خبرگزاری حوزه | ۱۲ اردیبهشت ۱۳۵۸ کشور ایران شخصیتی را از دست داد که به تعبیر رهبر معظم انقلاب، معلم، متفکر و دین شناسِ مؤمنِ بااخلاص و پُرکار بود. حضرت آیتالله خامنهای در توصیههای متعددی جوانان را دعوت به مطالعهی آثار این متفکر دینشناس کردهاند. اما یک سؤال: آثار شاخص شهید مطهری را چگونه بخوانیم؟ برای پاسخ به پرسش، گزارش بخش کتاب رسانه KHAMENEI.IR را بخوانید.
چند نویسنده میشناسیم که آثارشان برای همهجور مخاطبی مناسب باشد و از نوجوان تا کهنسال، همه از خواندنِ کتابهایشان لذت ببرند؟ حالا بین این نویسندگانِ کمشمارِ همهپسند، چند نفرشان هستند که حوزهی تخصصیِ آثارشان، اسلام و معارف اسلامی باشد؟
شهید «مرتضی مطهری» یکی از این معدود نویسندههاست؛ مردی با قلمی ساده و روان که مهارتی شگفتانگیز در بیانِ ساده و همهفهمِ پیچیدهترین مسائل دینی داشت و کتابهایش، حتی ۴۶ سال پس از شهادت او، همچنان بهترین مرجعِ معارف اسلامی برای تمام سنین و سلیقههاست. با این اوصاف شاید اغراق نباشد اگر نسبتِ شهید مطهری و معارف اسلامی را مانند نسبت سعدی شیرازی و ادبیات فارسی بدانیم. چه اینکه نثر و قلم جادویی سعدی یکی از مهمترین عناصر و عواملی بود که ادبِ فارسی را به دلِ کوچه و بازار آورد و در دلِ تمامِ اقشارِ مردم ایران جا کرد؛ درست مثل همان کاری که مرتضی مطهری با علوم و معارف اسلامی کرد و آن را برای عامهی مردم، قابل فهم کرد. کاری که اصلاً کار کمی نیست.
حالا که اردیبهشت به میانه رسیده و ایام سالگرد شهادت مرتضی مطهری است، شاید بد نباشد به جای مرورِ همیشگی و کلیشهایِ آثار او، قلم و بیانِ مطهری را به شکلی دیگر بازخوانی کنیم. این بار میخواهیم سراغ آثار شاخص مطهری برویم و به بهانه ۱۲ اردیبهشت، یک بسته پیشنهادی برای «مطهریخوانی» روی میز بگذاریم؛ شستهرفته و به تفکیک آثارِ آقای معلم.
داستان راستاناین کتاب حکم دیباچهی آثارِ شهید مطهری را دارد؛ مجموعهای از حکایتهای کوتاه که از گنجینهی فرهنگ اسلامی-ایرانی گلچین شده و با قلمِ معلم شهید، پرورش یافته و به شکلی ساده و روان درآمده تا نتیجه، مجموعهای از داستانهای دلنشینِ پندآموز باشد. معمولاً کسانی که برای مواجهه با آثار شهید مطهری سیر مطالعاتی پیشنهاد میدهند این دوجلدی را در صدرِ فهرستهای خود مینشانند چون «داستان راستان» سادهترین و شیرینترین کتابِ مطهریست و برای شروعِ سراغگرفتن از او، بهترین گزینه.
چه کسانی بخوانند؟مانند بقیهی کتابهای شهید مطهری، هرکسی میتواند مخاطب این کتاب باشد اما «داستان راستان» را موکداً میشود برای نوجوانانِ ۱۲ تا ۱۸ سال توصیه کرد. نثر شیرین و محتوای غنی این کتاب، برای بچههای متوسطه اول و دوم عالیست و میتواند آنها را با جهانِ دوستداشتنیِ قصههای ایرانی آشنا کند.
اسلام و نیازهای زمانادعاهای عجیب و غریب دربارهی ناسازگاری تعالیم اسلامی با تحولات زمانه، حرف و سخنِ تازهای نیست و بیش از یک قرن است که در مملکت ما از زبان برخی کسانی که کمی علوم مهندسی و تجربی میخوانند و خودشان را از دایرهی خلقت جدا میبینند شنیده میشود. بساط این حرفها در میانهی سلطنت پهلوی دوم هم حسابی گسترده بوده و برخی آکادمیسینها که از ساخت فضاپیما و کشف ذرات کوانتومی شگفتزده میشدند، فریادِ «وای بر ما» میزدند و آدرسِ عقبماندگیِ تاریخیِ ایرانیان از تمدن غرب را، به غلط، در دینداریِ ایرانیان جستجو میکردند. این وسط اما معلمانی مثل مرتضی مطهری که هم پایی در حوزه علمیه داشتند و هم دستی در دانشگاه، برای پاسخ به این شبهات دست به کار میشدند و از «اسلام و مقتضیات زمانه» میگفتند. این دوجلدی که این روزها به نام «اسلام و نیازهای زمان» به انتشار رسیده، درواقع نسخهی پیادهشدهی ۲۶ جلسه سخنرانی شهید مطهری در سالهای پیش از پیروزی انقلاب درباره همین موضوع است. این کتاب از یک سو ادعاهای پوک و پوچ دربارهی ناسازگاری دین اسلام و تحولات معاصر را به شکلی مستند و مستدل انکار میکند و از سوی دیگر، عالمان علوم اسلامی را به فهم تحولات زمانه و درکِ ویژگیهای منحصربهفرد اسلام که این دین را در قبال تحولات هر روزگاری منعطف میکند، فرا میخواند.
چه کسانی بخوانند؟«اسلام و نیازهای زمان» را بیش از هر گروه مخاطب دیگری باید به دست دانشجویان رساند، خاصه دانشجویان سالهای اول و دومِ رشتههای فنی-مهندسی و علوم تجربی. فهمِ این کتاب میتواند چنین دانشجویانی را در برابر شبهههای جاری در برخی دانشکدهها واکسینه کند.
حماسه حسینیاین کتاب مجموعهای است دو جلدی که جلد اول آن شامل سخنرانیها و جلد دوم مشتمل بر نوشتهها و یادداشتهای استاد شهید مطهری درباره حادثه کربلاست؛ مجموعهای غنی و عمیق که پرداختی جامع و مانع به ابعاد مختلف حماسهی عاشورا دارد و از این جهت شاید بیراه نباشد اگر آن را «دایرهالمعارف کربلا» بدانیم. مطهری در این کتاب دو جلدی، هم دربارهی ماهیت قیام عاشورا حرف میزند و آن را از ابعاد مختلف تحلیل میکند، هم سراغ تحریفاتِ عاشورا میرود و در بخش مفصلی از کتاب، پیرامون تحریفاتی که در طول تاریخ بر ماجرای کربلا وارد شده است، بحث مفصل و مفیدی را مطرح میکند.
چه کسانی بخوانند؟این کتاب را به طور ویژه باید به کسانی پیشنهاد کرد که در عرف جامعه به عنوان «بچههیاتی» شناخته میشوند و همیشه در صف اول هیاتها و پای منبرِ سخنرانان و در حلقهی اول سینهزنیها میشود پیدایشان کرد. مرور «حماسه حسینی» برای کسانی که زندگیشان را وقف مسیر «هیات» کردهاند حتما لطف ویژهای دارد.
خدمات متقابل اسلام و ایرانشکلدادنِ دوگانهی «مذهب» و «ملیت» در ایران یکی از پروژههای شومِ سلطنت پهلوی بود که در دورهی پادشاهی رضاخان شکل گرفت و در روزگار سلطنت فرزندش به شکلی شتابزده و غیرمعقول، از جانب حاکمیت وقت حمایت شد. ثمرهی آن خاماندیشیِ تاریخی البته این روزها هم در جامعه ما دیده میشود و اتکا به داستانهایی بیپایه و افسانههایی میانتهی، گروهی از مردم را جدیجدی به این باور رسانده که اسلام در ایران به ضرب شمشیر رشد کرده و در تمامِ این هزاروچندصد سال، مردم ایران بدون علاقهی قلبی و برای حفظ ظاهر به اسلام گرویدهاند! نتیجهی این باورهای عجیب هم گاهی خودش را در ایام نوروز و مثلا در تخت جمشید و حافظیه نشان میدهد و لزومِ بازخوانیِ آثاری مانند همین «خدمات متقابل اسلام و ایران» را بیشتر از گذشته نمایان میکند. این کتاب، حاصل پیادهسازی و فرآوری ۹ جلسه سخنرانی شهید مطهری در حسینیه ارشاد تهران است که درباره اسلام از نظر ملیت ایرانی، خدمات اسلام به ایران و خدمات ایران به اسلام طرح بحث میکند.
چه کسانی بخوانند؟
«خدمات متقابل اسلام و ایران» را به آن دوستان و اقوامتان پیشنهاد دهید که معتقدند «آریایی» اصیل هستند و روی همین حساب به جای خطبهی عقد، سراغ عقد آریایی میروند و فکر میکنند فردوسی ابیاتی در نکوهش دین دارد و حافظ رندی بوده که اصلاً به اسلام باور نداشته و لابد مایی که مانند آنها فکر نمیکنیم «عربپرست» هستیم! این دوستان عزیز را اول از پای شبکههای ماهوارهای بلند کنید، مزخرفاتِ صفحات اینستاگرامی را هم از سرشان بیندازید و بعد بنشانید پای این کتاب تا «تاریخ تحلیلی» بخوانند و باشد که بر جهلشان اصرار نورزند!
سیری در سیره نبوی، جاذبه و دافعه علیبرای شناخت زندگی و زمانهی پیامبر اسلام (ص) و حضرت علی(ع) کتابهای زیادی در بازار هست ولی این دو اثر شهید مطهری، چیزی دیگرند؛ کتابهایی کمحجم، روان، خوشخوان و آکنده از داستانهای خواندنی و پُرمضمونِ تاریخی که به انضمام تحلیلهای قوی و جاندارِ استادِ شهید، به کتابهایی تبدیل شدهاند که حلاوتِ ملاقات با پیامبر اسلام و جانشینِ برحقش را به مخاطب خود هدیه میدهند.
چه کسانی بخوانند؟این دو کتاب را در درجه اول میشود به برادران و خواهران عزیز اهل سنت پیشنهاد داد که میتواند شناخت آنها از حضرت رسول و حضرت علی علیهماالسلام را بیشتر و دقیقتر کند؛ و در درجه بعد به هر کسی که دوست دارد این دو بزرگمرد تاریخ را بهتر و عمیقتر بشناسد.
مساله حجابکتاب «مساله حجاب» حاصل سلسله بحثها و درسهایی بوده که توسط استاد شهید در جلسات انجمن اسلامی پزشکان بیان شده و دربردارندهی پنج بخش است. در بخش اول تاریخچه حجاب در قوم یهود، ایران باستان، جاهلیت عرب و هند مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش دوم علت شکلگیری حجاب در میان اقوام و ملل گوناگون و نظریات متنوع در این باب (ریاضت و رهبانیت، عدم امنیت، استثمار زن، حسادت مرد و...) طرح و نقد شده است. بخش سوم به تبیین فلسفه پوشش در اسلام از ابعاد و جوانب مختلف اختصاص یافته. در بخش چهارم به ایرادها و اشکالهایی که بر اصل حجاب و پوشش از سوی مخالفان حجاب گرفته میشود پاسخهای مستدل و منطقی داده شده است و در بخش پایانی کتاب، اصل حجاب و حدود آن با عنایت به آیات و روایات و سیره مسلمین به طور مفصل مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. چنین بسته جامع و کاملی میتواند در این روزها که مساله حجاب به یکی از مسائل پربسامد در جامعه تبدیل شده است، یک انتخاب خوب و خواندنی باشد.
چه کسانی بخوانند؟حتما در میان اطرافیانتان کسانی را دارید که چندان به حجاب شرعی پایبند نیستند یا درباره فلسفه آن سوال دارند. «مساله حجاب» بهترین هدیه برای چنین کسانی است و به طور خاص میتواند یک کتاب مناسب برای دخترانِ نوجوانِ تازهمکلفی باشد که درباره اصل حجاب سوالاتی دارند؛ سوالاتی که استاد شهید به شکلی شیوا و رسا به آنها پاسخ داده است.
آینده انقلاب اسلامیاین یکی از کتابهای ویژهی بستهی پیشنهادی ماست؛ یکی از معدود آثار شهید مطهری که پس از پیروزی انقلاب تالیف شده است. «آینده انقلاب اسلامی» شامل مجموعه سخنرانیها و مصاحبههای استاد شهید مطهری درباره انقلاب اسلامی ایران است که بخش اعظم آن در فاصله زمانی پیروزی انقلاب اسلامی تا شهادت او (یعنی دو ماه و بیست روز) انجام شده است و به همین دلیل یکی از معدود منابعِ در دسترس برای فهم دیدگاه استاد شهید دربارهی شکل حکومت جمهوری اسلامی است. «آینده انقلاب اسلامی» چارچوب فکری و نظری شهید درباره مسیر حکومتِ نوپای برخاسته از انقلاب مردم ایران را تصویر میکند و گذشته از ارزش فکری و اندیشهایِ عمیقی که دارد، میتواند مبنایی برای تامل دربارهی مسیر جمهوری اسلامی ایران باشد.
چه کسانی بخوانند؟این کتاب را اول از همه باید به فعالانِ فرهنگی و اجتماعی و مشخصاً اهالی تشکلهای سیاسی و دانشجویی پیشنهاد کرد. مرور ایدههای شهید مطهری درباره انقلاب اسلامی میتواند مسیر فعالیت این کنشگران را بهروز کند و به آنها برای حرکت در مسیرِ اندیشههای بزرگان انقلاب اسلامی، یاری برساند.
این کلمههای با طراوتحقِ استاد شهید مطهری بر گردنِ ما خیلی زیاد است. او با ایدههای منسجم، سخنرانیهای رسا و تالیفاتِ عمیقش، یکی از راهگشایانِ پیروزی انقلاب اسلامی بود و با ایستادن در برابر تحجرِ صورتبندیشده در قالب ایدهی مضمحلِ «اسلام منهای روحانیت»، نقشی مهم در جلوگیری از «انحراف به چپ» در میان بسیاری از انقلابیون کسب کرد و جایگاهی ویژه در هدایت نسل جوانی داشت که انقلاب اسلامی را به پیروزی رساند.
آنچه در این گزارش مرور کردیم، تنها بخش کوچکی از مجموعه تالیفاتِ ارزندهی استاد شهید بود؛ بخشی کوچک اما بسیار کاربردی برای احوالاتِ امروزِ ما. بله، کلمات شهید مطهری حتی ۴۶ سال پس از شهادتش، هنوز هم با طراوت است.
نظر شما