به گزارش خبرگزاری حوزه، پرسش و سوال تا زمانی که جهت‌گیری دشمنانه و رویکرد معاندانه نگرفته باشد، کلید دانش و آگاهی بوده و از لوازم معرفت و تکامل معرفتی انسان است. اما نیت و انگیزه‌ی پرسشگر و رویکردهای مؤثر در طرح و تدوین یک سوال، این پرسش حقیقت طلبانه را به تهاجم معاندانه تبدیل نموده و از آنجا که به جای تبیین و روشنگری، ایجاد شک و تردید در ذهنیت مخاطب را قصد می‌کند، یک عمل مغرضانه و معاندانه به‌حساب می‌آید.
رسانه‌های معاند شبهه افکن می‌کوشند تا ابتدا در مفاهیم و مبانی و آموزه‌ها و معلومات رقیب، ایجاد عیب و ایراد نموده و در مرحله‌ی دوم، معایب خودساخته و یا اندک را بزرگ‌نمائی نموده و آنگاه تمام سازه و ذهنیت مخاطبان را تحت تأثیر قرار داده و به هم بریزند. آنان درصدد اصلاح و تصحیح ذهنیت‌ها و آشکار نمودن حقایق نبوده، بلکه به دنبال تخریب ذهنیت‌ها و نیز غلبه نمودن بر حریفان هستند.
نشریه شبهه پژوهشی و تحلیلی «کاوش» برگرفته از سامانه شبهاتی هوشمند هیاهو در موسسه جهانی ولایت، کوششی در تقابل با این جریان است که در نظر دارد مقدمات و زمینه‌های مقابله با آن تهاجمات ویرانگر را فراهم نموده و خاک‌ریز پاسداری از حقیقت و فضیلت را مهیا و آماده نماید.
هرچند آثار و تألیفات و نشریاتی در شبهه شناسی و رد و نقد شبهات، تدوین و نشر شده‌اند، اما نشریه «کاوش» کوششی در راستای دفاع از حقایق و معارف دینی است که به‌صورت و سیرت جدیدی انتظام یافته است. این اثر با برخورداری از وجوه متفاوت، از آثار مشابه متمایز می‌شود که تمایزات این اثر را از سه منظر روشی، ساختاری و محتوایی می‌توان از آثار مشابه، ممتاز دانست.
به لحاظ روشی، ساختاری و محتوایی:
در تدوین این اثر به لحاظ روشی، ساختاری و محتوایی ویژگی‌هایی، مورد توجه قرار گرفته است که به نظر می‌رسد آثار مشابه، از این تمایزات برخوردار نیستند:
- تجزیه‌ی مسائل و شبهات به اجزاء متمایز و تبیین دقیق و کامل تمام اجزاء:
یکی از تمایزات این اثر، تبیین و تجزیه مسائل و شبهات به اجزاء مختلف بر اساس موضوعاتی مورد تأکید و اشاره در متن مسئله‌یا شبهه است تا مقدمات و اجزاء مسئله، روشن و برملا گردیده و زوایای شبهه، جهت پاسخگویی دقیق، منظم، جامع و کامل باز شده و هیچ جزئی از شبهه، از نظر دور نماند. چنین ویژگی و امتیازی در آثار مشابه وجود نداشته و مرور در آن‌ها نشان می‌دهد که به هر مسئله، به‌صورت کلّی و بدون تجزیه و تفکیک مقدمات و اجزاء مسائل و شبهات پرداخته‌شده است.
- بیان روش‌شناسی در طرح مسائل و شبهات:
گاهی مسائل و شبهات، به‌صورت صریح بیان‌نشده و یا آن بخش اثرگذار شبهه و یا نحوه‌ی ارائه‌ی آن از دید مخاطبان پنهان مانده است. در چنین مجالی، پاسخ گفتن به شبهات، چون روش ارائه‌ی شبهه، بیان و عیان نگردیده است، با بغرنجی همراه خواهد بود. اما اشاره به روش پردازش مسائل و شبهات از سوی طراحان و شبهه سازان، هم‌توان هنری و فنی پاسخگو را به شبهات تقویت نموده و در ارائه‌ی پاسخ‌ها چنان توانا و دارای مهارت می‌کند که از هرگونه سوء استفاده های احتمالی شبهه سازان بعدی، جلوگیری خواهد شد. به این مهم نیز در این نشریه، توجه گردیده و ذیل روش‌شناسی شبهات، هم روشی به‌کاررفته در طرح شبهه معین گردیده و هم پژوهندگان و جویندگان جواب شبهات، به روشی به‌کاررفته در طرح شبهه، توجه داده‌شده است.
- ارائه‌ی دورنمای شبهات:
دورنمای شبهه، توصیف رفتاری مسائل و معلومات و منابع و تخصص‌های موردنیاز برای پاسخگویی را معین می‌کند. تمایزی که به آن در این نشریه توجه گردیده و مورد تأکید و تبیین قرارگرفته است تا نقشه و مسیر پاسخ گوئی روشن باشد؛ با ارائه‌ی دورنمای شبهه، منشأ و منبع طرح سؤالات و شبهات، روشن گردیده و هم زمینه‌ی معلوماتی برای نقد و تبیین فراهم می‌شود. این امتیاز می‌تواند هم جوینده‌ی مسائل و هم پاسخ‌دهنده و ناقد را در درک مبدأ و منتهای پرسش‌ها و شبهات و حل بهتر و جامع‌تر آن‌ها یاری رساند.
- ارائه‌ی چشم‌انداز پاسخ:
تعیین افق دید و چشم‌اندازی که بتواند سیر مسائل بدان بیانجامد، یکی از راهکارهای انسجام‌بخشی به مباحث و راهکاری برای کاربردی نمودن مباحث است. از امتیازات نشریه کاوش، تعیین این چشم‌انداز برای انتظام سیر مباحث به پاسخگویی و حل شبهه است. پاسخ به شبهات زمانی مثمر و مؤثر است که اقناع مخاطبان را در پی آورده و استدلال و استحکام منطقی مباحث چنان متقن و مطمئن باشد که بتواند در تأمین و در تضمین باور جویندگان و پژوهندگان و مخاطبان شبهه، اثرگذار گردد. این اتقان از طریق تحکیم پایه‌های استنادی و استدلالی و سیر و انسجام منطقی مباحث، شکل می‌گیرد. لذا کاوش با در نظر قرار دادن آن چشم‌انداز و افق دید معین که اقناع مخاطبان و باورپذیر بودن معلومات است، تمام لوازم و بنیان‌های یک معرفت متقن را سنجیده و مقدمات معرفتی آن را مهیا نموده است.
- اشاره به پیشینه شبهه در مصادر علمی:
بیان پیشینه، کمک شایانی به جلوگیری از طرح تکراری مباحث و اشاره به طراح مسئله، نیز ماهیت قصد و رویکرد وی را نشان می‌دهد. پیشینه شناسی، سیر تحول یک نظریه را نشان می‌دهد که چگونه و از کجا و کدام اردوگاه فکری و بر چه مبانی فکری، این شبهه طرح و تدوین‌شده است؟ یکی از تمایزات آشکار نشریه کاوش، اشاره به پیشینه و طراح مسائل و شبهات است تا تبیین، تنقیح و پاسخگویی به مسئله، با رویکرد غیرتکراری و ناظر به مبانی و زمینه‌های فکری و پیشینه‌ای شبهه جهت اقناع مخاطبان، به‌ویژه طراح آن انجام گیرد.
- نقل‌قول مستقیم شبهات از رسانه‌های شبهه افکن:
نقل‌قول مستقیم پرسش‌ها و شبهات از منشأ نشر شبهه، پاسخ‌دهنده و ناقد را از اتهام انتسابات ناروا به شبهه سازی، تبرئه نموده و ادعاهای او را مستند و مستدل می‌کند و هم اینکه جزئیات دغدغه و پرسش و سؤالات پرسشگران و شبهه سازان، به‌صورت کامل بازتاب پیدا می‌کند. این دو پیامد، در حل و نقد جامع مسئله و در استناد سازی افکار و رفتار شبهه سازان، تأثیر به سزا دارد. در نشریه‌ی کاوش، به رسانه‌ای که شبهه را منتشر کرده، به‌صورت مستند همراه با ویدیو شبهه اشاره‌شده است تا ضمن شناسایی مشاهده شبهه، زمینه‌های فکری و انگیزه‌ای طراحان نیز روشن بوده و پژوهندگان نیز ناظر به آن نیت‌ها و زمینه‌ها پاسخ‌های لازم را مهیا کنند.
- دسته‌بندی موضوعی:
از تمایزات ساختاری نشریه کاوش، فصل‌بندی موضوعی بر اساس محتوا و موضوعات مسائل است تا از پراکنده‌گوئی جلوگیری شده و مباحثی متناسب باهم، در فصل‌های معین و منظم، ارائه گردد. معمولاً آثار و نشریات این چنینی که تمام سعی‌شان بر تجمیع شبهات و سؤالات و مباحث بوده و غالباً بدون تنظیم موضوعی و عدم دقت در فصل‌بندی‌ها انجام می‌شود، سبب حیرت و سرگردانی جویندگان می‌شود، اما در نشریه کاوش، محتوا و مباحث آن بر اساس موضوع، دسته‌بندی‌شده است تا هم هر مسئله در جای شایسته‌ی خود و به ترتیب اهمیت محتوایی و موضوعی ارائه گردد وهم مرجع و محل مراجعه‌ی خوانندگان در مسائل خاص را معین نماید.
- تحلیل اهداف و مقاصدی ناظر به مسائل و شبهات:
پرداختن به انگیزه و نیتی ناظر بر مسئله پردازان و شبهه سازان و روشن نمودن اهداف آنان، هم‌رتبه‌ی اهمیت مسئله را عیان نموده و هم نوع و رویکرد پاسخگویی به آن را تعیین می‌کند. لذا از ویژگی‌ها و تمایزات بارز این اثر، اشاره به اهداف و مقاصدی ناظر به مباحث و شبهات زیر یک عنوان مستقل است تا اهداف و اغراض پشت‌صحنه معرفی گردیده و هدف و نقطه‌ی محوری در صورت‌بندی و جهت‌گیری پاسخ‌ها نیز معین گردد.
- تبیین ضرورت‌های پرداختن به مسئله:
چه‌بسا برخی مسائل، به لحاظ کم‌اهمیتی موضوعی نیاز به تبیین و پاسخگویی نداشته و لذا برای پژوهشگران و پاسخگویان، یک مسئله‌ی کم‌اهمیت و درجه چندم به‌حساب آید، اما تبیین ضرورت‌های پاسخگویی، لزوم پاسخ و پرداختن به آن را معین نموده و به لحاظ اهمیت، اولویت‌بندی در پاسخ را معین می‌کند. از ویژگی‌های بارز این اثر، تبیین ضرورت‌ها جهت اولویت‌بندی و رتبه‌بندی شبهات و ضروری دخیل در پاسخ به آن‌ها است.
- تفکیک موضوعی شبهات بر اساس اهمیت مباحث:
تفکیک موضوعی، هم پژوهندگان و هم خوانندگان را در درک منظم و مرتب مباحث، یاری می‌رساند؛ اما وجه امتیاز نشریه کاوش، آن است که موضوعات را بر اساس اهمیت موضوعی و مباحث از هم تفکیک و دسته‌بندی و ترتیب بندی نموده است. مثلاً درزمینه‌ی شبهات ایام فاطمیه و حضرت زهرا، شهادت، غصب فدک و شبهات عزاداری، به لحاظ اهمیت و اولویت موضوعی، ترتیب بندی شده‌اند تا مخاطبان به‌صورت مرتب بتوانند از اهم به مهم سیر نموده و در سیر مباحث، ترتیب منطقی حصول فهم از مسئله رعایت گردد.
- رعایت ترتیب تاریخی اتفاقات:
ترتیب تاریخی رویدادها، تصویر ساده و روشن از اتفاقات به دست داده و معلومات را به‌صورت تقاطعی در حافظه آدمی ثبت می‌کند. در تدوین موضوع این نشریه به این امر توجه ویژه گردیده و ضمن آن‌که ابتدا به لحاظ اهمیت موضوعی، ترتیب بندی شده است، در مرحله دوم، شبهات مربوط به هرکدام از رخدادها نیز به ترتیب وقوع، نقل و بیان‌شده‌اند. مثلاً در نشریه کاوش ویژه ایام فاطمیه که به شبهات فاطمی اختصاص‌یافته است، ابتدا شبهات مرتبط با وقایعی در حول شهادت حضرت زهرا (س) با ترتیب تاریخی منظم و سپس شبهات غصب فدک نیز به ترتیب مراحل تاریخی آن بیان گردیده است. این ویژگی، هم ترتیب تاریخی و علت‌ها وقایع را به‌خوبی روشن نموده وهم جریان شناسی روند تاریخ و اتفاقات را آسان‌تر می‌کند.
- به‌روز بودن مباحث:
مسائل، سؤالات و شبهات، این روزها روند پویا یافته و به‌مرور زمان، پیچیده‌تر و گسترده‌تر گردیده‌اند؛ چه بسیار آثاری که هنوز شبهات گذشته را پاسخگویی نموده و از تمرکز بر شبهات معاصر، غافل مانده‌اند. اما نشریه کاوش به لحاظ رصد سؤالات و مسائل و شبهات، متضمن جدیدترین سؤالات و دغدغه‌های جویندگان و پژوهندگان و شبهه سازان بوده و کوشیده است تا ناظر به جدیدترین شبهاتی که توسط رسانه‌های معاند ماهواره‌ای و فضای مجازی جمع‌آوری گردد. به‌روز شدن پاسخ‌ها و استدلال‌ها در پاسخ به جدیدترین سؤالات و شبهات، جذابیت اثر را ارتقا بخشیده و قدرت و ظرفیت اقناعی آن را برای مخاطبان، به‌خصوص جوانان بیشتر خواهد نمود. لذا پرداختن به شبهات جدید، زمینه را برای پاسخ‌های نو مباحث جدید فراهم می‌کند.
جمع‌بندی:
سیر و ترتیب پرسش‌ها و شبهات در این نشریه «کاوش» با هدف تبیین وقایع و فجایع و زمینه‌ها و زوایای مسائل، از سه منظر روشی، ساختاری و محتوایی، دارای تمایزاتی ممتاز کننده از آثار مشابه است. به لحاظ روشی، متدی نو را در طرح و تبیین مسائل و سؤالات و شبهات با تجزیه و تفکیک اجزاء شبهه و بیان روش، به‌صورت صریح و مستقیم از منابع شبهه سازی با بیان گویا و رسا برگزیده و پیشه ساخته است. به لحاظ ساختاری، با صورت‌بندی جدید و مرتب، شبهات را به لحاظ اهمیت موضوعی، فصل‌بندی و متمایز نموده و پرسش‌هایی ناظر به وقایع و رخدادهای به ترتیب اهمیت، دسته‌بندی و ارائه‌شده‌اند. به لحاظ محتوایی نیز کوشیده است تا شبهات به‌صورت جامع و کامل شامل علل، زمینه‌ها، زوایا و مبانی وقایع و عقاید و هر امر و باوری مرتبط با واقعه و شبهه را جهت تبیین و پاسخگویی، عیان و بیان نماید.
پژوهشگران و مراکز علمی می‌توانند جهت دریافت نشریه علمی تحلیلی کاوش با شماره ۰۹۹۱۴۰۰۷۴۵۲ تماس حاصل نمایند.
