سمیه رستمی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه عنوان کرد: انتقال مفاهیم دینی به روش‌های مختلف ادبی مانند داستان، شعر، خاطره و... از جمله رویکردهایی است که در سال‌های اخیر مورد استفاده و استقبال قرار گرفته است.

وی افزود: این روش به تازگی به کارگرفته شده و روند آرامی دارد و ممکن است به خاطر نوپا بودن آن، آثار فاخری تولید نشود و گاهی اشتباهاتی هم رخ بدهد برای مثال رمانی از زندگی ائمه علیهم السلام منتشر شد که ادبیات و نثر آن مناسب اهل بیت علیهم السلام نبود اما به طور کلی می‌توان نتیجه گرفت که مسیر خوبی است و می تواند اقشار مختلف جامعه را همراه کند.

این نویسنده ادامه داد: رمان، داستان، شعر و... در اشاعه معارف دینی تأثیر زیادی دارند، اما این امر باید به صورت نهان و در لایه‌های زیرین بیان شود تا مخاطب با استدلال خود به آن برسد تا این یافته برای او ارزشمندتر و درونی‌تر باشد. در این عرصه آثاری توسط طلاب تولید شده است، اما اتفاق تأثیرگذاری انتظار می‌رود هنوز رخ نداده است.

وی اظهار کرد: در این روش باید به ادبیاتی که روایت می شود توجه بسیاری کرد؛ زیرا مخاطب آن سلیقه ای متفاوت دارد؛ اگر روایت و نثر به همان صورت منبر و سخنرانی باشد مخاطب از همان منبر وسخنرانی استفاده می کند.

رستمی با اشاره به رابطه دیالکتیکی دین و ادبیات تصریح کرد: دین می‌تواند به غنای ادبیات کمک کند و ادبیات نیز به نشر دین و گسترش معارف دینی یاری می‌رساند.

وی با بیان اینکه نوجوانی دوره حساسی است و باید نگاهی جدی به آن داشت گفت: نگاه به ادبیات نوجوان به ویژه آن که در آستانه یک تمدن آخرالزمانی هستیم باید در همین راستا باشد. ادبیاتی مصرفی نوجوان ما باید حماسی و تمدن ساز باشد. البته در چند سال اخیر نگاه جدی‌تری به حوزه ادبیات نوجوانان شده است. نوجوان امروز زبان خاص خود را دارد و ادبیات آنان در فضای مجازی و دنیای دیجیتال شکل گرفته است. برای نزدیک شدن به آنها باید زبانشان را یاد بگیریم و با سلیقه آنها آشنا شویم تا بتوانیم در شکل‌گیری شخصیتشان کمک کنیم، زیرا نوجوانی فصل ساخت هویت دینی و اجتماعی است.

این نویسنده با بیان اینکه ادبیات و هویت ملی، سرمایه‌ای ارزشمند هستند، افزود: ادبیات نوجوان در فضای مجازی از بین رفته است. در تولید آثار ادبی برای نوجوانان باید به زبان و نثر آنان دقت شود، اما باید داشته‌های خود را نیز حفظ کنیم؛ یعنی نثری نوشته شود که نوجوان دوست داشته باشد، اما نثر او را هم ارتقا دهد.

وی با بیان اینکه نوجوانی دوران رشد عقلی است، اضافه کرد: نوجوان باید مرزبندی داشته باشد زیرا لازمه رشد عقلی است. عقل در لغت به معنای دربند کردن، نگهدارنده و محدود کردن است. یعنی عقل، انسان را نسبت به بدی‌ها مصون می‌کند و باز می‌دارد. به همین خاطر، رشد عقلی نیز باعث ایجاد مرزبندی و مصونیت می‌شود.

رمان، توانایی حل مسئله را در نوجوان تقویت می‌کند

رستمی با اشاره به اینکه نوجوانان رغبت زیادی به رمان‌ها دارند، گفت: رمان تجربه زیستی نوجوانان را افزایش می‌دهد؛ یعنی نوجوان بدون تجربه‌های خطرناک می‌تواند پندهای آنان را کسب کند. در واقع رمان و داستان توانایی حل مسئله در نوجوان را تقویت می‌کند.

وی افزود: امروزه مصرف نوجوانان بیشتر رمان‌های ترجمه‌شده است که فرهنگی خارج از مرز و بوم را وارد می‌کند و باعث می‌شود که ما در زمین آنها کشت کنیم؛ زیرا تولید ادبیات دینی و رمان دینی برای نوجوانان هنوز به طور جدی شکل نگرفته است. در این زمینه نباید کمال‌گرا عمل کنیم بلکه با آزمون و خطا می‌توان به حد مطلوب رسید؛ البته کار در این عرصه بسیار حساس است و نباید به بهانه آزمون و خطا اصول خود را نادیده بگیریم.

این طنز نویس اظهار کرد: خلاقیت در آثار تولید شده برای نوجوانان بسیار مهم است؛ آثار ادبی و نمایشی که در فرهنگ غرب تولید می‌شود به گونه‌ای خلاقیت دارند که آثار بعد از سال‌ها برای نسل‌های بعدی نیز جذاب هستند. اما در تولیدات داخلی، این‌گونه آثار را نداریم.

وی گفت: ادعیه دینی باید به عنوان منبع معارف مورد استفاده قرار گیرد، اما برای نسل نوجوان باید روش‌های دیگری نیز استفاده شود. برای مثال، کتاب «چوپان معاصر» اثر رضا احسان‌پور به خوبی در این عرصه ورود کرده است. این کتاب با اقتباس از شعر مولا و داستان چوپان و حضرت موسی با زبانی ساده و طنز به مناجات با خدا و بیان خواسته‌های انسانی پرداخته است. زمانی که نوجوان با زبان خودش به مناجات بپردازد میتوان در مرحله بعد او را به سمت «مناجات خمسه عشر» و دیگر ادعیه حرکت کرد.

نویسنده کودک و نوجوان بیان کرد: امام علی (ع) می‌فرماید: «فرزند زمانه خویش باش». باید با دید باز، جدید و مناسب با ذائقه و زبان نسل جدید آثار تولید شوند و از تولید آثار متفاوت نهراسید. این به معنای عقب‌نشینی از ارزش‌ها یا پذیرش فرهنگ غرب نیست، بلکه باید یک گام پایین بیاییم و هم‌قدم با نسل نوجوان شویم و از دیدگاه او به مسائل نگاه کنیم تا بتوانیم او را یک گام به بالا ببریم.

رستمی اضافه کرد: فعالیت تبلیغی در فضای مجازی باید متناسب با این فضا باشد تا بتوانیم رشد کنیم و دیده شویم. اگر روش کار در این فضا مانند روش کار سنتی باشد، دیده نمی‌شود و بازخورد مناسبی نخواهد داشت. باید از این فضا به عنوان واسطه‌ای برای هدایت نوجوانان به مسجد استفاده شود. در فضای مجازی باید ویترین کار چیده شود و سپس نوجوانان به سمت مسجد و محفل قرآن هدایت شوند.

وی بیان کرد: دین تغییری نکرده است، اما نوع بیان ما باید تغییر کند. نسل امروز تمایلی به خواندن متن‌ها و داستان‌های طولانی ندارد و می‌خواهد همه مسائل را به صورت فست‌فودی و ساندویچی دریافت کند. اگر بسته فرهنگی نیز برای این نسل تهیه می‌شود، باید به صورت کپسولی باشد.

این طنز نویس افزود: بازآفرینی یکی از دیگر روش‌ها است. غرب در این زمینه بسیار پویا عمل می‌کند و فصل‌های جدید آثار پرطرفدار خود را تولید می‌کند، اما این امر در ادبیات ما، به ویژه طنز، وجود ندارد و گاهی حتی با آن مقابله می‌شود. شاهنامه، بوستان و... از جمله سرمایه‌های ما هستند که باید حفظ شوند. نقیضه‌پردازی (بازآفرینی آثار ادبی به زبان طنز) از شیوه‌های ادبیات ماست که می‌توان از آن بهره‌برداری کرد.

وی با بیان اینکه آشنازدایی و غافلگیری دو ویژگی طنز هستند، تصریح کرد: اساس کار طنز بر آشنازدایی است؛ یعنی طنز نویس مسائلی که به هم ارتباط ندارند را به یکدیگر مرتبط می‌کند و غافلگیری ایجاد می‌کند و از این طریق پیامی را منتقل می‌کند.

رستمی با اشاره به اینکه فرهنگ و داشته‌های فرهنگی ما بر طنز ما اثرگذار هستند، اظهار کرد: با استفاده از طنز می‌توانیم داشته‌های فرهنگی خود را حفظ و ماندگار کنیم. همچنین طنز سبب می‌شود که پیام‌ها برای مخاطب درونی‌تر شود؛ به همین خاطر نقیضه‌پردازی می‌تواند کارکرد فراوانی داشته باشد زیرا در نقیضه، اصطلاحات قدیم و جدید در مقابل یکدیگر قرار می‌گیرند.

وی با بیان اینکه طنز دینی نداریم اما طنز دین‌داری داریم، تاکید کرد: طنز کارکرد آسیب‌شناسی دارد. دین اسلامی دینی کامل است و قابل نقد نیست، اما دین‌داری افراد که گاهی سلایق شخصی در آن اعمال می‌شود را می‌توان در قالب طنز بیان کرد. اگر مخاطب تفاوت این دو را متوجه نشود، ممکن است در مقابل آن جبهه بگیرد.

نویسنده کودک و نوجوان ادامه داد: جمال آقا خوانساری، یکی از فقها و علمای زمان خود، در کتابی به نام "کلثوم ننه" با زبان طنز به نقد آداب و رسوم خرافی که در میان مردم به نام دین رواج داشته پرداخته و دین‌داری آن را به این شیوه نقد کرده است. محمد حسین علیان نیز در کتابی، آموزش احکام را برای نوجوانان به زبان طنز بیان کرده است.

وی گفت: امروز رسانه‌های دشمن با استفاده از طنز، داشته‌های دینی و فرهنگی ما را مورد حمله قرار داده‌اند، اما ما نتوانسته‌ایم در این زمینه به خوبی عمل کنیم و اگر اقدامی هم کرده‌ایم، بیشتر به دوقطبی‌ها دامن زده است که این امر به نفع ما نیست.

رستمی با بیان اینکه نباید به بهانه طنز و آزادی بیان، خط قرمزها را رد کنیم، اظهار کرد: آزادی بیان زمانی معنا پیدا می‌کند که خط قرمزی وجود داشته باشد و عقل برای انسان محدوده‌ای تعیین کرده باشد.

وی با تاکید بر اهمیت جنگ رسانه‌ای گفت: پیروزی در جنگ سخت نیز وابسته به جنگ رسانه‌ای است؛ زیرا اینکه چه کسی روایت دقیق‌تر و تأثیرگذارتر را مخابره می‌کند، در سرنوشت جنگ اهمیت فراوان دارد.

نسل امروز دغدغه فکر کردن ندارد

وی یادآور شد: سبک زندگی امروز و احاطه‌ای که از سوی رسانه‌ها و هوش مصنوعی ایجاد شده، نسل جدید را از فکر کردن دور می‌کند. این در حالی است که در آیات و روایات متعددی به تفکر تأکید شده است.

رستمی با اشاره به اینکه فکر کردن انسان را به تعالی و سازندگی می‌رساند، تصریح کرد: امروز حتی تبلیغات رسانه‌ای ما نیز این مسأله را تضعیف کرده است و گفته می‌شود تو فکر نکن زیرا ما برای مسائل و مشکلاتت فکر کرده‌ایم.

وی با اشاره به اهمیت روایت تاریخ گفت: رهبر معظم انقلاب فرمودند که تاریخ را باید با رمان و داستان نگه داریم. از سوی دیگر، اگر تاریخ را روایت نکنیم، دشمن آن را به گونه‌ای که می‌خواهد روایت می‌کند. به همین خاطر نویسندگان متعددی در این زمینه ورود کردند و رمانهایی را نگارش کردند از جمله «موهای تو خانه ماهی‌هاست» نوشته محمدرضا شرفی خبوشان که به مسئله کفن‌پوشان ورامین پرداخته است.

این نویسنده اضافه کرد: «کارخانه اسلحه‌سازی داوود داله» نیز که ماجراهای شکار پرندگان توسط دو نوجوان را روایت می کند اثر جذاب و خواندنی دیگر این نویسنده برای نوجوانان است.

وی گفت: معبد زیرزمینی که تقریظ رهبر معظم انقلاب را دریافت کرده است، روزاول روز آخر و پرفسور فوفو از معصومه میرابوطالبی همچنین پرواز با اسب سفید و فصل توت سفید از سیده عذرا موسوی از جمله کتبی است که برای نوجوان توصیه می شود. کتاب شب‌های بی‌ستاره از مرضیه نفری نیز مسائل بلوغ دختران را به صورت داستان روایت می‌کند.

انتهای پیام