به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از مشهد، حجتالاسلام والمسلمین محمدحسن ربانی بیرجندی، استاد حوزه علمیه خراسان، روز یکشنبه ۲۸ اردیبهشتماه، در آیین اختتامیه پیشنشست کنگره بین المللی علامه بهابادی یزدی که در دانشگاه علوم اسلامی رضوی برگزار شد، ضمن هشدار درباره غفلت از اصول در پژوهشهای تاریخی و دینی، اظهار داشت: متأسفانه در ضبط سالهای حیات علما اختلافات جدی وجود دارد که ناشی از بیدقتی در ثبت تاریخی است.
وی در این باره به معرفی نمونه هایی پرداخت و گفت: برای مثال، تاریخ وفات شیخ طوسی را برخی ۳۲۸ و برخی دیگر ۳۲۹ هجری ثبت کردهاند. اینگونه اختلافات در مورد بزرگانی چون مرحوم کلینی، علامه مجلسی و دیگران نیز دیده میشود.
حجت الاسلام والمسلمین ربانی بیرجندی با اشاره به تأثیر فضای فرهنگی هر منطقه بر نوع نگارش متون دینی، افزود: در دورههای تاریخی، برخی مناطق همچون شیراز یا حلب، با توجه به فضای ادبی و موسیقی خاص خود، متون علمی متفاوتی تولید کردند؛ این تفاوتها در قالبهای نوشتاری آثار بزرگانی چون صدرالدین و شریفالدین جرجانی نیز مشهود است.
پایههای علمی حوزههای امروز، مدیون متفکران کهن است
استاد حوزه علمیه خراسان خاطرنشان کرد: قالبهای علمی که امروز در حوزههای علمیه رایج است، محصول تلاش متفکرانی چون شریفالدین جرجانی و تفتازانی است. کتابهای آنان در حوزه علم کلام، همچون «شرح مقاصد» و «مقاصد»، همچنان پایههای اصلی مباحث هستند. در جوامع عربی نیز گاهی برای درک این متون چلهنشینیهای علمی برگزار میشود.
وی با اشاره به موجزنویسی در متون کهن گفت: نویسندگان گذشته به دلیل محدودیتهایی نظیر کمبود کاغذ، وقت و ابزار نوشتاری، ناچار به فشردهنویسی بودند.
وی در این باره توضیح داد: این رویه باعث شده طلبههای قدیم، متون سختفهم را حفظ کنند. برای نمونه، کتاب «جامع» را برخی از بزرگان به گونهای حفظ میکردند که حتی کم یا زیاد شدن یک حرف در آن، از دیدشان پنهان نمیماند.
حجت الاسلام والمسلمین ربانی بیرجندی یادآور شد: شیخ بهایی، شاگرد ملاعبدالله یزدی، نقش مهمی در بازنگری و سادهسازی متون ایفا کرد. وی از جمله علمایی بود که عبارات مغلق را بازنویسی کرد و موجب تحول در سبک نگارش متون علمی شد. او به همراه دیگر شاگردان برجسته مانند شیخ حسن عامری و سید محمد موسوی عاملی، حوزه اصفهان را به مرکز عقلانیت علمی و ترکیب معقول و منقول تبدیل کرد.
ویژگی ممتاز حوزه اصفهان در چهارصد سال اخیر
این استاد حوزه اظهار کرد: هر عالمی که در چهارصد سال اخیر در اصفهان پرورش یافته، در همه حوزهها اعم از فقه، فلسفه، کلام و حدیث رشد یافته است. آثار ایشان نشان میدهد که حوزه اصفهان به شکل خاصی جامعنگر و عقلگرایانه بوده است.
حجت الاسلام والمسلمین ربانی بیرجندی با اشاره به سنت نگارش حاشیه در متون علمی تصریح کرد: در گذشته، حواشی نهتنها نقش نقد داشتند، بلکه تکمیلکننده و تفسیرگر متون بودند؛ نجاشی در رجال خود نقل میکند که چگونه شاگردی کتابی در امامت را به بلخ برد و بعد از آنکه تعلیقهای بر آن نوشته شد، چندین حاشیه بر حاشیه ایجاد گردید. این نشان از پویایی علمی در آن دوران دارد.
وی با انتقاد از گرایش امروز به مدرکگرایی در حوزهها، ابراز کرد: امروز علم را با مدرک میسنجند و نه با عمق معرفتی، در حالی که بزرگان گذشته علم را بهعنوان حقیقتی درونی، بدون نیاز به مدرک و عنوان دنبال میکردند.
حجت الاسلام والمسلمین ربانی بیرجندی با گلایه از کمتوجهی به اساتید معاصر افزود: در حوزههای علمیه، تا زمانی که یک استاد از دنیا نرود، از او یاد نمیشود. برای او جلسه بزرگداشت برگزار نمیکنند و حتی در کلاسها از او نام نمیبرند. در حالی که باید در زمان حیات، از علم و فضیلت استادان بهره گرفت.
این استاد حوزه علمیه با تأکید بر ضرورت آموزش و کاربست علم منطق در حوزهها، یادآور شد: برخلاف سخنانی که علم منطق را غیرکاربردی میدانند، این علم اساس همه معارف است، نخستین دانش ترجمهشده از یونان به عربی در بیتالحکمه، علم منطق بود و نخستین کسی که در جهان اسلام با مهارت به آن پرداخت، هشام بن حکم بود.
وی با ستایش از شخصیت هشام بن حکم، او را نماد تفکر برهانی در تاریخ علم اسلامی دانست و اظهار کرد: هشام در برابر متکلمان بزرگی همچون عمرو بن عبید، با منطق و استدلال سخن میگفت، کسی که ذهن منطقی داشته باشد، فهم عمیقی از اصول، فقه، تفسیر و کلام خواهد داشت.
حجت الاسلام والمسلمین ربانی بیرجندی خاطرنشان کرد: کسانی که میپندارند بدون مقدمات علمی میتوانند به علوم عالیه برسند، سخت در اشتباه هستند ضعف در ادبیات و منطق، مانعی جدی در مسیر فهم کلام و فقه است و تا زمانی که مقدمات علمی تقویت نشود، نباید انتظار داشت طلاب در علوم غایی به رشد مطلوب برسند.
انتهای پیام. /
نظر شما