به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از مشهد، آیت‌الله عباس کعبی، عضو مجلس خبرگان رهبری، در نشست تحلیلی خوانش نقشه راه تمدنی حوزه علمیه با محوریت «مروری بر پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی به همایش بین‌المللی یکصدمین سالگشت حوزه علمیه قم» که در مدرس‌علمیه علی‌ابن‌موسی‌الرضا(علیه‌السلام) برگزار شد، به تبیین دقیق نقش و جایگاه حوزه‌های علمیه در مسیر تمدن‌سازی اسلامی پرداخت و ضرورت تحول بنیادین در رویکردهای حوزه به مسائل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را مورد تأکید قرار داد.
اجتهاد جواهری در پرتو زمان و مکان؛ نقطه عزیمت تحول
آیت‌الله کعبی به اهمیت درک مقتضیات زمان و مکان و نقش آن در اجتهاد پرداخت و تأکید کرد: اجتهاد جواهری باید متناسب با شرایط زمان بوده و بتواند پاسخگوی نیازهای جامعه امروز باشد.
وی با بیان اینکه حوزه‌های علمیه باید نقش خود را از سطح علم‌آموزی و تربیت فردی فراتر برده و به نهادی کلان در طراحی حرکت‌های تمدنی تبدیل شوند، گفت: این کار مستلزم برنامه‌ریزی دقیق، بازخوانی نقش‌ها، و تدوین نقشه‌ای روشن برای ایفای نقش در افق تمدنی اسلام است.
بازتعریف رسالت حوزه‌ها؛ از تدریس جزئی‌نگر تا نهاد تمدنی
وی در ادامه تصریح کرد: نگاه تمدنی به حوزه‌های علمیه نیازمند یک بازتعریف جدی در رسالت‌های این نهاد است. این رسالت‌ها نباید محدود به تدریس، تحقیق یا فعالیت‌های محدود نظیر خطابه، تبلیغ و مدیریت در عرصه‌های جزئی نظام اسلامی باشد. بلکه حوزه‌ها باید به عنوان نهادی تمدنی تعریف شوند که نه تنها در عرصه دیانت، بلکه در ابعاد مختلف اجتماعی و سیاسی، به‌صورت منسجم و هماهنگ نقش‌آفرینی کنند.
آیت‌الله کعبی با تأکید بر تمدن‌شناسی به عنوان یکی از اصلی‌ترین لوازم حرکت حوزه‌های علمیه، اظهار داشت: این نگاه تمدنی باید در تمام برنامه‌ریزی‌ها و رویکردهای حوزه جاری باشد و مسیر حرکت حوزه‌ها باید همواره با افق تمدنی اسلام تطابق داشته باشد.
غلبه تمدنی اسلام بر بی‌دینی؛ ماموریت محوری حوزه‌های علمیه
عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره غلبه تمدنی اسلام بر بی‌دینی، گفت: یکی از نکات کلیدی در بیانات معظم‌له، تأکید بر ایجاد توانایی پیشروندگی جهانی حوزه‌های علمیه است.
وی حوزه‌ها را متولی تولید دانش تخصصی و نظام‌های حل مسائل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه دانست و خاطرنشان کرد: حوزه‌های علمیه باید بتوانند برای معضلات کلان جامعه راهکارهای علمی، عملی و تمدنی ارائه دهند. این هدف مستلزم رسیدن حوزه‌ها به نقطه‌ای است که بیانیه مأموریت‌های خود را به‌صورت دقیق و روشن، با تأکید بر اصالت، بالندگی و پیشروندگی تمدنی تدوین کنند و در مسیر این مأموریت حرکت نمایند.
از توضیح‌المسائل فردی تا مصالح عملیه تمدنی؛ پرهیز از نگاه حداقلی
آیت‌الله کعبی ضمن بررسی برخی چالش‌ها و آسیب‌ها در نگاه تمدنی حوزه‌های علمیه، از اتکاء به نقش حداقلی حوزه‌ها در تأمین نیازهای فردی انتقاد کرد و بیان داشت: نباید رسالت حوزه‌ها صرفاً به تربیت مبلغ، محقق و مجتهدی که تنها پاسخگوی نیازهای فردی افراد باشد، محدود شود.
وی افزود: نگاه حداقلی می‌تواند حوزه‌ها را از ایفای نقش کلان اجتماعی دور کند و باعث شود محصول نهایی این نهاد به توضیح مسائل فردی، آن هم بدون در نظر گرفتن مسائل کلان تمدنی و مصالح حکومتی، محدود شود.
آیت‌الله کعبی اضافه کرد: تمرکز صرف بر مسائل فردی از جمله تهیه رساله‌های عملیه فردی نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای جامعه امروز باشد و حوزه‌ها باید خود را برای ارائه رساله‌های تمدنی و مصالح عملیه با رویکرد کلان تمدنی آماده سازند.
از خودسازی فردی تا جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی در مسیر تربیت
وی با اشاره به اهمیت خودسازی فردی و تهذیب نفس در حوزه‌های علمیه، اظهار داشت: این امر هرچند مهم است، اما نباید جایگزین خودسازی اجتماعی و جامعه‌پردازی شود.
آیت‌الله کعبی تأکید کرد: جهاد نفس باید علاوه بر مبارزه فردی با میل‌های نفسانی، به سازوکاری برای ایجاد و تربیت جامعه‌ای صالح و آرمانی منجر شود. این جامعه باید بر مدار ایمان و عمل صالح حرکت کند و برای تحقق اهداف الهی و تحقق تمدن نوین اسلامی آماده باشد.
وی تصریح کرد: افق دید حوزه‌ها نباید محدود به تربیت فردی باقی بماند، بلکه باید به سمت تربیت جامعه و تمدن‌سازی بر اساس الگوی سه‌گانه‌ای که رهبر معظم انقلاب مطرح کرده‌اند یعنی خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی حرکت کند.
تبدیل حوزه به نهادی تمدنی؛ راهبرد کلیدی برای رشد انسان معاصر
عضو مجلس خبرگان رهبری به اهمیت تبدیل حوزه‌های علمیه به نهادی تمدنی، به‌عنوان یکی از راهبردهای اساسی در خوانش نقشه راه تمدنی اشاره کرد و با تأکید بر تولید دانش، معرفت و ارزش‌های تمدنی در حوزه‌های علمیه، نقش این نهاد را در ارتقاء فکر، معنویت و رشد انسان معاصر برجسته دانست و گفت: حوزه باید به نهادی تبدیل شود که بتواند با تلفیق دیانت و سیاست و همچنین دین و دنیا، به سمت تحقق حیات طیبه در مقیاس اجتماعی حرکت کند. این تحول در ماهیت حوزه‌های علمیه مستلزم تولید تفکر و اجتهادی است که نه تنها پاسخگوی نیازهای فردی بلکه پاسخگوی نیازهای اجتماعی و تمدنی در سطح جهانی باشد.
آیت‌الله کعبی اظهار داشت: این نگاه کلان به حوزه الهی، منجر به رشد جامع انسان معاصر و گسترش تمدن اسلامی خواهد شد.
حوزه متولی دین و دنیای مردم؛ همگام با نظام امامت
وی در ادامه با استناد به تعاریف اسلامی از امامت و نقش آن در جامعه، حوزه‌های علمیه را نهادی دانست که باید مسئولیت دیانت و دنیای مردم را به‌طور توأمان بر عهده بگیرد، و گفت: حوزه‌ها باید هم‌راستا با نظام امامت، متولی تحقق پیشرفت‌های اجتماعی و تمدنی باشند و بتوانند از آموزه‌های دینی برای حل مسائل معاصری که در مقیاس اجتماعی و جهانی مطرح هستند، استفاده کنند.
مطالعات راهبردی؛ پیش‌نیاز ایفای نقش تمدنی حوزه
آیت‌الله کعبی با تأکید بر اینکه تحول در بینش، رویکرد و ساختار حوزه‌های علمیه باید با مطالعات راهبردی و بررسی دقیق نقش این نهاد در تمدن‌سازی اسلامی همراه باشد، خاطرنشان کرد: ایفای نقش تمدنی توسط حوزه‌های علمیه نه تنها ضرورت امروز جامعه اسلامی، بلکه مأموریتی است که رهبر معظم انقلاب اسلامی به عنوان گفتمان غالب حوزه‌ها تعیین کرده‌اند. نگاه تمدنی به حوزه‌ها، تنها راه غلبه تمدنی دین بر بی‌دینی بوده و تحقق این هدف، نقشه راه حوزه‌های علمیه را مشخص می‌کند.
استفاده از ظرفیت‌های علمی و انسانی برای مقابله با تهدیدهای دشمن
وی در بخشی از سخنان خود بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی نیروی انسانی و ورود مؤثر به میدان مبارزه با دشمن را از کلیدی‌ترین مسئولیت‌های حوزه‌های علمیه در شرایط فعلی معرفی کرد و ابراز داشت: حوزه‌های علمیه نه‌تنها وظیفه مقابله با تهدیدهای دشمن را بر عهده دارند، بلکه باید با برنامه‌ریزی‌های دقیق و جهت‌دار، نظامات اجتماعی و سیاسی را نیز در راستای افق تمدنی اسلام طراحی نمایند.
عضو مجلس خبرگان رهبری افزود: دستیابی به افق تمدنی و پیام‌رسانی تمدنی با گستره جهانی نیازمند اتخاذ راهبردهایی مؤثر است که قابلیت مقاوم‌سازی جامعه در برابر فشار دشمنان و قدرت‌بخشی به گفتمان تمدنی اسلام را تضمین کند، که هر گامی در این راستا، باید بر مبنای حضور فعالانه در میدان مبارزه و توجه به ظرفیت انسانی شکل بگیرد.
بازطراحی ساختار حوزه‌های علمیه بر اساس نیازهای تمدنی
آیت‌الله کعبی بر لزوم بازطراحی ساختارهای حوزه‌های علمیه در بخش‌های آموزش، پژوهش، تبلیغ و تربیت تأکید کرد و بیان داشت: این بازطراحی باید مبتنی بر حفظ اصالت‌های حوزه‌های علمیه و در عین حال با نگاه «پیش‌برنده تمدنی» صورت گیرد.
وی بازطراحی ساختار حوزه‌های علمیه را به‌عنوان یکی از الزامات کلیدی برای ایفای نقش تمدنی معرفی نمود و از مفاهیمی همچون «دیده‌بانی تمدنی»، «مرزبانی تمدنی» و «پاسخگویی تمدنی» به‌عنوان ارکان این بازطراحی یاد کرد و گفت: تمامی این مفاهیم باید در بدنه حوزه‌های علمیه، به‌ویژه در ساختارهای آموزشی و پژوهشی، به‌طور عمیق نهادینه شوند تا حوزه‌ها بتوانند نقشی محوری در مسیر راهبرد تمدنی ایفا کنند.
گفتمان‌سازی تمدنی و تقویت فرهنگ عمومی
آیت‌الله کعبی در ادامه از اهمیت گفتمان‌سازی تمدنی سخن به میان آورد و تأکید کرد: حوزه‌های علمیه با توجه به جایگاه خود به‌عنوان وارثان انبیاء، پتانسیل گسترده‌ای برای ترویج این گفتمان در سطح جهان دارند.
وی اضافه کرد: حوزه‌های علمیه باید در این مسیر، نقش خود را به‌عنوان حلقه اتصال میان آموزه‌های اصیل اسلامی و فرهنگ عمومی جامعه ایفا کنند و این دیدگاه را تقویت نمایند که حوزه‌ها می‌توانند جامعه اسلامی را به مقصد تمدنی مطلوب هدایت کنند.
تشکیل دبیرخانه دائمی برای پیام رهبر انقلاب
وی به نیازهای اجرایی حوزه‌های علمیه برای تحقق پیام رهبر معظم انقلاب در بازتأسیس سده حوزه‌ها اشاره کرد، و تشکیل یک دبیرخانه دائمی را اقدامی اساسی دانست که می‌تواند به برنامه‌ریزی و تدوین مداوم نقشه راه تمدنی کمک کند.
استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم اضافه کرد: این دبیرخانه به‌عنوان یک ساختار اجرایی، مسئولیت خواهد داشت مسیری منسجم و الهام‌بخش برای اهداف تمدنی ترسیم کند و ضمن تقسیم کار عملی و تخصصی، از ظرفیت‌های موجود برای تحقق مأموریت‌های حوزه استفاده نماید.
وی همچنین تأکید کرد: ایجاد نقشه راه امیدبخش مبتنی بر پیام‌های تمدنی رهبر انقلاب، اقدامی حیاتی است که می‌تواند روشنی‌بخش مسیر حوزه‌های علمیه در ابعاد مختلف آموزش، پژوهش و تبلیغ باشد و ابزارهای اجرایی لازم برای تحول عملی در این عرصه را فراهم کند.
ضرورت ترسیم دروس تخصصی و نظریه تمدنی در برنامه‌های حوزه
آیت‌الله کعبی در ادامه از اهمیت افزودن دروس تخصصی جدید به برنامه‌های حوزه‌های علمیه سخن گفت و افزود: تدوین مجموعه دروسی درباره نظریه تمدنی اسلام، نظامات اسلامی مبتنی بر این نظریه و نقش‌آفرینی روحانیت در میدان‌های تمدنی، اقدامی ضروری است که منجر به ارتقای سطح بینش حوزه‌های علمیه و گسترش نگاه راهبردی آن‌ها خواهد شد.
وی اضافه کرد: این اقدام، ضمن پاسخگویی به نیازهای عملی جامعه اسلامی، می‌تواند مسیر حرکت حوزه‌های علمیه را با الگوی تمدنی هماهنگ‌تر نماید و ابزارهای علمی و فرهنگی لازم برای اثرگذاری در سطوح مختلف داخلی و بین‌المللی را تقویت کند.
نشست‌های ماهانه برای تحلیل پیام‌های رهبر انقلاب
آیت‌الله کعبی برگزاری نشست‌های ماهانه با محوریت بازخوانی پیام‌های رهبر معظم انقلاب را یک ضرورت دانست و از این جلسات به‌عنوان بستری مؤثر برای تحلیل مداوم و بررسی پیام‌های تمدنی رهبر انقلاب یاد کرد و تأکید نمود که حضور اندیشمندان، اساتید و نخبگان حوزه در این جلسات می‌تواند به تعیین دقیق مسیر آینده و جلوگیری از بروز انحرافات احتمالی کمک کند.
وی ادامه داد: این نشست‌ها نقش حیاتی در شناسایی و اصلاح نقاط ضعف ایفا خواهند کرد و با نگاه به آینده، مسیری روشن و کاربردی به سمت اهداف تمدنی حوزه‌های علمیه ارائه خواهند داد.
جهاد تمدنی؛ راهبردی کلیدی برای تحقق اهداف اسلام
آیت‌الله کعبی به مفهوم «جهاد تمدنی» پرداخت و این اصطلاح را به‌عنوان یکی از ارکان کلیدی در نقشه راه تمدنی اسلام معرفی کرد و با تشریح ابعاد مختلف جهاد در اسلام، این مفهوم را فراتر از مبارزات فیزیکی دانست و تأکید کرد: جهاد در اسلام شامل حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی نیز می‌شود.
وی افزود: جهاد تمدنی، تلاشی همه‌جانبه برای تحقق اهداف اسلام است و مأموریتی برای تحقق وظایفی که منجر به غلبه اسلام و بُعد تمدنی آن خواهند شد.
عضو مجلس خبرگان رهبری با استناد به آیات قرآن، به ویژه سوره عنکبوت و سوره فرقان، این نکته را مطرح کرد: جهاد اسلامی در مراحل مختلف، از جهاد دعوت و مقاومت در مکه تا جهاد قتال و فتح تمدنی اسلام در مدینه، نشان‌دهنده ابعاد گسترده این مفهوم است و می‌تواند به‌عنوان یک راهبرد جامع راهنمای حوزه‌های علمیه در مسیر تحقق تمدن اسلامی باشد.
عضو مجلس خبرگان رهبری به اهمیت تبدیل حوزه‌های علمیه به نهادی تمدنی، به‌عنوان یکی از راهبردهای اساسی در خوانش نقشه راه تمدنی اشاره کرد و با تأکید بر تولید دانش، معرفت و ارزش‌های تمدنی در حوزه‌های علمیه، نقش این نهاد را در ارتقاء فکر، معنویت و رشد انسان معاصر برجسته دانست و گفت: حوزه باید به نهادی تبدیل شود که بتواند با تلفیق دیانت و سیاست و همچنین دین و دنیا، به سمت تحقق حیات طیبه در مقیاس اجتماعی حرکت کند. این تحول در ماهیت حوزه‌های علمیه مستلزم تولید تفکر و اجتهادی است که نه تنها پاسخگوی نیازهای فردی بلکه پاسخگوی نیازهای اجتماعی و تمدنی در سطح جهانی باشد.
آیت‌الله کعبی اظهار داشت: این نگاه کلان به حوزه الهی، منجر به رشد جامع انسان معاصر و گسترش تمدن اسلامی خواهد شد.
حوزه متولی دین و دنیای مردم؛ همگام با نظام امامت
وی در ادامه با استناد به تعاریف اسلامی از امامت و نقش آن در جامعه، حوزه‌های علمیه را نهادی دانست که باید مسئولیت دیانت و دنیای مردم را به‌طور توأمان بر عهده بگیرد، و گفت: حوزه‌ها باید هم‌راستا با نظام امامت، متولی تحقق پیشرفت‌های اجتماعی و تمدنی باشند و بتوانند از آموزه‌های دینی برای حل مسائل معاصری که در مقیاس اجتماعی و جهانی مطرح هستند، استفاده کنند.
مطالعات راهبردی؛ پیش‌نیاز ایفای نقش تمدنی حوزه
آیت‌الله کعبی با تأکید بر اینکه تحول در بینش، رویکرد و ساختار حوزه‌های علمیه باید با مطالعات راهبردی و بررسی دقیق نقش این نهاد در تمدن‌سازی اسلامی همراه باشد، خاطرنشان کرد: ایفای نقش تمدنی توسط حوزه‌های علمیه نه تنها ضرورت امروز جامعه اسلامی، بلکه مأموریتی است که رهبر معظم انقلاب اسلامی به عنوان گفتمان غالب حوزه‌ها تعیین کرده‌اند. نگاه تمدنی به حوزه‌ها، تنها راه غلبه تمدنی دین بر بی‌دینی بوده و تحقق این هدف، نقشه راه حوزه‌های علمیه را مشخص می‌کند.
نظر شما