به گزارش خبرگزاری حوزه، کتاب معاد عرفانی که از سوی پژوهشکده تحقیقات اسلامی منتشر شده به طرح مباحثی پیرامون دنیا، آخرت، بهشت، دوزخ، برزخ، احتضار و... پرداخته که بخش های مهم این کتاب را در شماره های گوناگون تقدیم نگاه شما فرهیختگان خواهیم کرد.
رابطه دنیا و آخرت
در مـیـان موجوداتی که در پهنه گیتی زندگی می کنند، ویژگی انسان آن است که به واسطه قدرتی که خداوند، در اختیار او قرار داده ، می تواند سایر موجودات را به استخدام خود درآورد و در جهت منافع خود، آن ها را به کار گیرد؛
وَسَخَّرَ لَکُمْ مَّا فِی السَّمَوَاتِ وَمَا فِی الاَْرْضِ جَمِیعا (جاثیه:۱۳)
او آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین است ، همه را از سوی خودش مسخّر شما ساخته است.
حال ، از این جهان هستی و مواهب و نعمت های آن به (دنیا) تعبیر می شود.
دنیا، هدف یا وسیله؟
دنـیـا، بـرای انسان آفریده شده و انسان ها در برخورد با آن دو گونه اند: گروهی آن را هدف قـرار داده ، دسـت یـابـی بـه زنـدگـی دنـیـا و مـظـاهـر آن ، سـراسـر فکر و ذهنشان را به خود مـشـغـول سـاخـتـه و به هر قیمتی می خواهند به آن برسند.
گروهی نیز دنیا را وسیله ای برای رسیدن به زندگی بهتر در سرای آخرت می دانند.
به تعبیر امام علی (ع):
اَلدُّنْیا دارُ مَمَرٍّ لا دارُ مَقَرٍّ وَالنّاسُ فیها رَجُلانِ: رَجُلٌ باعَ نَفْسَهُ فَاَوْبَقَها وَرَجُلٌ اِبْتاعَ نَفْسَهُ فَاَعْتَقَها(۱)
دنیا گذرگاه است نه قرارگاه و مردم در آن دو دسته اند: یکی آن که در دنیا خود را می فروشد [ و دنـیـا را هـدف مطلوب خود می داند] و خویش را به هلاکت می افکند؛ و دیگری آن که خویشتن را باز می خرد و [ از قید دنیاپرستی ] آزاد می کند.
دنـیـا سـرای نـاپـایـداری اسـت کـه انـسـان بـرای انـدوخـتـن زاد و تـوشـه و کـسـب کـمـال و مـعـرفـت ، بـه آن گـام نـهـاده اسـت. بـه هـمـیـن دلیـل ، خـداونـد انـسـان را بـا انـواع آزمـایـش هـا و تـمـریـن هـای سـخـت از قـبـیـل انـجـام کـارهـای عـبـادی ، پـرهـیـز از خـواسـتـه هـای نـفـسـانـی ، تحمل سختی ها و گرفتاری ها می پروراند و برای زندگی ابدیِ سرشار از خیر و برکت آماده می کند.
روزی پـیـامـبر(ص) در منزل خود بر روی حصیری استراحت می کرد، یکی از اصحاب وارد شد، حـضـرت برخاست در حالی که اثر حصیر بر پهلوی ایشان مانده بود، آن شخص متأثر شد و عرض کرد: ای پیامبر خدا! فرش بهتری تهیه نمایید.
حضرت فرمود:
ما لی وَلِلدُّنْیا ما مَثَلی وَمَثَلُ الدُّنْیا اِلاّ کَراکِبٍ سارَ فی یَوْمٍ صائِفٍ فَاسْتَظَلَّ تَحْتَ شَجَرَةٍ ساعَةً مِنْ نَهارٍ ثُمَّ راحَ وَتَرَکَها(۲)
مـرا بـا دنـیـا چـکـار! مـَثـَل مـن و دنیا، مَثَل سواری است که در روز گرمی در زیر سایه درختی ساعتی بیاساید و شامگاه برود و آن را ترک کند.
امام سجاد(ع ) به نقل از سخنان حضرت مسیح (ع ) خطاب به حواریون فرمود:
اِنَّمَا الدُّنْیا قَنْطَرَةٌ فَاعْبُرُوها وَلا تَعْمُرُوها(۳)
دنیا، پلی است. پس از آن عبور کنید و به آبادانی و تعمیر آن نپردازید.
در تعبیرهای دیگر، از دنیا به عنوان سرای گذر، تجارتخانه ، دارالموعظه ، مصلّی و مانند آن یـاد شـده اسـت.(۴)
ایـن تعابیر حکایت از آن دارد که نباید به دنیا به عنوان یک هدف نـهـایـی نـگـریـسـت ، بـلکـه دنـیـا ابـزاری جـهـت انـدوخـتـن سـرمـایـه عمل صالح و تحصیل معارف الهی و بهره مندی از آن ها در سرای ابدی است.
امـیرمؤمنان (ع) در نامه ای به شریح قاضی که خانه ای را به هشتاد دینار خریده بود، او را از دلبـسـتـگی و هدف قرار دادن دنیا برحذر داشته ، فرمود: اگر وقت خرید خانه نزد من آمده بودی قباله ای این گونه می نوشتم که رغبت نکنی آن خانه را به یک درهم معامله کنی:
خـریـدار: بـنده ای خوار.
فروشنده: بنده ای در آستانه کوچ.
مورد معامله: خانه ای از خانه های فـریـب آبـاد در مـنـطـقـه نـیـستان خطه تباهان.
این خانه از چهارسو به چهار حدّ محدود است: حدّ اول ، بـه زمـیـنـه انـواع آفـات مـنـتهی می شود. حدّ دوم ، به کانون انگیزه های هر گونه مصیبت پـایـان مـی یـابـد..
حـدّ سـوم ، بـه هـوس هـای سـقـوط آفرین می انجامد.
حدّ چهارم ، به شیطان اغواگر می رسد و درب این خانه از حد چهارم باز می شود.(۵)
پی نوشت:
۱- نهج البلاغه ، فیض الاسلام ، حکمت ۱۲۸، ص ۱۱۵۰.
۲- بحارالانوار، ج ۷۳، ص ۱۲۳.
۳- همان ، ج ۱۴، ص ۳۱۹.
۴- نهج البلاغه ، فیض الاسلام ، حکمت ۱۲۶، ص ۱۱۴۸.
۵- نهج البلاغه ، نامه سوم ، ص ۸۳۴ و ۳۵، با اندکی تغییر.
نظر شما