه از منابع کاربردی این بخش بهره مند شوند.
دومین رسالت معاونت پژوهش، تعامل با نهادهای پژوهشی حوزوی
بخش دوم از فعالیت ها ورسالت های معاونت پژوهش، آنست که با مجموعه مراکز پژوهشی که در کلان حوزه در حال فعالیت‌اند و الزاماً زیرمجموعه مرکز مدیریت نیستند. مراکز مستقلی که به صورت هیئت امنایی مثل پژوهشگاه های بزرگ مانند دفتر تبلیغات، پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، پژوهشگاه حوزه ودانشگاه و مؤسسه امام خمینی(ره) که فعالیت های علمی و پژوهشی ارزشمندی دارند. در این مجموعه ها در راستای سیاست ها و برنامه های خود فعالیت هایی صورت می گیرد که یکی از فعالیت‌ها همکاری و جهت دهی به پژوهش ها در راستای پاسخ گویی به نیازهای جامعه و نظام اسلامی است.
همچنین در مراکز پژوهشی یکی دیگر از موارد ۱. اعتباربخشی به فعالیت‌های کلان پژوهشی این مراکز و اعتبار بخشی به آنان توسط معاون پژوهش و دبیرخانه شورای اعطا که معاون پژوهش، دبیر این دبیرخانه است و به نوعی این مجموعه زیرمجموعه شورای محترم عالی به حساب می آیند،اما ستاد پیگیری امور آن در معاونت پژوهش مستقر است . کل مراکز پژوهشی که بخواهند رسمی شوند و مجوز بگیرند، صدور مجوز مراکز پژوهشی، پژوهشکده و پژوهشگاه حوزوی با شورای اعطاست.
در کشور دو مجموعه می توانند با مجوز شورای عالی انقلاب فرهنگی اعطای مجوز کنند، شورای عالی حوزه های علمیه و وزارت علوم و تحقیقات . این دو نهاد می‌توانند مجوزهای رسمی واحدهای پژوهشی در کشور را اعطا کنند. مراکزی که درخواست رسمی دارند که اعتباربخشی شوند و مجوز فعالیت پژوهشی بگیرند باید با معاونت پژوهش و این دبیرخانه ارتباط برقرار کنند، درخواست و طرح شان به کمیسیون می رود تا شرایط بررسی شود، اگر کمیسیون صلاحیت‌های اولیه‌اش را طبق ضوابط ابلاغی بررسی کرد و پرونده تکمیل شد، پرونده برای صدور مجوز به شورای اعطا رفته و بررسی نهایی می گردد، آنجا پس از بررسی و تأیید، مجوز صادر می‌شود و یک واحد و نهاد پژوهشی ، از سوی حوزه رسمیت پیدا می کند.
دومین اقدام و فعالیت این دبیرخانه اعطای مجوز به انجمن‌های علمی است. مسیر تایید و اعطا مجوز انجمن‌های علمی خودش داری کمیسیون و فرایند دیگری در شورای اعطا دارد که معاون پژوهش، رئیس کمیسیون مربوط به انجمن های علمی است.
اداره دبیرخانه انجمن های علمی حوزه زیرمجموعه معاون پژوهش است، هم اعطای مجوزش در دبیرخانه شورای اعطاست .
انجمن‌های علمی مختلف در حوزه پس از تاسیس با رای گیری اعضا و انتخاب هیئت مدیره اداره می شوند.
این انجمن‌ها طبق اهداف و شرایطی که دارند کسانی که متقاضی هستند و درخواست می‌دهند را به عضویت می پذیرند.
انجمن علمی کلام، برگزیده جشنواره فارابی
امسال در جشنواره فارابی، انجمن علمی حوزه از جمله کلام به عنوان انجمن برتر مورد تشویق و تجلیل قرار گرفت. انجمن‌های علمی حوزه فعالیت‌های گسترده‌ای دارند به ویژه در عرصه گفتمان‌سازی علمی، خود انجمن‌ها نشست برگزار می‌کنند، کارگاه دارند، بعضی‌هایشان مجله و فعالیت‌های مختلفی در راستای ترویج و گفتمان‌سازی در رشته و موضوع انجمن‌شان فعالیت دارند.
در دبیرخانه انجمن‌ها فعالیت های متعددی صورت می‌گیرد. از جمله فعالیت‌هایی که در دبیرخانه انجام می‌شود بحث طرح گفتمان انقلاب اسلامی است. طرح گفتمان طرحی است که مدیر حوزه های علمیه نسبت به آن اهتمام دارند. از ۱۵ مرکز بزرگ پژوهشی که آثار فاخر و منتخبی در طول ۴۰ سال گذشته تولید کرده اند دعوت و به مشارکت طلبیده شد و این آثار منتخب امروز به برکت انقلاب اسلامی به ۲۵۰۰ اثر در ۱۶ رشته علمی رسیده که گردآوری شده است.
پایان بخش دوم
